Diện mạo mới Thật khó có thể hình dung xã Quỳnh Lưu vùng đất bán sơn địa của huyện Nho Quan đã "thay da đổi thịt" chỉ sau vài năm thực hiện xây dựng NTM. Về Quỳnh Lưu trước đây, những con đường dẫn vào các thôn, xóm chủ yếu là đường rải đá, đường đất xuống cấp, lầy lội… Quỳnh Lưu nằm trong vùng phân lũ, chậm lũ của huyện Nho Quan, hàng năm thường xuyên bị ảnh hưởng của úng lụt, thiên tai.
Với địa hình đồi bát úp liên tiếp nhau tạo nên những khu ruộng cao thấp không đều, đất đai khô cằn nên việc canh tác của những người nông dân nơi đây hết sức khó khăn. Giá trị thu nhập trên 1 ha canh tác chỉ đạt 35-40 triệu đồng/ha; thu nhập bình quân 8,1 triệu đồng/người/năm; tỷ lệ hộ nghèo trên 15%.
Khó khăn là vậy nhưng bằng sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị, sự chung sức đồng lòng của người dân, bộ mặt nông thôn Quỳnh Lưu nay đã có những bước tiến dài, đi từ không đến có, trở thành một trong những xã đầu tiên đạt chuẩn NTM của huyện Nho Quan với sự hiện diện của những con đường bê tông phẳng lỳ vắt mình qua những cánh đồng lúa đang thì xanh mát; những đường làng, ngõ xóm phong quang, nhà cửa khang trang, sạch đẹp.
Từ nguồn vốn của Nhà nước, sự đóng góp của các doanh nghiệp, cá nhân và các tầng lớp nhân dân trong xã, chỉ trong thời gian ngắn Quỳnh Lưu đã huy động hơn 231 tỷ đồng để xây dựng NTM. Bên cạnh đó là hàng chục nghìn tấn xi măng hỗ trợ của tỉnh để làm mới trên 100 tuyến đường thôn, xóm với chiều dài hơn 20 km. Nhiều nhà văn hóa, trường học, trạm y tế được xây mới, nâng cấp.
Ngoài ra, nhân dân đã đầu tư 60 tỷ đồng xây dựng, chỉnh trang nhà cửa, khu dân cư và mua sắm máy móc, các phương tiện vật tư phục vụ cho sản xuất. Hiện xã đã chuyển đổi được hơn 200 ha cấy lúa kém hiệu quả sang nuôi trồng thủy sản, nhiều trang trại, gia trại được hình thành với thu nhập bình quân hàng năm đạt trên 100 triệu đồng/hộ.
Đến nay, thu nhập bình quân toàn xã đạt trên 29 triệu đồng/người/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống chỉ còn 2,78%. Không chỉ phát triển về kinh tế, vệ sinh môi trường cũng được quan tâm với 95% số hộ có nước hợp vệ sinh và nước sạch sử dụng, 13/13 thôn, xóm có tổ thu gom rác thải hoạt động thường xuyên.
Tại những địa bàn khó khăn, vùng cao, vùng dân tộc thiểu số khác như Cúc Phương, Kỳ Phú, Phú Long, Quảng Lạc, Thạch Bình…, Chương trình xây dựng NTM cũng được triển khai thực hiện rất hiệu quả. Giao thông tới các xã này phần lớn đã được bê tông kiên cố. Việc chuyển giao các kiến thức mới về chăn nuôi, trồng trọt và liên kết với các ngân hàng, đặc biệt là Ngân hàng chính sách xã hội, tạo điều kiện về vốn đã giúp bà con nông dân nơi đây mở rộng, phát triển sản xuất.
Nhiều mô hình trồng rừng, chăn nuôi con đặc sản, đại gia súc cũng đã được hình thành, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân. Nếu như trước đây, thu nhập bình quân đầu người ở các xã này chỉ dưới 10 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo lên tới vài chục phần trăm thì hiện nay tỷ lệ này giảm xuống còn trên dưới 10%.
Những chặng đường tiếp theo
Kết thúc 5 năm thực hiện Chương trình xây dựng NTM, toàn huyện Nho Quan có 7 xã đạt chuẩn nông thôn mới (vượt chỉ tiêu đầu giai đoạn 3 xã), các xã đều đạt từ 6 tiêu chí trở lên, số tiêu chí bình quân chung đạt 11,8 tiêu chí/xã.
Toàn huyện đã huy động gần 2.830 tỷ đồng cho chương trình, trong đó vốn ngân sách nhà nước gần 1.464 tỷ đồng, vốn huy động đóng góp của cộng đồng dân cư và con em xa quê hơn 500 tỷ đồng. Cơ sở hạ tầng ở nông thôn được tập trung xây dựng, nâng cấp, tu sửa với hơn 280 km đường giao thông cùng với hệ thống trường học, nhà văn hóa, chợ nông thôn đạt chuẩn theo tiêu chí.
Bên cạnh đó, phong trào phát triển sản xuất được đẩy mạnh; các hoạt động văn hóa - xã hội có nhiều tiến bộ. Hệ thống chính trị được củng cố, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Diện mạo nông thôn được cải thiện rõ rệt, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được nâng lên.
Đến nay, giá trị sản xuất (giá so sánh với năm 2010) đạt gần 4.700 tỷ đồng (tăng 1,3 lần so với năm 2011). Thu nhập bình quân đầu người đạt 22,14 triệu đồng/người/năm; tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 5%.
Một số bài học kinh nghiệm được rút ra sau khi tổng kết thực tiễn trong quá trình thực hiện xây dựng NTM ở Nho Quan như: Một số xã mới tập trung đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, chưa thực sự quan tâm đẩy mạnh phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập cho người dân, phát triển văn hóa - xã hội ở địa phương.
Việc tạo nguồn lực cho xây dựng NTM còn hạn chế, khó khăn. Phong trào chưa đồng đều giữa các vùng trên địa bàn. Một số xã sau khi đã hoàn thành các tiêu chí xây dựng NTM chưa quan tâm đến việc duy trì, nâng cao chất lượng các tiêu chí.
Lãnh đạo xã Quỳnh Lưu bày tỏ: Trở thành một trong những xã đầu tiên được công nhận chuẩn NTM của huyện, chúng tôi cảm thấy rất vinh dự. Tuy nhiên, chúng tôi luôn xác định xây dựng NTM là quá trình xuyên suốt và không hề xuất hiện tâm lý "xả hơi" sau khi cán đích.
Mục tiêu tiếp theo của Quỳnh Lưu là giữ vững các tiêu chí đạt được và nâng cao về chất lượng các tiêu chí này để làm sao đời sống, thu nhập của người nông dân ngày càng cao hơn; cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội ngày càng đồng bộ; đời sống vật chất, văn hóa tinh thần, bảo tồn và phát huy tốt hơn các giá trị truyền thống ở nông thôn.
Phấn đấu đạt chuẩn NTM trong năm 2016 này, Chủ tịch UBND xã Văn Phong, ông Đinh Văn Công cho biết: Qua rà soát, hiện nay Văn Phong đã đạt 15/19 tiêu chí, còn 4 tiêu chí chưa đạt là: Giao thông, thủy lợi, trường học và cơ sở vật chất văn hóa.
Đây đều là những tiêu chí khó, cần nguồn vốn lớn, tuy nhiên chúng tôi đã xây dựng lộ trình, kế hoạch cụ thể cho từng tiêu chí để có biện pháp thực hiện hiệu quả; lồng ghép các chương trình, dự án trên địa bàn xã như chương trình giảm nghèo, chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục, y tế, nước sạch, vệ sinh môi trường.
Xã cũng chỉ đạo phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa, ứng dụng công nghệ cao, hình thành các vùng sản xuất chuyên canh, tập trung quy mô lớn, có thị trường tiêu thụ ổn định đối với các sản phẩm địa phương có lợi thế. Tăng cường công tác đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho người lao động nông thôn và thực hiện tốt chính sách giảm nghèo, từ đó nâng cao thu nhập cho người dân.
Năm 2016, huyện Nho Quan phấn đấu có thêm từ 2 xã trở lên đạt chuẩn NTM, nâng tổng số xã đạt chuẩn lên 9/26 xã. Đến năm 2020, phấn đấu có 14/26 xã đạt chuẩn, số tiêu chí đạt chuẩn bình quân chung của huyện đạt 16 tiêu chí/xã.
Để đạt được mục tiêu đó, huyện Nho Quan định hướng tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền các nội dung về xây dựng NTM; tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền từ huyện đến cơ sở một cách toàn diện trên tất cả các lĩnh vực. Chú trọng thực hiện nội dung phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân.
Trong đó sẽ tập trung cho việc đổi mới các hình thức tổ chức sản xuất, thúc đẩy mạnh mẽ liên kết, hợp tác, hỗ trợ cho nông dân trong sản xuất, bảo quản, chế biến, tiêu thụ nông sản. Gắn kết giữa phát triển nông nghiệp - nông thôn với phát triển công nghiệp, dịch vụ và kinh tế đô thị ở khu vực nông thôn. Đẩy mạnh việc ứng dụng và chuyển giao các tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào sản xuất, xem đây là khâu đột phá đặc biệt quan trọng để thúc đẩy sản xuất nông nghiệp và kinh tế nông thôn phát triển.
Hà Phương