Hội thảo khoa học quốc tế “Văn khắc Hán Nôm núi Non Nước-Tiềm năng di sản tư liệu”

Dự Hội thảo có các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý đến từ Ủy ban Ký ức thế giới UNESCO khu vực châu Á-Thái Bình Dương; Viện Nghiên cứu Hán Nôm (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam); Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội); Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia; các Trường Đại học Hồng Kông (Trung Quốc), Đại học Khoa học kỹ thuật Triều Dương-Đài Loan (Trung Quốc); lãnh đạo Sở Văn hóa và Thể thao...

Phát biểu khai mạc Hội thảo, lãnh đạo Sở Văn hóa và Thể thao Ninh Bình thông tin: Với truyền thống lịch sử, văn hóa sâu dày đã để lại cho Ninh Bình hệ thống di sản văn hóa phong phú và đa dạng, trong đó có hệ thống di sản tư liệu. Đây là nguồn sử liệu gốc phản ánh lịch sử đất nước, xã hội, con người Ninh Bình trong từng thời kỳ lịch sử, là những ký ức cộng đồng được tạo dựng, lưu giữ qua nhiều thế hệ.

Ninh Bình là một trong số ít những địa phương còn tồn tại hệ thống văn bia Hán Nôm có lịch sử nối tiếp, liên tục kéo dài gần 1000 năm. Theo các số liệu điều tra, khảo sát, Ninh Bình hiện có hàng ngàn văn bia Hán Nôm hiện còn tồn tại, lưu giữ trong các di tích lịch sử-văn hóa, danh lam thắng cảnh (trong các đền, chùa, miếu, phủ, vách núi, hang động). Văn bia cổ nhất hiện còn được biết đến là các cột kinh Phật do Nam Việt Vương Đinh Liễn cho lập dựng vào năm 973, được phát hiện gần bờ sông Hoàng Long thuộc Khu di tích Quốc gia đặc biệt Cố đô Hoa Lư.

Trong số các văn bia hiện còn trên địa bàn tỉnh, nhiều văn bia có giá trị lịch sử-văn hóa đặc sắc, tiêu biểu như Cột kinh Phật chùa Nhất Trụ, bộ sưu tập Cột kinh Phật thời Đinh, hệ thống văn bia tại Đền thờ Vua Đinh Tiên Hoàng, Đền thờ Vua Lê Đại Hành (Khu di tích Quốc gia đặc biệt Cố đô Hoa Lư), văn bia chùa và động Phong Phú (Ninh Giang, Hoa Lư)... Cột kinh Phật chùa Nhất Trụ, bộ sưu tập Cột kinh Phật thời Đinh tại Bảo tàng Ninh Bình đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia.

Di tích núi Non Nước không chỉ nổi tiếng với các giá trị lịch sử, văn hóa, cảnh quan đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng là Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh cấp Quốc gia đặc biệt, mà còn là kho tàng di sản tư liệu đặc sắc. Hệ thống văn khắc Hán Nôm trên vách đá tại đây mang nhiều ý nghĩa về lịch sử, văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng và văn học-nghệ thuật, không chỉ phản ánh sự hiện diện và phát triển của di văn Hán Nôm tại vùng đất Cố đô mà còn là minh chứng sinh động cho quá trình giao lưu văn hóa, cho tư tưởng, tín ngưỡng của các triều đại phong kiến Việt Nam qua nhiều thế kỷ.

Báo cáo đề dẫn Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Tuấn Cường, Viện trưởng Viện nghiên cứu Hán Nôm (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) nêu rõ: Trong dòng chảy không ngừng của lịch sử và văn hóa dân tộc, việc nhận diện, bảo tồn và phát huy các giá trị di sản mà tiền nhân để lại là một trong những nhiệm vụ trọng yếu, thể hiện trách nhiệm của thế hệ hôm nay đối với quá khứ và tương lai. Đặc biệt, di sản tư liệu, với vai trò là những bằng chứng vật chất ghi dấu ký ức, tri thức và lịch sử của một cộng đồng, một quốc gia hay của cả nhân loại, ngày càng nhận được sự quan tâm sâu sắc của cộng đồng quốc tế. Chính trên nền tảng lịch sử và địa lý ấy, Dục Thúy Sơn đã trở thành một không gian thiêng, một điểm đến của các bậc đế vương, tao nhân mặc khách qua nhiều thế kỷ và quan trọng hơn, là nơi lưu giữ một hệ thống văn khắc Hán Nôm vô giá, được mệnh danh là “bảo tàng văn học Việt Nam trên đá độc bản duy nhất tại Việt Nam”.

Nhận thức sâu sắc tầm quan trọng và những giá trị to lớn đó, việc tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế “Văn khắc Hán Nôm núi Non Nước-Tiềm năng di sản tư liệu” là một nỗ lực có ý nghĩa thiết thực. Đây là kết quả của sự hợp tác chặt chẽ và tâm huyết giữa UBND tỉnh Ninh Bình, Sở Văn hóa và Thể thao Ninh Bình, Viện Nghiên cứu Hán Nôm (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) cùng đóng góp nguồn lực trí tuệ và kinh nghiệm của mình vào một diễn đàn học thuật quan trọng, hướng tới việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa quý báu của quốc gia.

Tại Hội thảo, các ý kiến tham luận tập trung nghiên cứu, đánh giá toàn diện và sâu sắc, làm rõ các vấn đề quan trọng, đó là: Kiểm đếm, nhận diện, lượng giá giá trị lịch sử, văn hóa, di sản và khoa học hệ thống văn khắc Hán Nôm trong bối cảnh quần thể di tích lịch sử và danh thắng cấp quốc gia đặc biệt núi Non Nước; các vấn đề liên quan đến công tác bảo tồn, phục hồi và phát huy, khai thác giá trị lịch sử-văn hóa và kinh tế-xã hội của di sản văn khắc Hán Nôm núi Non Nước trong bối cảnh phát triển kinh tế di sản hiện nay; kinh nghiệm, mô hình trong nước và quốc tế trong quản lý và khai thác di sản tư liệu phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội địa phương; tham vấn ý kiến các chuyên gia quốc tế và Việt Nam về khả năng xây dựng hồ sơ “Văn khắc Hán Nôm núi Non Nước, phường Vân Giang, thành phố Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình” đề nghị UNESCO ghi danh vào Danh mục Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức thế giới Khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Các báo cáo tham luận có nội dung phong phú, sinh động, hàm lượng khoa học cao đáp ứng mục tiêu, yêu cầu chung của Hội thảo, nhận diện, đánh giá một cách hệ thống và khoa học về giá trị di sản tư liệu tại Di tích lịch sử và danh thắng cấp quốc gia đặc biệt núi Non Nước, trọng tâm là hệ thống Văn khắc Hán Nôm; tham vấn ý kiến các chuyên gia quốc tế về khả năng xây dựng Hồ sơ “Văn khắc Hán Nôm núi Non Nước, tỉnh Ninh Bình” đề nghị ghi danh vào Danh mục Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức thế giới Khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Sau Hội thảo, tỉnh Ninh Bình sẽ đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá, giáo dục, nâng cao ý thức giữ gìn, phát huy giá trị di sản văn hóa. Qua đó khơi dậy truyền thống yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, tình yêu quê hương, đất nước. Đồng thời, thông qua kết quả của Hội thảo và kết quả nghiên cứu của các chuyên gia, các nhà khoa học, đề nghị đơn vị, cá nhân tiếp thu, hoàn thiện Hồ sơ đề cử Văn khắc Hán Nôm núi Non Nước vào Danh mục Di sản tư liệu thế giới thuộc Chương trình Ký ức Thế giới của UNESCO khu vực Châu Á-Thái Bình Dương, đảm bảo tính chính xác, toàn diện, khoa học, đạt yêu cầu đề ra.