Phát huy giá trị kinh tế từ quần thể nhà gỗ cổ Cao Đà

Độc đáo những ngôi nhà gỗ cổ

Theo các cụ cao niên của làng, nơi đây vốn là một vùng đất cao, trù phú. Mỗi khi đê sông Hồng bị vỡ người dân các vùng lân cận lại chạy về làng Cao Đà tránh lụt chờ nước rút. Do tiếp giáp với sông Châu tại đây còn có cả bến thuyền là nơi giao thương đi khắp vùng. Những ngôi nhà gỗ cổ còn lưu lại là minh chứng rõ nét nhất của vùng đất này.

Những ngôi nhà gỗ cổ tại Cao Đà đều có nét đẹp ghi dấu ấn riêng của từng cánh thợ trong làng. Điển hình, ngôi nhà 5 gian hai chái của gia đình bác Trần Cao Châm nằm ở giữa làng được coi là còn nguyên vẹn và đẹp nhất trong tổng số những ngôi nhà gỗ cổ của làng. Các đầu xà gỗ đỡ ngoài hiên ngôi nhà đều được bàn tay tài hoa của người thợ xưa chạm trổ hoa văn nổi mềm mại, sinh động. Bên trong nhà còn lưu giữ nguyên vẹn được các chi tiết trang trí đều được sơn son, thiếp vàng, từ bàn thờ, bức đại tự, câu đối, đến  bức tranh cổ "Anh hùng tương ngộ". Các đầu vì kèo, bức tường gỗ ngăn cách phòng giữa 3 gian nhà ngoài với 2 gian buồng cũng được chạm nổi hoa văn hết sức tinh xảo… Trong lần gặp gỡ, trao đổi, bác Trần Cao Châm chủ ngôi nhà chia sẻ: Ngôi nhà được làm vào giai đoạn đầu thế kỷ 20, đến nay đã hơn 100 tuổi do chính tay ông nội của bác làm. Cụ đứng đầu một cánh thợ trong làng đi khắp nơi dựng nhà gỗ. Khi dựng ngôi nhà của mình, cụ đã dồn tài năng, tâm huyết cho công trình. Gia đình coi ngôi nhà như báu vật của ông cha để lại luôn giữ gìn cho cháu con kể cả hiện nay và mai sau.

Cùng với nhà gỗ cổ, ngôi đình làng Cao Đà cũng được làm hoàn toàn bằng gỗ từ thế kỷ thứ 18, còn gần như nguyên vẹn. Ngôi đình làng Cao Đà được xây dựng rất đặc biệt từ 6 hiệp thợ ứng với 6 dòng họ của làng. Khi bắt tay vào thi công, dân làng bầu ra một người chủ chòm chịu trách nhiệm thiết kế và giám sát kỹ thuật. Người chủ chòm giao cho mỗi hiệp thợ một phần công trình để làm và thi xem hiệp thợ nào hoàn thành nhanh, đẹp, chính xác. Phần việc do 6 hiệp thợ làm khi xong được ghép lại thành ngôi đình làng với những nét đặc trưng hiếm nơi đâu có được. Các thanh xà, vì kèo gỗ đều được chạm trổ tứ linh tinh xảo và sinh động. Theo ông Nguyễn Văn Hà, cán bộ Phòng văn hóa-xã hội xã Nhân Hà cho biết: Nét độc đáo của ngôi đình gỗ cổ là niềm tự hào của mỗi người dân trong làng. Cùng với đình làng những ngôi nhà cổ ở Cao Đà cũng đã và đang được chính quyền và người dân bảo tồn và giữ gìn .

Hướng khai thác hiệu quả kinh tế từ quần thể nhà gỗ cổ

Quần thể những ngôi nhà gỗ cổ tại làng Cao Đà có giá trị văn hóa lớn, lưu lại dấu ấn của vùng đất trù phú. Đồng thời, cho thấy vốn quý của nghề mộc truyền thống nơi đây. Ngày nay, những giá trị này đã và đang được bảo vệ và khai thác hiệu quả.

Trong phát triển ngành nghề tiểu thủ công nghiệp, xã Nhân Hà xác định nghề mộc là một trong những hướng đi đem lại giá trị sản xuất chính, đóng góp vào mục tiêu đạt tổng giá trị hơn 1.900 tỷ đồng đến năm 2030. Cùng với đó, việc khai thác và phát huy giá trị kinh tế của quần thể nhà gỗ cổ làng Cao Đà cũng được xác định là hướng đi mới của người dân Cao Đà. Theo ông Ngô Văn Quang, Phó chủ tịch UBND xã Nhân Hà: Trong hướng phát triển của xã giai đoạn mới đang tính đến kết nối, khai thác du lịch sinh thái, trải ngiệm theo tuyến đền Trần, (phường Nam Định); làng  dệt; khu nhà tưởng niệm Nhà văn, liệt sỹ Nam Cao (xã Nam Lý), đến làng Cao Đà với quần thể nhà gỗ cổ… 

Tuy nhiên, hiện nay, nhiều ngôi nhà gỗ cổ ở Cao Đà đều có tuổi đời hơn 100 năm, trải qua thời gian đã bị xuống cấp, trong khi nhiều hộ không có điều kiện kinh tế để tu sửa. Một số ngôi nhà chưa được gìn giữ cẩn thận, bị cơi nới thêm một số công trình ảnh hưởng đến sự nguyên vẹn và mỹ quan vốn có…Vì vậy, để bảo tồn và phát huy được giá trị văn hóa và kinh tế rất cần có sự hỗ trợ của chính quyền địa phương và cơ quan chức năng. Việc khai thác, quảng bá tài nguyên văn hóa, phát triển du lịch phải có sự quan tâm của chính quyền địa phương, doanh nghiệp; sự chung tay của cộng đồng; đặc biệt, sự nỗ lực từ mỗi người dân.