Vượt hơn 30km đường đồi núi chúng tôi mới tìm được đến bản Xanh, xã Kỳ Phú, huyện Nho Quan. Đón chúng tôi là trưởng bản Xanh, Đào Sỹ Đợi, thấy chúng tôi, ông vồn vã: Bản Xanh bây giờ có đến 50% là hộ khá giả, chỉ có hơn 10% là hộ nghèo, mà hộ nghèo ở thôn đều là những hộ neo đơn và bệnh tật. Điểm chung của các hộ có kinh tế khá giả ở bản Xanh là đều nuôi hươu và nuôi ong. Hai con nuôi này thực sự hợp với điều kiện tự nhiên nơi đây và đang có xu hướng phát triển rộng.
Theo chỉ dẫn của trưởng bản, chúng tôi đến gia đình anh Nguyễn Văn Yên, chủ nhà là người đàn ông nhỏ thó, ăn mặc tuềnh toàng, kiệm lời, chỉ đến khi chúng tôi hỏi về cách nuôi hươu anh mới cởi mở. Anh Yên thủng thẳng: Khi tôi lấy vợ ra ở riêng bố mẹ cho đúng 1 tạ thóc. Hai vợ chồng phải đi làm thuê, dành dụm mãi mới mua được cặp bò. Nhưng bò hay bị dịch bệnh nên được mấy năm nghe theo lời khuyên của anh em trong bản, gia đình tôi cũng chuyển sang nuôi hươu. Hươu khác hẳn trâu bò, chưa từng bị dịch. Chúng chỉ mắc hai bệnh phải đề phòng. Một là đi tướt khi vừa qua đông, do sang xuân được ăn những thức ăn tươi tốt, giàu chất. Không biết thì nó ốm và có thể chết, cho ăn xoan đắng là khỏi ngay.
Còn khi đông hàn về nó hay sưng phổi. Thấy lạnh, người nuôi phải che chắn ngay chuồng trại. Không để hươu nhiễm lạnh mà sưng phổi. Hươu ăn không nhiều như trâu bò, lại có thể ăn hơn 100 loại lá tạp trong rừng, kinh tế hơn. Chuồng trại nên có chỗ rộng cho nó chơi, chạy".
Hiện nay đàn hươu nhà anh có 19 con hươu. Anh bảo nuôi hươu vừa kinh tế lại nhàn hơn nuôi trâu bò. Nhà chỉ có một mình anh là lao động chính, người vợ thường xuyên ốm đau không làm được việc nặng, 2 con đang tuổi đi học nhưng anh vẫn có thể hoàn thành tốt công việc ở trang trại.
Anh nói: Người nuôi hươu vừa để thoát nghèo, thậm chí làm giàu, công việc này còn mang lại niềm vui cho chính mình… Anh Yên nhẩm tính: mỗi năm một con hươu đực cho một cặp nhung. Nhung hươu thường bình quân 5 lạng, giá bán 1 lạng ở đây khoảng 1,5 triệu, mỗi năm riêng nhung hươu bán cũng được 100 triệu đồng. Khi hươu hết tuổi cho nhung thì có thể bán hươu thịt giá cũng rất cao so với các con nuôi khác.
Ngoài nuôi hươu, gia đình anh Yên còn kết hợp nuôi 100 đàn ong, 3 cặp nhím và trồng các loại cây ăn quả, mỗi năm cho thu nhập hơn 100 triệu đồng. Theo anh Yên, mặc dù mô hình kinh tế trang trại tổng hợp của gia đình anh quy mô nhỏ nhưng nhà vẫn khấm khá hơn các hộ thuần nông.
Chúng tôi nhẩm tính với mô hình trang trại tổng hợp như gia đình anh thì mỗi năm cũng cho thu nhập khoảng 200 triệu đồng. Có thể thấy đây là hướng đi đúng và rất phù hợp với người dân ở những xã vùng cao như Kỳ Phú.
Nguyễn Thơm