Chất lượng lao động làng nghề: Cần “chuyên” và “tinh”

Gần 30 tuổi, anh Dương Minh Trung đã trở thành chủ một doanh nghiệp chế tác đá mỹ nghệ có tiếng ở xã Ninh Vân (thành phố Hoa Lư). Anh Trung từng nhận giải “Bàn tay vàng” chạm khắc đá mỹ nghệ Ninh Bình năm 2020. Giỏi tay nghề, nhưng anh Trung vẫn đánh giá cao các lớp học nghề chế tác đá mỹ nghệ do địa phương phối hợp với các cơ sở đào tạo nghề tổ chức dành cho những người thợ đá.

Anh Trung chia sẻ, đa số người làm đá ở Ninh Vân đều biết và làm nghề đá từ khi còn rất trẻ theo hình thức “cha truyền con nối”, song không phải ai cũng nắm được những nguyên tắc cơ bản của hội họa, điêu khắc… 

Bên cạnh đó, hiện nay, nhiều thiết bị máy móc đã làm thay sức người. Nhưng để sử dụng các thiết bị này một cách an toàn, hiệu quả thì cũng không phải người thợ nào cũng có kiến thức chuyên sâu. Nếu thợ không rành rọt cách sử dụng thiết bị an toàn, không những ảnh hưởng đến chất lượng, thẩm mỹ của sản phẩm mà tệ hơn, người thợ có thể gặp rủi ro trong quá trình làm nghề.

“Không những thế, khi tham gia vào lớp học nghề, người học còn được hướng dẫn cách ngồi, tư thế cầm dụng cụ đúng theo quy chuẩn thay vì “bạ đâu ngồi đấy” như trước đây. Chỉ cần ngồi đúng tư thế, người thợ sẽ bớt mệt mỏi và tạo được sự cân đối trong từng đường nét chạm khắc. Sau khi được đào tạo, người lao động đã có kiến thức cơ bản, tay nghề cao, sẵn sàng thực hiện các đơn hàng đòi hỏi độ tinh xảo cao với mức lợi nhuận tương xứng”- anh Trung cho biết.

Ông Đỗ Khắc Thế, một thợ đá nổi tiếng ở Ninh Vân chia sẻ: Thực tiễn cho thấy, điểm yếu lớn nhất của người làm đá Ninh Vân đó là khả năng vẽ còn hạn chế. Vì vậy, khi bắt tay vào chế tác, sản phẩm có thể bị mất cân đối, ảnh hưởng lớn đến thẩm mỹ. Còn rất nhiều kiến thức cần phải học nếu muốn đưa sản phẩm của làng nghề ra thị trường lớn, vì vậy khi địa phương phối hợp tổ chức các lớp đào tạo nghề điêu khắc thì các hộ làm nghề trên địa bàn đã tích cực tham gia.

Về cơ bản, người lao động ở làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân có nền tảng kỹ thuật tốt, đam mê với nghề và giàu sức sáng tạo. Nhưng để tạo ra được một sản phẩm đẹp thì chỉ sự điêu luyện, khéo léo của đôi tay vẫn chưa đủ mà còn đòi hỏi ở người làm nghề những kiến thức, kỹ năng cơ bản, toàn diện ở từng khâu trong quá trình thực hiện tác phẩm.

Tuy nhiên, cũng giống tình trạng của đa số lao động làng nghề khác, do học nghề, dạy nghề theo kiểu “cầm tay chỉ việc”, “cha truyền con nối” từ đời nọ sang đời kia nên nhiều lao động chưa tiếp cận được với những kỹ năng, kiến thức cơ bản của nghề điêu khắc. Nhiều làng nghề chỉ có thể làm một loại sản phẩm chủ đạo như: hoa lá, con giống hoặc tượng…

Từng tham gia trực tiếp công tác đào tạo nghề cho lao động làng đá mỹ nghệ Ninh Vân, thầy giáo Trần Phú Thuần, Phó Khoa đào tạo nghề, Trường Cao đẳng Xây dựng Nam Định chia sẻ: Khi học nghề, người học sẽ được trang bị kiến thức để có thể làm tất cả các sản phẩm theo sự biến đổi thị hiếu của khách hàng. Người học cũng được đào tạo cách lựa chọn nguyên liệu đá, biết sử dụng các loại máy móc an toàn và đặc biệt là được học môn định hướng sản phẩm. Với môn học này, người học có thể xác định được thị hiếu để lên kế hoạch sản xuất từng loại sản phẩm phù hợp.

Xã Đồng Hướng (huyện Kim Sơn) là một trong những địa phương có diện tích đất nông nghiệp khá lớn bị thu hồi để xây dựng Cụm công nghiệp Đồng Hướng. Ngoài việc phối hợp với doanh nghiệp, dạy nghề, tạo việc làm cho khoảng 700 lao động địa phương, xã Đồng Hướng còn quan tâm, phát triển mạnh các làng nghề thủ công, đó là làng nghề Đồng Đắc và làng nghề Hướng Đạo.

Nhằm thu hút lao động nông thôn vào làm việc tại các làng nghề, các tổ chức, đoàn thể của xã đã tích cực vào cuộc, kiên trì vận động để người lao động, nhất là lao động ngoài 40 tuổi học nghề. Trong quá trình học, người dân không chỉ được các nghệ nhân hướng dẫn, nâng cao kỹ thuật làm nghề mà còn được cập nhật những mẫu mã mới, phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng và đặc biệt là đáp ứng được yêu cầu của các doanh nghiệp xuất khẩu.

Cứ như vậy, mỗi năm, xã Đồng Hướng đều phối hợp mở các lớp đào tạo nghề cho lao động nông thôn, trong đó có sự phân hóa rõ đối tượng đã biết nghề để đào tạo nâng cao và dạy nghề mới cho lao động chưa biết nghề. Vì vậy, chất lượng các lớp học đều đáp ứng yêu cầu đề ra.

Nghề đan cói, bèo bồng ở Đồng Hướng tuy là nghề phụ nhưng đã trở thành nguồn thu nhập chính cho người dân trong xã. Hiện nay, làng nghề có gần 400 lao động làm nghề thường xuyên với mức thu nhập thấp nhất là 3 triệu đồng/người/tháng. Đây là những lao động không nằm trong độ tuổi tuyển dụng của các doanh nghiệp.

Trường Cao đẳng Cơ điện Xây dựng Việt Xô là một trong những cơ sở đào tạo nghề của tỉnh tích cực đào tạo nghề cho lao động ở các làng nghề. Ông Nguyễn Hồng Phong, Phó Hiệu trưởng nhà trường cho biết, nhà trường cũng thường xuyên phối hợp với các địa phương trong tỉnh tổ chức các lớp dạy nghề tại chỗ cho lao động các làng nghề. Tham gia lớp học nghề này đều là những người thợ đã biết nghề. Không chỉ bồi dưỡng kỹ năng nghề, nhà trường còn trang bị cho học viên những kiến thức trong tính toán nguyên vật liệu, những hiểu biết về thị trường tiêu thụ sản phẩm; kiến thức phòng, tránh tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; đào tạo nâng cao tay nghề để hướng tới làm các sản phẩm đạt độ tinh xảo cao…

Kết thúc khóa học nghề, người lao động được cấp chứng chỉ học nghề. Với chứng chỉ này, họ sẽ có cơ hội tiếp cận với nguồn vốn ngân hàng, được tham gia vào thị trường lao động có chất lượng cao. Đặc biệt, sau khi hoàn thành trình độ sơ cấp nghề, các học viên nếu có nhu cầu sẽ được nhà trường tiếp nhận để đào tạo lên bậc học trung cấp, cao đẳng để có được trình độ tay nghề cao, đáp ứng được thị trường ngày càng khó tính.

Theo thống kê từ ngành chức năng, trên địa bàn tỉnh Ninh Bình có 77 làng nghề được UBND tỉnh công nhận, trong đó phần lớn là các làng nghề sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ như: chế tác đá mỹ nghệ, thêu ren, cói, mây tre đan, mộc, gốm sứ… đòi hỏi trình độ tay nghề cao.

Những năm qua, cùng với đẩy mạnh công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn, các ngành chức năng và các địa phương cũng rất chú trọng tới công tác dạy nghề cho các lao động ở làng nghề. Với trình độ tay nghề cao, phù hợp với xu thế, người lao động sẽ đạt được mức thu nhập tốt hơn ở cùng một đơn vị sản phẩm.

Ngoài ra, với đội ngũ lao động vừa “chuyên”, vừa “tinh” còn góp phần bảo tồn và phát triển những ngành nghề truyền thống, lưu giữ tinh hoa văn hóa của quê hương.