Hoạt động vận tải thủy ở Kênh Gà: Cần một cú hích

Trước đây, thôn Kênh Gà là thôn nghèo nhất xã Gia Thịnh với tỷ lệ hộ nghèo có thời điểm lên tới 30%. Toàn thôn có gần 3.000 khẩu, nhưng chỉ có 70 mẫu ruộng. Ba bề, bốn bên toàn là sông nước nên người dân ở đây chỉ cấy được một vụ, nhưng cũng không ăn chắc, năm nào gặp lũ tiểu mãn thì coi như mất trắng. Nhiều "trụ cột" gia đình đã phải rời quê, đi nơi khác làm ăn.

Anh Trần Văn Linh (thôn Kênh Gà) kể lại: "Vợ chồng tôi có 3 đứa con đang tuổi đến trường. Để có tiền cho các cháu ăn học thì không thể trông chờ vào 4 sào ruộng. Tôi cùng vài người trong thôn đi Quảng Ninh làm thuê, mỗi tháng được 3 triệu đồng. Trừ các khoản ăn, ở, sinh hoạt… cũng dư được hơn 1 triệu đồng gửi về nhà. Nhưng rồi lượng lao động từ nông thôn ra đây làm thuê ngày càng đông, nên kiếm được việc làm không còn dễ như trước nữa. Thêm vào đó, giá cả sinh hoạt lại tăng cao, tiền làm đến đâu hết đến đó. Suy đi, tính lại tôi quyết định khăn gói về quê".

Về quê, anh Linh bàn với vợ "dốc" toàn bộ số tiền tiết kiệm được, vay mượn thêm của anh em 2 triệu đồng để đầu tư nuôi cá lồng. Ban đầu, việc nuôi cá lồng khá hấp dẫn: đầu tư ban đầu cho sản xuất không lớn; giá thành con giống rẻ, phương thức nuôi lại đơn giản vì nguồn thức ăn cho cá được tận thu từ thiên nhiên…

Trong khi đó, nhu cầu tiêu thụ cá ngày một nhiều. Các hộ nuôi thắng lợi giòn giã ngay trong mùa thu hoạch đầu tiên, bởi khi ấy cá lồng bán được giá. Trừ các khoản chi phí, mỗi lồng cá cũng lãi được 8 triệu đồng. Hơn thế, các hộ nuôi lại nhàn tản, không phải tìm đầu ra bởi thương lái trong và ngoài tỉnh về tận nơi thu mua. Ngoài ra, các hộ nuôi còn bán cho khách du lịch với giá hời.

Từ kết quả đạt được, người dân đua nhau nuôi cá lồng. Ban đầu, chỉ là vài lồng cá nuôi thí điểm, đến năm 2008, số lồng cá đã tăng vọt lên hơn 300 lồng. Nhưng "niềm vui ngắn chẳng tày gang", anh Linh nhớ lại: "Năm 2008, là năm đầy "vận hạn" cho nghề này.

Ngay từ đầu năm, người nuôi cá đã phải "đánh vật" với dịch bệnh của cá! Cá giống vừa nhập về đang khỏe mạnh, đùng một cái mắc dịch bệnh chết hàng loạt không rõ nguyên nhân. Giữa năm, cá lại mắc thêm bệnh "ghẻ", rồi bệnh "còi". Đến vụ thu hoạch cá, những con còn sống sót, các hộ nuôi vội bán tống, bán tháo. Nhiều hộ nuôi bị mất trắng, chỉ còn lại "đống nợ" mà chưa biết phải trả bằng cách nào."

Trở thành những tỷ phú chân đất

Nuôi cá thất bại, người dân nơi đây lại xoay sở tìm cách làm ăn. Anh Nguyễn Văn Kiển (thôn Kênh Gà) cho biết: "Vụ cá thất bại, tôi còn nợ ngân hàng 15 triệu đồng, lãi mẹ đẻ lãi con, chẳng biết khi nào mới trả hết nợ. Mình là dân sông nước, nên phải "bám" vào đó mà sống thôi."

Nghĩ là làm, anh Kiển mạnh dạn vay thêm tiền của anh, em mua một chiếc thuyền nan nho nhỏ để chở khách du lịch. Những hôm vắng khách, anh đi thả lưới ở sông. Mỗi ngày, anh cũng thu được vài chục nghìn, có ngày được cả trăm nghìn. "Tích tiểu thành đại", cuộc sống của anh cũng dần được cải thiện. Hơn một năm sau, không những anh trả hết nợ ngân hàng, mà còn có chút vốn nho nhỏ.

Vay thêm vốn, Anh Kiển mua chiếc thuyền xi măng gắn máy trọng tải 90 tấn chuyên chở vật liệu xây dựng phục vụ các công trình xây dựng cầu đường và các chủ lò sản xuất vôi, gạch. Quá trình làm ăn hạch toán kinh doanh thấy có lãi, hơn nữa nhận thấy phương tiện nhỏ mang lại hiệu quả thấp, lại không đáp ứng được nhu cầu vận chuyển hàng hóa, nên anh Kiển đã nhiều lần nâng cấp phương tiện lên trọng tải lớn hơn.

Đến nay, anh đang đặt đóng con tàu trọng tải 600 tấn để vận chuyển hàng hóa sang tận Trung Quốc. Vậy là, nhờ chiếc thuyền nan, giờ đây anh Kiển đã là một tỷ phú.

Số hộ đóng được tàu trọng tải lớn như anh Kiển không còn hiếm thấy ở thôn Kênh Gà nữa. Theo ông Trần Hoàng Cam, trưởng thôn Kênh Gà thì hiện đội tàu của thôn Kênh Gà có 400 chiếc với tổng trọng tải 120.000 tấn, giá trị tài sản vào khoảng gần 500 tỷ đồng. Tuyến hoạt động các của tàu là các tuyến nội địa, một số tàu lớn tải trọng 1.000 tấn còn chạy một số nước khu vực Đông Nam á.

Cần một "cú hích"

Tuy nhiên, từ vài năm trở lại đây, do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng kinh tế nên hoạt động kinh doanh vận tải thủy của người dân Kênh Gà đã lâm vào tình cảnh bế tắc, thậm chí nhiều chủ tàu đang đứng trước nguy cơ vỡ nợ.

Ông Trần Văn Thuật, một chủ tàu dẫn ví dụ tiêu biểu từ chi phí tuyến Hải Phòng - TP Hồ Chí Minh đã gây khó cho các tàu như thế nào. Theo đó, cước vận tải hàng vào năm 2007 là 360.000 đồng/tấn, hàng ra 230.000 đồng/tấn (bình quân 295.000 đồng/tấn). Năm 2008, bắt đầu khủng hoảng kinh tế, cước tàu giảm xuống còn: hàng vào là 290.000 đồng/tấn, hàng ra 130.000 đồng/tấn.

Năm 2009, cước tiếp tục giảm, hàng vào là 250.000 đồng/tấn, hàng ra 120.000 đồng/tấn. Năm 2010, cước tuyến Hải Phòng - TP Hồ Chí Minh giảm tiếp, chỉ còn 220.000 đồng/tấn hàng vào 110.000 đồng/tấn với hàng ra. Đỉnh điểm là tới năm 2012, giá cước hàng vào chỉ còn 210.000 đồng/tấn, hàng ra 90.000 đồng/tấn, bình quân là 150.000 đồng/tấn.

Như vậy là sau 5 năm (2008 - 2012), giá cước vận tải biển tuyến Hải Phòng - TP Hồ Chí Minh đã giảm tới 49,2%. Cước giảm, nhưng tàu nhiều nên số vòng quay vận doanh tàu giảm từ bình quân 10 chuyến/năm (năm 2007), xuống còn 7 vòng/năm. Kết quả là doanh thu các chủ tàu đã rơi theo chiều... thẳng đứng.

Trong khi đó thì trong 5 năm (2007 - 2012), giá nhiên liệu tăng tới 247% (từ 8.500 đồng/lít của năm 2007 lên 21.050 đồng/lít vào năm 2011), thuế GTGT tăng từ 5% lên thành 10% như hiện nay. Ngoài ra, các khoản chi phí khác như lương thuyền viên, tiền ăn... cũng đều tăng...

Các loại chi phí gia tăng nhưng tổng doanh thu giảm, vậy là các chủ tàu lâm vào cảnh thu không đủ chi. Vì hầu hết các tàu của người dân Kênh Gà là vay ngân hàng để đầu tư, nên mỗi lần đến kỳ hạn trả ngân hàng, chủ tàu buộc phải vay ngoài với lãi suất từ 7 - 9%/tháng để thanh toán. Vay mãi mà doanh thu, lợi nhuận không tăng, nên các chủ tàu tiếp tục lâm vào tình thế... không có nguồn trả nợ.

Anh Trần Văn Thưởng, chủ một tàu trọng tải 500 tấn cho biết, đầu năm 2013, ngân hàng đã khoanh nợ lãi, chúng tôi chỉ phải trả nợ gốc. Theo đó, mỗi tháng, chúng tôi phải trả ngân hàng 30 triệu đồng, sau vài tháng chúng tôi sẽ phải nâng mức trả nợ lên 50 triệu đồng/tháng cho đến khi hết nợ. Hiện tại, chúng tôi đã phải tăng cường tìm mối hàng ở tất cả các tuyến Bắc-Nam, đồng thời mở rộng chở các loại hàng hóa khác. Tuy vậy, do không có mối hàng thường xuyên nên thu nhập cũng không ổn định. Để có 30 triệu đồng trả ngân hàng hàng tháng, tôi tiếp tục phải vay nặng lãi bên ngoài để bù vào. Bởi cũng theo bản cam kết, nếu không thực hiện việc trả nợ này thì ngân hàng sẽ siết nợ, bắt phải bán tàu, hoặc bàn giao tàu cho đơn vị khác.

Bi kịch là ở chỗ, ngay cả khi chấp nhận bán tàu thì các chủ tàu vẫn lỗ to bởi giá chênh lệch giữa thời điểm đóng mới và thời điểm bán là rất lớn. Anh Quy, một chủ tàu nói, vào thời điểm 2008, đóng một chiếc tàu trọng tải 400 tấn thì mất chi phí 2,4 tỷ đồng, nếu bây giờ bán con tàu đó thì sẽ chỉ được trả giá trên 1 tỷ đồng. Trong khi đó, nhà của gia đình, tài sản anh em, họ hàng, người quen đều đã bị các chủ tàu "mượn" để ném vào cuộc chạy đua tránh phá sản.

"Chúng tôi quyết tâm và sẽ nỗ lực hết sức để vượt qua khó khăn trước mắt với mong muốn "giữ tàu, giữ nghề", bởi đây là nghề duy nhất có thể giúp chúng tôi thoát khỏi đói nghèo, vươn lên làm giàu chính đáng. Tuy nhiên, để thực hiện được mong muốn này, chúng tôi rất cần một "lực đẩy", đó là sự hỗ trợ từ phía Nhà nước, sự linh hoạt trong thu nợ của các Ngân hàng - anh Trần Văn Thưởng nói.

Đào Hằng