Trong những năm 1936 - 1939, Mặt trận Dân chủ Đông Dương và Mặt trận Dân tộc thống nhất phản đế Đông Dương đã tập hợp đông đảo các tầng lớp nhân dân chống đế quốc và bè lũ tay sai, đẩy mạnh phong trào đấu tranh cho dân sinh, dân chủ, dân quyền. Ngày 19/5/1941, Mặt trận Việt Minh ra đời đã giương cao ngọn cờ giải phóng dân tộc, thu hút mọi giới đồng bào yêu nước, tạo thành cao trào đánh Pháp - đuổi Nhật và là một nhân tố quyết định đưa Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, lập nên Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Năm 1946, Hội Liên hiệp quốc dân Việt Nam (Hội Liên Việt) ra đời đã mở rộng hơn nữa khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Hội Liên Việt đã cùng với Mặt trận Việt Minh huy động sức mạnh của nhân dân làm chỗ dựa vững chắc cho chính quyền cách mạng còn non trẻ và đối phó có hiệu quả với thù trong, giặc ngoài, để vượt qua thử thách trước tình thế cách mạng và vận mệnh dân tộc như "ngàn cân treo sợi tóc". Năm 1951, Mặt trận Việt Minh và Hội Liên Việt hợp nhất thành Mặt trận Liên Việt đã động viên sức mạnh toàn dân, toàn quân tập trung sức người, sức của đẩy mạnh cuộc kháng chiến với tinh thần "Tất cả cho tiền tuyến" làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ, đưa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta đến thắng lợi.
Trong giai đoạn cách mạng năm 1955 - 1975, cả nước thực hiện 2 nhiệm vụ chiến lược, xây dựng CNXH ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam, cả ba tổ chức: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (10/9/1955), Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam (20/12/1960), Liên minh các lực lượng Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam (20/4/1968) cùng nhau phối hợp chặt chẽ, thống nhất ý chí và hành động, tập hợp và phát huy cao nhất sức mạnh đoàn kết dân tộc, đoàn kết quốc tế, đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ đến toàn thắng, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước (năm 1975).
Trải qua các thời kỳ hoạt động với những tên gọi khác nhau, Mặt trận không ngừng phát huy tinh thần yêu nước, hun đúc thêm truyền thống đoàn kết toàn dân tộc - đây là truyền thống quý báu, là tài sản vô giá của dân tộc ta; là một trong những nhân tố quan trọng quyết định thắng lợi của sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, giành độc lập tự do và thống nhất đất nước trước đây cũng như trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
Phát huy truyền thống cách mạng vẻ vang của MTTQ Việt Nam, của Đảng bộ và nhân dân tỉnh Ninh Bình, những năm qua, dưới sự lãnh đạo của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp tỉnh Ninh Bình đã bám sát nhiệm vụ chính trị của địa phương, tích cực đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, đa dạng hóa các hình thức tập hợp phát triển các tổ chức thành viên vào tổ chức mình nhằm củng cố, mở rộng, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân; hoạt động của Mặt trận ngày càng hướng mạnh về cơ sở, khu dân cư. Tổ chức, hoạt động của Ban công tác Mặt trận ở thôn, xóm, phố, bản làng đã có nhiều chuyển biến, xây dựng cộng đồng dân cư tự quản theo hương ước, quy ước thu hút ngày càng đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia vào các hoạt động của Mặt trận. Hàng năm, MTTQ Việt Nam các cấp đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực kỷ niệm ngày truyền thống Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (18/11) và "Ngày hội đại đoàn kết toàn dân tộc" ở khu dân cư, những hoạt động này đã trở thành cuộc biểu dương sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân, góp phần tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa Đảng, chính quyền với nhân dân.
Năm 2019, ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp trong tỉnh đã tập trung chỉ đạo, tổ chức Đại hội nhiệm kỳ 2019-2024; đẩy mạnh và nâng cao chất lượng các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước, trọng tâm là thi đua thực hiện tốt nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội năm 2019 và cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh"; đồng thời triển khai học tập chỉ thị, nghị quyết của Đảng, của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, đẩy mạnh thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ; đội ngũ cán bộ MTTQ các cấp tiếp tục thực hiện "Rèn luyện tư cách người cán bộ Mặt trận; hưởng ứng đợt thi đua cao điểm chào mừng kỷ niệm 50 năm thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh và 60 năm Bác Hồ về thăm Ninh Bình. Điểm mới trong công tác Mặt trận năm 2019 là: (1) Chỉ đạo đồng bộ, thống nhất việc thực hiện Quy định số 124-QĐ/TW của Ban Bí thư về giám sát việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên; (2) Ban hành Quy định về trách nhiệm của các vị ủy viên ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Ninh Bình khóa XI, cán bộ, công chức cơ quan MTTQ tỉnh nắm và báo cáo tình hình nhân dân; (3) thực hiện chủ đề công tác năm 2019 - Tiếp tục đổi mới lề lối, phong cách làm việc; chủ động, sáng tạo, không ngừng nâng cao chất lượng công tác tham mưu xây dựng và ban hành văn bản.
MTTQ tỉnh phối hợp chỉ đạo và hướng dẫn Đại hội nhiệm kỳ cấp xã hoàn thành tháng 3/2019; Đại hội cấp huyện hoàn thành tháng 5/2019; Đại hội cấp tỉnh hoàn thành tháng 6/2019. Tổ chức Đoàn đại biểu của tỉnh dự Đại hội MTTQ Việt Nam vào tháng 9/2019. Kết quả, đại hội ở 3 cấp xã hiệp thương cử 5.999 vị tham gia ủy viên ủy ban (trong đó, cấp tỉnh 81 vị, cấp huyện 451 vị, cấp xã 5.377 vị). Đã có 36 công trình, việc làm chào mừng đại hội MTTQ các cấp.
Cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh" và phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" đã được MTTQ các cấp triển khai sâu rộng tới tất cả các địa bàn dân cư trong tỉnh, có tác động tích cực đến mọi mặt đời sống, kinh tế, văn hóa, xã hội, góp phần tăng cường sự đoàn kết, nhất trí trong các tầng lớp nhân dân; tạo được sự đồng thuận ngày càng cao trong xã hội; củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, sự điều hành của chính quyền các cấp. Đến cuối năm 2018, trong toàn tỉnh đã có 1.476/1.685 khu dân cư văn hóa, đạt 87,7%, có 223.285 gia đình văn hóa, đạt 77,27%. Số xã, phường, thị trấn có nhà văn hóa là 133/145, đạt tỉ lệ 91,7%; có 1567/1.685 khu dân cư có nhà văn hóa, đạt tỉ lệ 92,8%.
MTTQ các cấp đã tham mưu cho Ban vận động Quỹ tổ chức phát động xây dựng Quỹ "Đền ơn đáp nghĩa và an sinh xã hội" năm 2019. Tính đến hết tháng 10 năm 2019, tổng số tiền vận động, xây dựng Quỹ của cả 3 cấp là trên 23 tỷ đồng, trong đó, Quỹ cấp tỉnh là trên 8,5 tỷ đồng; Quỹ cấp huyện là trên 4 tỷ đồng; Quỹ cấp xã là trên 10 tỷ đồng; tham mưu trích kinh phí trên 8,8 tỷ đồng từ nguồn Quỹ 3 cấp để thực hiện các hoạt động an sinh xã hội. Toàn tỉnh đã hỗ trợ xây mới 198 ngôi nhà, sửa chữa 20 ngôi nhà đại đoàn kết với số tiền trên 6,7 tỷ đồng; khám, chữa bệnh cho 605 lượt người nghèo với số tiền gần 290 triệu đồng; giúp đỡ 1.538 học sinh nghèo vượt khó với số tiền 206 triệu đồng.
MTTQ các cấp phối hợp tổ chức tốt các hội nghị tiếp xúc cử tri, kịp thời tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri để báo cáo, phản ánh với cấp ủy đảng, chính quyền các cấp; chủ trì, phối hợp tổ chức trên 200 cuộc giám sát và đối thoại; các Ban thanh tra nhân dân, Ban giám sát đầu tư của cộng đồng đã tổ chức 196 cuộc giám sát.
Chủ động thực hiện công tác dân tộc, tôn giáo, thường xuyên giữ liên hệ, gặp gỡ, thăm hỏi các tổ chức tôn giáo, các vị chức sắc, chức việc, nhà tu hành, già làng, trưởng bản; kịp thời nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của đồng bào dân tộc thiểu số, đồng bào có đạo; phát triển lực lượng cốt cán, phát huy vai trò của người uy tín trong cộng đồng dân cư làm nòng cốt trong công tác tuyên truyền, vận động đồng bào dân tộc, đồng bào có đạo tham gia các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động, tham gia phát triển kinh tế - xã hội, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội… Tổ chức Đoàn đại biểu gồm 105 vị chức sắc, chức việc, nhà tu hành các tôn giáo và người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số đi báo công và vào lăng viếng Chủ tịch Hồ Chí Minh; báo công tại Phủ Chủ tịch nước và ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam.
Trong những năm qua, Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc (18/11) ở khu dân cư luôn được được cấp ủy, chính quyền quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện, cụ thể, sâu sát; cả hệ thống chính trị vào cuộc, tạo nên bước chuyển mới và trở thành hoạt động xã hội rộng lớn, thiết thực động viên, chăm lo đời sống tinh thần của nhân dân, thực sự là "Ngày hội của nhân dân". Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc tiếp tục khơi dậy truyền thống đoàn kết, ý thức cộng đồng dân cư; thể hiện rõ hơn vai trò, vị trí của MTTQ các cấp trong thực hiện chức năng xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân trong thực hiện cuộc vận động "Toàn dân xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh". Hàng năm, ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh đã chọn mỗi huyện, thành phố 1 khu dân cư và tham mưu cho Thường trực Tỉnh ủy thành lập các đoàn đại biểu lãnh đạo của tỉnh đi thăm, dự hoạt động và tặng quà các khu dân cư tiêu biểu trong Ngày hội. Năm 2018, có 100% khu dân cư tổ chức Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc với chủ đề "Toàn dân chung tay bảo vệ môi trường"; có 1.581/1.685 khu dân cư tổ chức cả phần lễ và phần hội, đạt 94,5%, nhiều khu dân cư đã phối hợp tổ chức được "Bữa cơm đại đoàn kết".
Kế thừa truyền thống vẻ vang 89 năm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và phát huy những kết quả, thành tích đã đạt được trong những năm qua, trong thời gian tới, Mặt trận Tổ quốc các cấp trong tỉnh cần tập trung chỉ đạo và triển khai thực hiện tốt các trọng tâm công tác sau sau:
Một là, tập trung chỉ đạo, hướng dẫn MTTQ các cấp quán triệt và thực hiện Nghị quyết Đại hội MTTQ nhiệm kỳ 2019-2024, trọng tâm là 5 kế hoạch thực hiện chương trình hành động và 2 khâu đột phá; tuyên truyền và tham gia công tác tổ chức Đại hội Đảng các cấp nhiệm kỳ 2020-2025.
Hai là, Ban Thường trực ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các tổ chức thành viên trong việc xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc và thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương. Phát huy vai trò của các vị ủy viên ủy ban MTTQ các cấp, nhất là các vị ủy viên, người có uy tín trong đồng bào dân tộc, các vị chức sắc, chức việc tôn giáo, cốt cán tôn giáo trong công tác Mặt trận.
Ba là, tuyên truyền, vận động nhân dân hưởng ứng các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước, trọng tâm là cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh", "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam"; thực hiện tốt nhiệm vụ giám sát và phản biện xã hội theo Quyết định số 217, 218 ngày 12/12/2013 của Bộ Chính trị; phát động chủ đề Ngày hội đại đoàn kết toàn dân tộc năm 2019 - "Toàn dân tham gia chống rác thải nhựa; chung tay bảo vệ môi trường".
Bốn là, Chủ động, nắm chắc tình hình nhân dân, tham gia phối hợp giải quyết các vấn đề nổi cộm, phát sinh ngay từ địa bàn khu dân cư, tạo sự đồng thuận cao trong nhân dân; định kỳ hàng tháng các vị ủy viên ủy ban, cán bộ MTTQ các cấp dự sinh hoạt Ban công tác Mặt trận tại khu dân cư, nắm và báo cáo tình hình nhân dân; thực hiện Quy định lãnh đạo ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp tỉnh Ninh Bình đối thoại trực tiếp với Nhân dân.
Năm là, tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức hoạt động theo Kết luận số 62/KL-TW ngày 8/12/2009 của Bộ Chính trị "Về tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị-xã hội"; nâng cao chất lượng hoạt động của Ban công tác Mặt trận khu dân cư, của cán bộ MTTQ các cấp gắn với sắp xếp tổ chức, bộ máy tinh gọn, hiệu quả, hướng mạnh các hoạt động về cơ sở.
Kỷ niệm 89 năm ngày truyền thống Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, 16 năm Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc ở khu dân cư và thi đua chào mừng đại hội đảng bộ các cấp nhiệm kỳ 2020-2025 là dịp để MTTQ các cấp quán triệt sâu sắc, thực hiện đúng quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng về công tác Mặt trận. Đội ngũ cán bộ làm công tác Mặt trận tỉnh nhà quyết tâm đoàn kết, cộng đồng trách nhiệm, tận dụng thuận lợi, vượt khó vươn lên, năng động, sáng tạo, phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XXI, nhiệm kỳ 2015 - 2020, xây dựng quê hương Ninh Bình ngày càng giàu đẹp, văn minh.
Đỗ Việt Anh
TVTU, Trưởng Ban Dân vận Tỉnh ủy, Chủ tịch ủy ban MTTQ tỉnh