Bứt phá phát triển kinh tế, tạo đà cho nhiệm kỳ mới
Ba tỉnh Nam Định, Ninh Bình, Hà Nam (trước đây) bước vào thực hiện các chỉ tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế của nhiệm kỳ 2020-2025 với nhiều khó khăn, thách thức. Song, với tư duy đột phá, tầm nhìn chiến lược, Tỉnh ủy 3 địa phương đã ban hành và lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện hiệu quả các nghị quyết chuyên đề, góp phần giải quyết những "điểm nghẽn", tạo ra bước đột phá trong các lĩnh vực mới và khó. Nhờ đó, bức tranh kinh tế của Ninh Bình sau hợp nhất có nhiều khởi sắc với quy mô kinh tế đạt hơn 352 nghìn tỷ đồng, xếp thứ 7/34 tỉnh, thành phố trong cả nước; tốc độ tăng trưởng GRDP trên địa bàn 5 năm (2020-2025) bình quân ước đạt 9,26%/năm; GRDP bình quân đầu người đến hết năm 2025 ước đạt 89,45 triệu đồng/năm…
Nhiệm kỳ 2020-2025 được khởi đầu với một phép thử khắc nghiệt, chưa từng có tiền lệ, đó là đại dịch COVID-19 làm cả xã hội phải thay đổi trạng thái, vừa nỗ lực duy trì, phát triển kinh tế - xã hội, vừa tập trung phòng chống đại dịch. Không chỉ làm đứt gãy nhiều chuỗi hoạt động kinh tế-xã hội, “biến cố” này còn cho thấy những hạn chế của mô hình tăng trưởng dựa vào các lợi thế truyền thống như khai thác tài nguyên, lao động giá rẻ. Khi những trụ cột này nhanh chóng suy giảm, bài toán đặt ra là phải làm mới các động lực tăng trưởng vốn có. Bằng các chiến lược đột phá, cả Nam Định, Ninh Bình, Hà Nam (trước đây) đều đã từng bước vượt qua thách thức này với việc đẩy mạnh tái cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển từ “chiều rộng” sang “chiều sâu”, từ khai thác sang sáng tạo; phát triển mạnh công nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông minh; đồng thời khai thác giá trị gia tăng của văn hóa, lịch sử, bản sắc địa phương để tạo lợi thế cạnh tranh mới.
Trong hành trình tái cơ cấu ấy, sự “hồi sinh” của ngành du lịch sau COVID-19 như một minh chứng sống động cho bản lĩnh vượt khó và khát vọng vươn lên của Ninh Bình. Trước đại dịch, đây vốn được xem là một trong những động lực thúc đẩy mạnh mẽ tăng trưởng kinh tế của tỉnh Ninh Bình (cũ), tuy nhiên, quãng thời gian từ năm 2019-2022, hoạt động du lịch gần như bị tê liệt hoàn toàn khi nhiều doanh nghiệp du lịch rơi vào tình trạng kiệt quệ, thậm chí phá sản, hàng nghìn lao động phải nghỉ việc, doanh thu du lịch có lúc chạm đáy... Những tổn thất chưa từng có này buộc Ninh Bình phải xây dựng chiến lược mới nhằm khắc phục khó khăn trước mắt, đồng thời tạo dựng nền tảng vững chắc cho sự bứt phá lâu dài.
Cuối năm 2021, Nghị quyết số 07-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về phát triển du lịch giai đoạn 2021-2030, định hướng đến năm 2045 ra đời, nhanh chóng trở thành kim chỉ nam cho du lịch tỉnh nhà giữa bộn bề khó khăn. Theo đó, tỉnh tiếp tục nhất quán chủ trương phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn nhưng đã có sự đổi mới rõ rệt trong tư duy, sự quyết liệt hơn trong hành động khi ưu tiên phát triển du lịch chất lượng cao, bền vững theo hướng “tăng trưởng xanh”, chú trọng bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá và thiên nhiên. Ở đó người dân địa phương được hưởng lợi trực tiếp từ các hoạt động du lịch, đồng thời tham gia vào công tác bảo tồn và phát triển di sản. Và Quần thể danh thắng Tràng An cũng đã trở thành một trong những mô hình mẫu mực, tiêu biểu nhất trên thế giới về sự kết hợp thành công giữa phát triển kinh tế và du lịch bền vững mà vẫn có thể tôn trọng thiên nhiên.
Cùng với đó, tỉnh tập trung phát triển các sản phẩm du lịch đặc sắc gắn với văn hóa địa phương, như các tour trải nghiệm không gian văn hóa tiền sử, du lịch nông nghiệp tại Tam Cốc, hay các hình thức du lịch homestay… Ở giai đoạn phát triển mới, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Ninh Bình tiếp tục ban hành Nghị quyết số 22-NQ/TU về phát triển công nghiệp văn hóa nhằm đánh thức kho báu di sản văn hoá, biến văn hóa thành động lực, từ đó hình thành các sản phẩm du lịch độc đáo. Khi công nghiệp văn hóa được lồng ghép và phát triển song hành cùng du lịch, Ninh Bình không chỉ dựa vào cảnh quan, mà còn giới thiệu những câu chuyện, bản sắc, linh hồn của vùng đất. Đó chính là cách để Ninh Bình làm mới, trở nên khác biệt, độc đáo và ghi dấu trong lòng du khách.
Nhờ đó, Ninh Bình đã điền tên mình lên bản đồ du lịch thế giới khi lọt vào danh sách những điểm đến đáng đến nhất thế giới (theo bình chọn của Forbes) cùng rất nhiều danh hiệu danh giá khác. Đặc biệt, năm 2024, Ninh Bình đón hơn 8,7 triệu lượt du khách với doanh thu ấn tượng khoảng 9.100 tỷ đồng, cao nhất từ trước tới nay.
Khác với du lịch, dù đã thể hiện được vai trò “trụ đỡ” của kinh tế địa phương trong bối cảnh chịu tác động kép từ thiên tai và dịch bệnh, nhưng trong nhiệm kỳ vừa qua ngành nông nghiệp vẫn phải đối mặt với yêu cầu cấp thiết về tái cơ cấu và đổi mới để ứng phó với biến đổi khí hậu cũng như giữ nhịp tăng trưởng, hướng đến phát triển bền vững. Đồng chí Nguyễn Sinh Tiến, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết: Ninh Bình đã chú trọng sắp xếp lại toàn diện các yếu tố của ngành, từ quy hoạch, tổ chức sản xuất, chế biến đến tiêu thụ theo chuỗi giá trị. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp được tiến hành mạnh mẽ, chuyển nhanh sang nông nghiệp sinh thái, ứng dụng công nghệ cao, quan tâm đến tính bền vững của môi trường…
Thực tiễn tại tỉnh Nam Định (cũ) đã cho thấy đây là hướng đi đúng, đem lại hiệu quả rõ rệt, địa phương đã bứt phá mạnh mẽ nhờ tái cơ cấu gắn với ứng dụng công nghệ cao, hình thành những vùng sản xuất nguyên liệu tập trung theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, công nghệ Nhật Bản; triển khai hàng trăm mô hình “cánh đồng lớn”. Nhiều sản phẩm gạo hữu cơ, gạo vi sinh đạt giá trị cao gấp 1,5-5 lần so với truyền thống. Không chỉ vậy, thủy sản cũng tạo dấu ấn với sản lượng khoảng 220 nghìn tấn/năm, đặc biệt là việc xây dựng vùng nuôi ngao đầu tiên trên thế giới đạt chứng nhận ASC… Trong khi đó, Ninh Bình (cũ) lại cho thấy sự sáng tạo khi phát triển những sản phẩm đặc sản địa phương và gắn nông nghiệp với du lịch sinh thái, vừa tăng thu nhập cho nông dân, vừa nâng cao hình ảnh địa phương. Còn Hà Nam quan tâm, tạo điều kiện hình thành các vùng sản xuất hàng hóa tập trung gắn với công nghiệp chế biến và tiêu thụ, thu hút các doanh nghiệp lớn đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao…
Không chỉ với riêng du lịch hay nông nghiệp, khi các động lực tăng trưởng truyền thống được “làm mới” bằng công nghệ, bằng giá trị văn hóa - lịch sử và bằng chính sức sáng tạo của con người, vùng đất Nam Định - Hà Nam - Ninh Bình không chỉ vượt lên khó khăn trước mắt mà còn kiến tạo được nền tảng phát triển lâu dài.
Từ một vùng đất phía Nam châu thổ Sông Hồng được biết đến nhiều hơn bởi truyền thống văn hoá, lịch sử và nền nông nghiệp lúa nước lâu đời, những năm gần đây Ninh Bình đang có bước chuyển mình mạnh mẽ trên hành trình công nghiệp hoá. Lợi thế vị trí cửa ngõ kết nối đồng bằng sông Hồng với các trung tâm kinh tế lớn, cùng hệ thống hạ tầng giao thông liên vùng ngày càng hoàn thiện và chính sách đầu tư thông thoáng đã mở ra cho Ninh Bình hành lang phát triển công nghiệp đột phá. Tính đến nay, toàn tỉnh có hơn 1.300 dự án còn hiệu lực, trong đó có 422 dự án FDI với vốn đăng ký 7.039,1 triệu USD và 881 dự án trong nước với vốn đăng ký 189.297,9 tỷ đồng.
Trước thời điểm sáp nhập, Hà Nam không chỉ nằm trong nhóm những tỉnh dẫn đầu miền Bắc về thu hút FDI, mà còn được biết đến bởi tư duy đột phá của Tỉnh uỷ khi đã ban hành nghị quyết chuyên đề về lĩnh vực công nghiệp, trong đó ưu tiên lựa chọn các dự án công nghệ cao, thân thiện với môi trường, hàm lượng tri thức lớn. Điều đó cho thấy sự chuyển hướng chiến lược từ thu hút số lượng sang nâng tầm chất lượng, coi trọng giá trị gia tăng và tính bền vững hơn là tăng trưởng nóng. Đi kèm với đó là hàng loạt các cơ chế, chính sách thu hút đầu tư cởi mở, giúp nhà đầu tư yên tâm “rót vốn”. Có thể kể đến ưu đãi về tiền thuê đất trong thời gian thuê lên tới 50 năm tại các khu công nghiệp trên địa bàn. Ở các khu sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, các nhà đầu tư được hỗ trợ một phần chi phí làm hạ tầng, đào tạo nhân lực, phát triển thị trường. Ngoài ra, đối với các dự án liên quan đến công nghệ cao… nhà đầu tư được áp dụng thuế suất ưu đãi 10% trong vòng 15 năm cùng nhiều ưu đãi hấp dẫn khác.
“Ngoài những lợi thế so sánh về vị trí địa lý, cơ sở hạ tầng kỹ thuật, nguồn nhân lực… điều cốt lõi tạo nên sức hút của Hà Nam với các nhà đầu tư chính là tư duy đột phá, tầm nhìn chiến lược của đội ngũ lãnh đạo địa phương trong việc tạo môi trường đầu tư minh bạch, cởi mở.” Ông Osamu Yasuhara, Chủ tịch Tập đoàn Fuji (Nhật Bản) chia sẻ. Tập đoàn Fuji đang có 2 dự án lớn đầu tư tại Ninh Bình là Nhà máy Fuji Electric Industry Việt Nam tại Khu công nghiệp Đồng Văn III, tổng vốn đầu tư 5 triệu USD và Khu chung cư cho thuê Famille Hà Nam, tổng vốn đầu tư trên 10 triệu USD.
Nhờ đó, giai đoạn từ đầu năm 2021 đến cuối năm 2024, Hà Nam đã thu hút được 251 dự án đầu tư (gồm 96 dự án FDI và 155 dự án trong nước)… góp phần đưa tỷ trọng công nghiệp xây dựng chiếm khoảng 69% cơ cấu kinh tế của địa phương. Cuối năm 2024, Hà Nam ghi dấu bước tiến mới khi được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt thành lập Khu Công nghệ cao rộng 663 ha - khu thứ năm trên cả nước. Dự án được ví như “thỏi nam châm” hút dòng vốn đầu tư công nghiệp công nghệ cao cho địa phương.
Với việc sở hữu lợi thế đặc biệt không phải địa phương nào cũng có được-đó là bờ biển dài, ngư trường truyền thống và vị trí gần các tuyến hàng hải, tỉnh Nam Định (cũ) đã nắm bắt thành công để khai mở hành lang kinh tế biển có giá trị gia tăng cao, gắn với bảo vệ môi trường. Trong số 4 nhóm ngành kinh tế trọng điểm được nhắc đến ở Nghị quyết số 05 (năm 2021) của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về xây dựng, phát triển vùng kinh tế ven biển, công nghiệp được xem như đầu tàu dẫn dắt, tạo động lực phát triển cho các ngành còn lại. Bởi vậy, hàng loạt khu công nghiệp quy mô lớn ven biển đã sớm được hình thành với hạ tầng đồng bộ, nhiều dự án lớn trong lĩnh vực dệt may, chế biến thủy sản, năng lượng tái tạo… đã được khởi công và đi vào hoạt động, góp phần quan trọng vào tăng trưởng GRDP của tỉnh.
Trong đó, Khu kinh tế Ninh Cơ được xác định là hạt nhân chiến lược của trục công nghiệp ven biển, với quy mô hơn 14.000 ha, phát triển đa ngành gồm: khu công nghiệp, dịch vụ, đô thị ven biển, cảng biển nước sâu logistics và bảo tồn sinh thái. Đặc biệt, dự án Tổ hợp “Thép Xanh” của Tập đoàn Xuân Thiện với tổng vốn gần 99.000 tỷ đồng tại Nghĩa Hưng là điểm nhấn quan trọng. Đây là tổ hợp công nghiệp luyện cán chế biến thép công nghệ cao, ít phát thải, dự kiến tạo hàng nghìn việc làm và đóng vai trò động lực công nghiệp cho cả vùng ven biển phía Tây Nam Định.
Đáng chú ý, công nghiệp ven biển Nam Định không đơn thuần dựa vào lợi thế tài nguyên sẵn có, mà còn hướng mạnh vào thu hút các dự án công nghệ cao, thân thiện môi trường, chú trọng phát triển công nghiệp chế biến, chế tạo những lĩnh vực có giá trị gia tăng lớn. Đây cũng chính là hướng đi chiến lược, bảo đảm sự phát triển bền vững, vừa khai thác hiệu quả tiềm năng biển, vừa giữ gìn cân bằng sinh thái, thích ứng với biến đổi khí hậu.
Trên bình diện toàn tỉnh, trong nhiệm kỳ qua, công nghiệp đã có sự tăng tốc mạnh mẽ và hình thành được những vùng động lực mới. Tỉnh có 32 KCN với diện tích gần 7.800ha, trong đó 20 KCN đã đi vào hoạt động, nhiều khu có tỷ lệ lấp đầy trên 90%. Tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo gia tăng, định hình rõ một số sản phẩm công nghiệp chủ lực như cơ khí ô tô, điện tử, máy tính, dệt may, chế biến, công nghiệp hỗ trợ. Xuất hiện mô hình tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu trong liên doanh, liên kết quốc tế, gia tăng lợi ích phía Việt Nam trong hội nhập, điển hình là Nhà máy ô tô Hyundai Thành Công-dây chuyền 2, phía Việt Nam sở hữu 50% tổng giá trị…
Với những động lực tăng trưởng đã được định hình rõ nét, hơn lúc nào hết Ninh Bình cần có một cú hích lớn về hạ tầng giao thông để đưa tỉnh vươn lên vị thế xứng tầm, sánh vai cùng các trung tâm kinh tế lớn.
Hiện Ninh Bình đang sở hữu hệ thống giao thông đa dạng, phủ khắp cả đường bộ, đường sắt và đường thủy. Toàn tỉnh có 15 tuyến quốc lộ với tổng chiều dài khoảng 700 km, khoảng 50 tuyến tỉnh lộ, cùng mạng lưới 7.000 km đường giao thông nông thôn và đô thị. Tuyến đường sắt Bắc - Nam đi qua địa bàn dài hơn 90 km, trong khi đường thủy nội địa có 10 tuyến chính với 2 tuyến được coi là hành lang vận tải huyết mạch của vùng Đồng bằng sông Hồng.
Tuy nhiên, trên thực tế các tuyến đường bộ huyết mạch hiện chủ yếu tập trung theo trục Bắc - Nam, thiếu các tuyến kết nối Đông - Tây; tuyến liên kết giữa các đô thị lớn còn rời rạc; tính liên thông giữa các loại hình vận tải chưa cao, vận tải đường bộ vẫn chiếm tỷ trọng lớn... Việc sớm tháo gỡ những hạn chế này được xem là yêu cầu cấp thiết để khai thác tối đa tiềm năng, tạo bước đột phá cho phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới.
Nhận diện những thách thức ấy, ngay sau hợp nhất, tỉnh đã định hướng rõ ràng và quyết liệt chỉ đạo các sở, ngành bắt tay ngay vào công tác quy hoạch, điều chỉnh quy hoạch, đặc biệt là đẩy nhanh quy hoạch, đầu tư tuyến đường kết nối 3 thành phố trước đây (Nam Định, Hoa Lư, Phủ Lý); tuyến đường kết nối Hoa Lư với cao tốc Cao Bồ; mở rộng tuyến đường Cao Bồ - Ninh Cơ; đẩy mạnh đầu tư hạ tầng công nghiệp, kết nối hạ tầng các khu công nghiệp với các tuyến đường quốc gia…, là nền tảng để hình thành các cực tăng trưởng và vùng động lực, tạo điều kiện tái cơ cấu không gian phát triển theo mô hình tích hợp và hiện đại.
Đồng chí Nguyễn Văn Lượng, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Giám đốc Sở Xây dựng khẳng định, việc phát triển một hệ thống giao thông hiện đại, đồng bộ, kết nối hiệu quả giữa các phương thức vận tải và các vùng kinh tế là yêu cầu cấp thiết, mang tính đột phá. Tỉnh đã và đang tập trung nguồn lực ưu tiên các công trình giao thông trọng điểm, các dự án kết nối liên vùng nhất là hệ thống giao thông kết nối các đô thị Phủ Lý-Hoa Lư-Nam Định, các vùng động lực kinh tế của tỉnh với các tuyến đường quốc gia; quy hoạch, phát triển các đô thị gắn với định hướng phát triển giao thông công cộng (TOD) và các khu vực giáp với ga đường sắt tốc độ cao, …
Tỉnh Ninh Bình mới sở hữu bờ biển dài khoảng 90km, vươn ra vịnh Bắc Bộ - Bắc biển Đông, mở ra dư địa lớn để phát triển kinh tế biển rộng lớn. Bởi vậy, đề xuất xây dựng cảng biển nước sâu tại Khu Kinh tế Ninh Cơ (xã Hải Thịnh) của tỉnh được coi là bước đi chiến lược, giúp Ninh Bình tận dụng lợi thế mới, tham gia sâu hơn vào chuỗi logistics. Cùng với đó chủ trương nghiên cứu hình thành cảng hàng không được Bộ Xây dựng ủng hộ cũng sẽ bổ sung một phương thức vận tải mới bên cạnh hệ thống đường bộ và đường biển hiện hữu. Kèm theo đó là xây dựng 2 trục đường chính từ Di sản Tràng An, Bái Đính (trung tâm Ninh Bình đến Nam Định và Phủ Lý, Hà Nam)…
Với việc tái cấu trúc không gian phát triển, định hình rõ các động lực tăng trưởng và đầu tư hạ tầng giao thông chiến lược… Ninh Bình đang hội tụ đầy đủ điều kiện để bứt phá, hướng tới mục tiêu tăng trưởng 2 con số và vươn lên trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trong tương lai gần.
Kỳ 3: Nông nghiệp “cất cánh”, nông thôn đổi thay
Tin cùng chuyên mục
