Diễn đàn phòng, chống thiên tai và cảnh báo sớm trong vận hành chính quyền địa phương 2 cấp

Tham dự Diễn đàn có đồng chí Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai; đại diện lãnh đạo các cục, vụ, viện (Bộ Nông nghiệp và Môi trường); Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh; các chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và hơn 30 cơ quan báo chí trung ương và địa phương.

Phát biểu tại Diễn đàn, đồng chí Cao Đức Phát, Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai nhấn mạnh: Từ ngày 1/7/2025, nước ta chuyển sang thực hiện hệ thống chính quyền 2 cấp. Có nhiều vấn đề đặt ra cần được làm rõ và điểu chỉnh sớm để đảm bảo duy trì năng lực ứng phó với thiên tai, nhất là: Hệ thống chỉ đạo (đầu mối, thẩm quyền và các kênh liên lạc); kế hoạch ứng phó; lực lượng ứng phó, xử lý các cấp; vật tư dự phòng; cơ chế, chính sách, luật pháp. Mặt khác, phải tiếp tục tăng cường năng lực để đáp ứng yêu cầu PCTT có xu hướng ngày càng cấp bách hơn. Đồng chí cũng mong muốn đại diện các sở, ngành, đơn vị chức năng, các nhà khoa học, chuyên gia chia sẻ khách quan các vấn đề mới, yêu cầu mới đang đặt ra, gợi ý hướng giải quyết cũng như chia sẻ những kinh nghiệm hay của địa phương, đơn vị để các cơ quan chức năng sớm có giải pháp hỗ trợ phù hợp. 

Theo thống kê của Văn phòng Giảm nhẹ rủi ro thiên tai Liên hợp quốc, trong 20 năm qua, thiên tai toàn cầu tăng 75%, gây hơn 1 triệu ca tử vong, ảnh hưởng 4 tỷ người và thiệt hại gần 3.000 tỷ USD. Việt Nam là 1 trong 5 quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của thiên tai và biến đổi khí hậu. Mỗi năm, nước ta phải đối mặt với 10-15 cơn bão, áp thấp nhiệt đới cùng nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan khác như mưa lớn cục bộ, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, xâm nhập mặn. Trung bình mỗi năm thiên tai làm 240 người chết và mất tích, thiệt hại kinh tế gần 30.000 tỷ đồng. Các hiện tượng lũ quét, sạt lở đất ngày càng gia tăng, nhất là ở miền núi phía Bắc và miền Trung. Những đợt thiên tai gần đây như bão Yagi (năm 2024), bão số Wipha (năm 2025) và mưa, lũ trái mùa cho thấy, nếu không có sự chủ động từ chính quyền cơ sở và phối hợp đồng bộ giữa các cấp, thiệt hại sẽ lớn hơn rất nhiều.

Từ 1/7/2025, hệ thống chính quyền địa phương chuyển từ 3 cấp sang 2 cấp theo Nghị quyết số 190/2025/QH15, ngày 19/2/2025 của Quốc hội và Nghị định số 200/2025/NĐ-CP, ngày 9/7/2025 của Chính phủ. Điều này đặt cấp xã vào vị trí tuyến đầu, chịu trách nhiệm toàn diện trong công tác PCTT: Từ tuyên truyền, lập kế hoạch ứng phó, dự trữ vật tư, tổ chức sơ tán, cứu hộ cứu nạn, hộ đê, khắc phục hậu quả, đến quản lý Quỹ PCTT và xử lý vi phạm. Đặc biệt, ngày 19/6/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Thông tư số 18/2025/TT-BNNMT quy định chi tiết về phân quyền, phân cấp, phân định thẩm quyền quản lý Nhà nước trong lĩnh vực đê điều và PCTT. Đây là văn bản pháp lý quan trọng nhằm cụ thể hóa cơ chế vận hành chính quyền 2 cấp, bảo đảm tính chủ động, kịp thời của tuyến cơ sở. Tuy nhiên, quá trình triển khai thực tế vẫn cần thêm nhiều hướng dẫn, chia sẻ kinh nghiệm và giải pháp từ các địa phương. Chính vì vậy, Diễn đàn là dịp để các đại biểu trao đổi, đề xuất, góp phần hoàn thiện quy trình, cơ chế phối hợp, giúp Thông tư nhanh chóng đi vào thực tiễn.

Theo Cục Quản lý Đê điều và PCTT (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), ngoài nhiệm vụ chính là tham mưu, chỉ đạo và điều phối công tác PCTT trên phạm vi cả nước, Cục còn có trách nhiệm đảm bảo sự kết nối thông suốt giữa cấp tỉnh và cấp xã, đồng thời là cầu nối giúp chính quyền cấp tỉnh phát huy năng lực chỉ đạo, huy động nguồn lực, hỗ trợ cấp xã nâng cao khả năng xử lý tình huống tại chỗ. Chính quyền cấp xã, phường chính là “mắt xích” quan trọng kết nối giữa hệ thống chỉ đạo từ cấp tỉnh, các cơ quan chuyên môn và cộng đồng dân cư. Khi được trao quyền và có đủ nguồn lực, cấp xã có thể xử lý nhanh tình huống, tham gia ứng phó ngay từ giờ đầu và hạn chế tối đa thiệt hại do thiên tai gây ra. 

Tỉnh Ninh Bình là một trong những địa phương đi đầu, sớm kiện toàn Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự tại 129 xã, phường; xây dựng 66 phương án bảo vệ trọng điểm cấp xã và 9 trọng điểm cấp tỉnh; thành lập lực lượng xung kích; đầu tư hệ thống cảnh báo sớm với trạm đo mưa, đo mực nước, camera giám sát, cảnh báo lũ tự động. Khi bão số 3 năm 2025 đổ bộ, toàn tỉnh đã chủ động ứng phó nên không có thiệt hại về người và hạn chế tối đa thiệt hại về tài sản…

Tại Diễn đàn, Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai chia sẻ mô hình cộng đồng an toàn, các công trình tránh trú bão đa năng, trường học, trạm y tế kiên cố, cùng nhiều hoạt động bảo vệ môi trường và hỗ trợ sinh kế. Cục Khí tượng Thủy văn giới thiệu hệ thống cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực. Đặc biệt, các chuyên gia, nhà khoa học và cơ quan quản lý tham dự tại Diễn đàn đều cho rằng, việc phối hợp chặt chẽ giữa cấp tỉnh - cấp xã - cộng đồng là yếu tố then chốt trong công tác cảnh báo sớm và PCTT. Cấp tỉnh giữ vai trò chỉ đạo, huy động nguồn lực, hỗ trợ kỹ thuật; cấp xã trực tiếp triển khai, giám sát và báo cáo; cộng đồng tham gia giám sát, cảnh báo và hỗ trợ lẫn nhau. Khi ba mắt xích này gắn kết, hệ thống PCTT và cảnh báo sớm sẽ vận hành hiệu quả, giảm thiểu rủi ro. Qua đó, tạo động lực để các địa phương đẩy mạnh xây dựng hệ thống PCTT và cảnh báo sớm hiệu quả - bền vững - lấy cộng đồng làm trung tâm, góp phần bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản và sinh kế của nhân dân, hướng tới mục tiêu “xã hội an toàn trước thiên tai” vào năm 2030.

Thông qua diễn đàn, các đại biểu chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất giải pháp và thúc đẩy sự phối hợp đa ngành trong công tác PCTT và cảnh báo sớm, nhất là trong bối cảnh hệ thống chính quyền chuyển sang mô hình 2 cấp.