Nhiều thách thức trong công tác xuất khẩu lao động ở Hoa Lư

Ở thôn Phú Gia, xã Ninh Khang, kinh tế của gia đình ông Phạm Khắc Dũng có sự đổi thay rõ rệt sau khi có người thân đi XKLĐ. Ngôi nhà hai tầng khang trang với đầy đủ tiện nghi của gia đình ông đã thay thế ngôi nhà cấp 4 năm nào. Ông Dũng cho biết, cách đây gần chục năm, vợ ông quyết định đi XKLĐ với khát vọng phát triển kinh tế, thay đổi cuộc sống cho gia đình. Để đủ kinh phí đi lao động có thời hạn ở Đài Loan - một trong những thị trường lao động tiềm năng lúc bấy giờ, gia đình ông mạnh dạn vay thêm hơn 100 triệu đồng từ Ngân hàng Chính sách xã hội. Công việc của vợ ông Dũng ở Đài Loan là làm giúp việc gia đình, với mức lương trên 10 triệu đồng/tháng. 

Chỉ sau 1 năm, gia đình ông đã trả xong khoản nợ vay ngân hàng và bắt đầu có tích lũy. 3 năm sau đó, cùng với số tiền ông Dũng ở nhà tích cóp từ cấy 8 sào ruộng và chăn nuôi thêm, gia đình đã xây dựng được ngôi nhà hai tầng khang trang bậc nhất của thôn thời điểm bấy giờ. Sau gần 10 năm làm việc ở Đài Loan, kinh tế gia đình ông Dũng đã ổn định, do đó cuối năm nay, vợ ông quyết định sẽ về hẳn nhà để chăm sóc con, cháu. "Nếu không mạnh dạn đi XKLĐ, nếu không tìm hiểu kỹ và lựa chọn được công ty làm công tác XKLĐ thực sự có uy tín thì có lẽ kinh tế của gia đình tôi sẽ vẫn còn khó khăn nhiều lắm. Những năm gần đây, tỉnh ta có nhiều chính sách hỗ trợ để người dân đi XKLĐ, tôi nghĩ, những người dân thuộc các đối tượng được hỗ trợ, còn trong độ tuổi lao động nên mạnh dạn tận dụng cơ hội này"- ông Dũng chia sẻ.

Xã Ninh Khang, huyện Hoa Lư hiện có trên 5.590 người trong độ tuổi lao động, trong đó có gần 3.000 người đang làm việc tại các công ty, doanh nghiệp trên địa bàn. Ông Nguyễn Văn Tín, Phó Chủ tịch UBND xã Ninh Khang cho biết, tính riêng trong năm 2018, toàn xã có 12 người đi XKLĐ. Tuy nhiên, trong số đó chỉ có 1 lao động đi xuất khẩu theo kênh của doanh nghiệp đã được Sở Lao động, Thương binh và Xã hội thẩm định và lựa chọn tham gia thực hiện Đề án đẩy mạnh công tác XKLĐ của tỉnh. Còn lại, chủ yếu là người dân đi theo kênh do bạn bè, người thân giới thiệu. "Tất nhiên, mọi doanh nghiệp có đủ năng lực thì đều có quyền cạnh tranh bình đẳng trong việc đưa người lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài. Sự đa dạng về lĩnh vực, thị trường sẽ tạo điều kiện để người lao động có thêm nhiều sự lựa chọn phù hợp với trình độ, điều kiện kinh tế… Tuy nhiên, vấn đề là người dân cần có sự sáng suốt khi lựa chọn doanh nghiệp, nếu không sẽ vừa mất tiền và mất cả cơ hội. Chúng tôi vẫn khuyến khích người dân nên tìm hiểu và lựa chọn những doanh nghiệp đã được tỉnh ta thẩm định và cấp phép"- ông Nguyễn Văn Tín nói.

Những lo ngại của ông Phó Chủ tịch UBND xã Ninh Khang là hoàn toàn có cơ sở. Bởi lẽ, hiện nay có rất nhiều công ty, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đưa người đi XKLĐ, tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng làm được như lời họ hứa. Bà Lê Thị Kim Dung, Phó Trưởng phòng Lao động, Thương binh và Xã hội huyện Hoa Lư kể cho chúng tôi nghe về trường hợp của anh Đặng Thanh Quyết, xã Trường Yên. Anh Quyết từng đi XKLĐ ở Malaysia theo lời giới thiệu của một "cò" chuyên môi giới XKLĐ ở tỉnh Nghệ An. Theo hợp đồng, anh Quyết sẽ làm việc trong thời hạn 3 năm với công việc là thợ xây dựng với mức lương khoảng 10 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, khi sang đến nơi, công việc của anh Quyết không đúng và cũng không đều đặn như những lời hứa trong bản hợp đồng. Chỉ gần 1 năm sau, anh Quyết không có việc để làm và buộc phải trở về nước. Khoản tiền chắt bóp trong gần 1 năm vất vả bên xứ người cũng vừa đủ để trả khoản tiền vay thêm lúc đi. Nhưng như lời anh Quyết, thì anh vẫn còn may mắn hơn nhiều người đi cùng đợt vì có người trở về nước mà vẫn phải gánh khoản nợ lớn trên vai…

Qua trao đổi với ngành chức năng, được biết, môi giới XKLĐ là người trung gian giữa người lao động và các công ty có chức năng đưa người đi làm việc ở nước ngoài. Mục đích chính của những người làm môi giới là hưởng hoa hồng khi giới thiệu lao động cho công ty và nhận tiền phí môi giới từ người lao động. Việc đi XKLĐ qua "cò" môi giới, người lao động không nắm được bất kỳ thông tin về việc làm cũng như thu nhập tại nước ngoài. Trong trường hợp người lao động gặp phải những tai nạn trong quá trình làm việc tại nước ngoài cũng sẽ không có bảo hiểm hoặc không được tiền bồi thường từ doanh nghiệp. Không những vậy, việc lao động phá vỡ hợp đồng với công ty môi giới khiến họ trở thành lao động bất hợp pháp. Lúc này, người lao động không được hưởng các quyền lợi như bảo hiểm và các khoản trợ cấp khác, không được công ty hỗ trợ, uy tín của công ty môi giới cũng như lao động người Việt Nam tại nước sở tại cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng…

Rủi ro là vậy, nhưng mặc dù được các ngành chức năng, các địa phương tích cực tuyên truyền, cảnh báo và thậm chí chứng kiến không ít trường hợp "khuynh gia bại sản" vì đi XKLĐ theo đường dây… lừa, song dường như vẫn chưa đủ để cảnh tỉnh người lao động ở Hoa Lư. Năm 2018, trong tổng số 141 lao động đi XKLĐ thì chỉ có 53 người đi theo Đề án- nghĩa là đi theo doanh nghiệp do Sở Lao động, Thương binh và Xã hội thẩm định và cấp phép, còn lại là đi theo môi giới, theo giới thiệu của bạn bè, người thân. Thực trạng này, chắc chắn không chỉ có riêng trên địa bàn huyện Hoa Lư. Thời gian tới, thiết nghĩ bên cạnh nỗ lực của các ngành, đơn vị liên quan thì các doanh nghiệp được cấp phép cũng cần tích cực, chủ động hơn nữa trong việc tiếp cận, tuyên truyền, hướng dẫn… người lao động có nhu cầu đi XKLĐ, để định hướng, giúp cho họ lựa chọn được thị trường lao động phù hợp và hiệu quả.

Bài, ảnh: Đào Hằng