Với chúng tôi, đã nhiều lần về Phát Diệm còn có thêm suy nghĩ: Mối đoàn kết, gắn bó của người dân lương - giáo nơi đây chính là sức mạnh, là động lực để xây dựng Phát Diệm hôm nay có một diện mạo mới khang trang, sạch đẹp hơn trước. Khi chúng tôi đề cập đến mối đoàn kết lương - giáo là tiền đề hết sức quan trọng để những năm qua thị trấn Phát Diệm luôn hoàn thành thắng lợi các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, đồng chí Trần Viết Thuận, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy thị trấn tâm sự: Trong lịch sử Đảng bộ thị trấn có trang được nhiều cán bộ, đảng viên và nhân dân khắc ghi, lưu giữ và trở thành "kim chỉ nam" cho mọi hành động của Đảng bộ. Đó là vào ngày 13-1-1946 các tầng lớp nhân dân thị trấn vinh dự và tự hào được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm. Những lời dạy của Người về sự cần thiết phải tăng cường mối đoàn kết giữa người có đạo hay không có đạo, Phật giáo hay không Phật giáo đều phải nỗ lực đấu tranh cho nền độc lập của nước nhà. Trong đó, nhiệm vụ chống giặc ngoại xâm, trừ giặc đói, giặc dốt là nhiệm vụ quan trọng để xây dựng và bảo vệ nền độc lập của dân tộc...
Những năm đầu sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, quân - dân thị trấn đã đoàn kết cùng nhau góp công, góp sức vào việc củng cố chính quyền, tu sửa đê điều, ra sức tăng gia sản xuất; đẩy mạnh các phong trào vận động, giúp đỡ người bị đói, đẩy lùi nạn đói, tham gia các lớp bình dân học vụ... Trải qua các giai đoạn: Kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, tiến lên xây dựng CNXH dưới sự lãnh đạo của Đảng, Đảng bộ thị trấn Phát Diệm đã vững vàng lãnh đạo nhân dân vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, đề ra các giải pháp chỉ đạo chính xác, kịp thời, phù hợp với từng thời kỳ. Qua đó góp phần đưa thị trấn không ngừng phát triển về các mặt kinh tế, văn hóa, xã hội, từng bước nâng cao đời sống của người dân, xây dựng thị trấn Phát Diệm xứng đáng là trung tâm văn hóa - chính trị của huyện Kim Sơn.
Kể từ ngày được đón Bác về thăm, đến nay đã 63 năm, Phát Diệm đã có những bước tiến mạnh mẽ. Trong phát triển kinh tế, Đảng bộ thị trấn đã khai thác và phát huy thế mạnh của nghề truyền thống, cùng với một số nghề tiểu thủ công nghiệp, du lịch, dịch vụ... để hàng năm đóng góp tích cực vào ngân sách của Nhà nước, trở thành một trong các nguồn kinh phí dựng xây nên các công trình phục vụ dân sinh như: Trường học, đường giao thông, nhà văn hóa phố... Với 25 doanh nghiệp, tổ hợp hoạt động trên địa bàn đã góp phần giải quyết việc làm cho khoảng 5.000 lao động địa phương và các vùng lân cận. Tỷ lệ hộ nghèo của thị trấn đến nay chỉ còn 5,2%. Bình quân thu nhập theo đầu người đạt 7,5 triệu đồng/người/năm. Đặc biệt, từ đầu nhiệm kỳ Đại hội Đảng bộ thị trấn 2005 - 2010 đến nay, Đảng bộ thị trấn đã lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện hiệu quả quy chế dân chủ ở cơ sở, đẩy mạnh phương châm "Nhà nước và nhân dân cùng làm" để hình thành các công trình phục vụ cho sinh hoạt tập thể, hội họp, văn hóa, thể thao... của người dân. Đến nay, hơn 90% đường giao thông trong các phố, thị trấn đã được đổ bê tông, 4/8 phố xây dựng được nhà văn hóa. Hiện nay, Trường Mầm non Hoa Hồng đang được đầu tư xây dựng theo tiêu chuẩn trường đạt chuẩn Quốc gia, có giá trị trên 5 tỷ đồng...
Từ các phong trào "Kính Chúa yêu nước", "Sống tốt đời, đẹp đạo" cho đến phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa", MTTQ thị trấn đã làm nòng cốt trong việc đoàn kết, tập hợp người dân lương cũng như giáo cùng hưởng ứng thực hiện bằng những việc làm cụ thể, thiết thực. Trong đó, bắt đầu từ ý thức, trách nhiệm của mỗi gia đình, cá nhân và cộng đồng trong việc xây dựng gia đình văn hóa, xây dựng nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc... Dọc theo tuyến phố từ mặt đường vào đến khu vực hai bên hồ trước mặt Nhà thờ đá, tuyến đường dài hơn 50 m được đầu tư 120 triệu đồng để xây dựng hệ thống đèn cao áp tự động với 18 bóng đèn chạy dọc tuyến phố, tạo thành "điểm nhấn" đẹp cho địa danh du lịch nổi tiếng khắp trong và ngoài nước.
Một thị trấn thanh bình, thân thiện và an toàn với khách du lịch, bao năm qua mặc dù đón hàng chục triệu lượt khách đến tham quan nhưng luôn đảm bảo và giữ vững an ninh trật tự, an toàn xã hội. Điều đó cũng dễ lý giải khi chúng tôi được biết: Đảng bộ thị trấn là tổ chức cơ sở đảng nhiều năm liền đạt trong sạch, vững mạnh. Đặc biệt, 2 năm 2007 và 2008 được công nhận là Đảng bộ trong sạch, vững mạnh tiêu biểu. Năm qua, với những kết quả đạt được toàn diện trên các mặt công tác, thị trấn Phát Diệm được suy tôn là đơn vị lá cờ đầu của huyện Kim Sơn, được nhận cờ đơn vị thi đua xuất sắc do UBND tỉnh trao tặng.
Bùi Diệu