Phát triển mô hình lúa - cá theo hướng thâm canh

Khi vụ lúa đông xuân kết thúc cũng là thời điểm mùa mưa bão bắt đầu, nhiều diện tích đất nông nghiệp, nhất là ở các huyện Nho Quan, Gia Viễn, Hoa Lư, Yên Mô nằm trong vành đai đê bảo vệ của các con sông thường xuyên bị ngập úng, việc canh tác lúa mùa bị ảnh hưởng. Nhiều gia đình bỏ không gieo cấy vụ mùa nữa mà chuyển sang thả cá, hiệu quả kinh tế đem lại rõ rệt.

Anh Nguyễn Quang Minh, thôn Đồi Khoai, xã Quỳnh Lưu cho biết: Từ chủ trương tập trung ruộng đất để chuyển qua nuôi trồng thủy sản của xã, gia đình tôi đấu thầu được 2 ha ao, ruộng tập trung để thả cá, mỗi năm thu về khoảng 10 tấn cá các loại, chủ yếu là cá chép, trắm cỏ…

Do không tốn nhiều chi phí thức ăn, công chăm sóc, chủ yếu chỉ bỏ tiền giống nên lãi cũng khá, nói chung cao gấp nhiều lần so với cấy lúa trước đây.

Thu nhập từ mô hình lúa - cá cao hơn trồng lúa đơn, tuy nhiên theo nhiều hộ dân thì hiện nay họ vẫn đang đối mặt với không ít khó khăn.

Anh Nguyễn Văn Kiên, xã Yên Sơn (thành phố Tam Điệp) chia sẻ, năm nào gia đình tôi cũng thả nuôi 4-5 vạn cá giống các loại, song do phải mua giống trôi nổi ngoài thị trường, chất lượng không đảm bảo, thêm với đó giống vận chuyển xa nên tỷ lệ hao hụt khá cao.

Được biết, hiện nay nguồn giống cá nước ngọt trong tỉnh chỉ đáp ứng khoảng 10-20% nhu cầu, phần còn lại chủ yếu nhập từ các tỉnh ngoài, chất lượng không được kiểm soát chặt chẽ, do vậy đã ảnh hưởng không nhỏ đến năng suất cũng như an toàn dịch bệnh ở các vùng nuôi. Bên cạnh vấn đề về con giống thì "đầu ra" cho cá ruộng cũng đang làm khó người nuôi.

Thực tế, cá ruộng phải thu hoạch đồng loạt trong khoảng cuối tháng 12 âm lịch, thu hoạch sớm hơn thì cá chưa đủ trọng lượng thương phẩm, thu muộn cũng không được vì phải trả lại ruộng cho bà con sản xuất vụ đông xuân. Thu hoạch rộ cùng một lúc rất dễ bị tư thương ép giá, phải bán rẻ.

Đầu ra bấp bênh, chủ yếu tư thương mua đưa đi tiêu thụ ở các chợ trên địa bàn tỉnh chứ chưa có đầu mối thu gom lớn và chưa có các cơ sở chế biến thu mua để tạo tính ổn định, do vậy người nuôi cá rơi vào tình thế bị động.

Bên cạnh những khó khăn trên thì yếu tố thời tiết cũng ảnh hưởng không nhỏ đến việc phát triển nuôi trồng thủy sản, nhiều năm nay nắng nóng, hạn hán thường xuyên xảy ra trong khi đó hệ thống thủy lợi yếu kém đã khiến cho diện tích mặt nước nuôi cá ngày một giảm sút.

Trong đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp, ở lĩnh vực thủy sản, tỉnh ta đã khẳng định phát triển nuôi trồng thủy sản nước ngọt trong thời gian tới sẽ lấy trọng tâm là phát triển nuôi trồng thủy sản ruộng trũng.

Hình thức nuôi chủ yếu tại khu ruộng trũng cấy lúa kém hiệu quả chuyển sang nuôi chuyên canh theo hình thức thâm canh, bán thâm canh; ở vùng ruộng trũng nuôi kết hợp với lúa thì nuôi theo hình thức bán thâm canh, quảng canh cải tiến.

Mục tiêu đến năm 2020 nâng tổng diện tích nuôi trồng thủy sản toàn tỉnh lên 13.650 ha, phấn đấu đạt mức độ tăng trưởng bình quân 10%/năm; giá trị sản xuất thủy sản năm 2020 đạt 1.749 tỷ đồng.

Để dần hiện thức hóa mục tiêu này, nhiều hoạt động như hỗ trợ đào tạo, tập huấn, chuyển giao các tiến bộ KHKT, các chương trình nâng cấp đàn cá bố mẹ cho các cơ sở sản xuất giống, quy hoạch các vùng nuôi, xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật hay du nhập nuôi thử nghiệm các đối tượng giống mới có giá trị kinh tế cao, trợ giá cá giống cho bà con… đã được ngành Nông nghiệp triển khai.

Đặc biệt, tháng 7-2015 Chi cục Thủy sản (Sở Nông nghiệp & PTNT) đã triển khai hỗ trợ khoảng 12 vạn con cá giống và trên 8 tấn thức ăn công nghiệp cho 4 nhóm hộ gia đình ở các huyện Nho Quan, Gia Viễn trong dự án "Xây dựng mô hình chuyển đổi diện tích vùng trũng sang nuôi trồng thủy sản năm 2015".

Dự án nhằm hướng dẫn các hộ dân phát triển mô hình lúa-cá theo hướng bán thâm canh, góp phần tăng năng suất, chất lượng sản phẩm, nâng cao giá trị kinh tế trên 1 đơn vị diện tích nuôi thả.

Dự kiến ở mô hình này, sản lượng cá/ha có thể tăng gấp 2 lần; trọng lượng cá thương phẩm khi xuất bán cũng cao hơn và giá bán cũng tăng so với phương thức nuôi cá quảng canh thông thường mà bà con vẫn đang áp dụng.

Và mới đây nhất, Trung tâm Giống thủy sản nước ngọt, thuộc Chi cục Thủy sản cũng đã xây dựng thành công mô hình điểm vùng ương giống cá chép tại huyện Yên Mô với số lượng cá giống trên 24 vạn con.

Anh Nguyễn Văn Vũ, một trong những hộ tham gia mô hình phấn khởi cho biết: Gia đình làm nghề ương cá giống từ nhiều năm nay.

Tuy nhiên, đa phần là tự mày mò làm theo kinh nghiệm, giống cá bột cũng lấy tự do trôi nổi bên ngoài.

Năm nay được Trung tâm hướng dẫn về kỹ thuật lại được hỗ trợ nguồn cá bột chất lượng nên cá lớn nhanh, tỷ lệ sống cao, giống đẹp nên nhiều người đã đến đăng ký để mua về thả.

Ông Đỗ Đình úy, Phó Chủ tịch UBND xã Yên Thắng cho biết: Hiện nay toàn xã có khoảng 100 ha đất ruộng trũng trồng lúa kém hiệu quả đã được chuyển đổi sang mô hình lúa-cá, thu nhập bình quân trên 100 triệu đồng/ha.

Việc đưa mô hình ương giống cá chép vào địa bàn sẽ từng bước chủ động cung ứng giống chất lượng cho bà con, góp phần tăng tính chuyên nghiệp trong sản xuất, tăng giá trị kinh tế của mô hình.

Được biết, thời gian tới, Chi cục Thủy sản sẽ phối hợp với các địa phương đánh giá cụ thể về tiềm năng, thế mạnh, thực trạng nuôi trồng thủy sản nước ngọt, từ đó, xây dựng quy hoạch cho từng vùng, từng địa phương, từng đối tượng nuôi phù hợp.

Xây dựng các vùng nuôi trồng thủy sản tập trung có giá trị kinh tế cao, vùng nuôi cá ruộng trũng huyện Nho Quan, Gia Viễn, Yên Mô. Mở rộng các vùng ương giống cá tập trung có lợi thế cao tại Yên Mô, Yên Khánh để chủ động cung ứng giống cho vùng nuôi ruộng trũng trong tỉnh.

Cùng với đó, tăng cường công tác tuyên truyền, chuyển giao công nghệ và hoạt động khuyến ngư, qua đó phát triển nuôi trồng thủy sản nước ngọt, đặc biệt là thủy sản ruộng trũng 1 vụ lúa - 1 vụ cá theo hướng chuyên nghiệp, thâm canh, tăng năng suất.

Hà Phương