GCAP - Giải pháp hiện thực hóa tầm nhìn đô thị xanh tại Việt Nam

Kế hoạch Hành động Đô thị Xanh (GCAP - Green City Action Plan) là một chương trình đầu tư tổng thể theo thời gian, với các khoản đầu tư ngắn hạn, trung hạn và dài hạn gắn với các mục tiêu và hành động cải thiện chất lượng môi trường và đạt được tăng trưởng có tính cạnh tranh, bền vững.

GCAP cung cấp cho các cơ quan quản lý đô thị cấp quốc gia và địa phương những khuyến nghị chính sách và lựa chọn công nghệ để thiết kế các khoản đầu tư sáng tạo với các đối tác phát triển nhằm đạt được tầm nhìn về một đô thị xanh.

Theo PGS.TS Đoàn Thu Nguyệt Chuyên gia Dự án “Lồng ghép chống chịu biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường để phát triển các đô thị xanh” do Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp Môi trường chủ trì thực hiện, phương pháp tiếp cận Thành phố xanh (GCA) là một sáng kiến linh hoạt và có thể mở rộng nhằm đề xuất một sự thay đổi mô hình, đáp ứng quá trình đô thị hóa nhanh chóng bằng cách tích hợp phát triển đô thị với quy hoạch môi trường để tăng cường khả năng đáng sống và khả năng phục hồi ở các thành phố. Bằng cách “làm những điều khác biệt”, GCA cung cấp giải pháp cho những thách thức liên quan đến suy thoái môi trường, tiêu thụ tài nguyên kém hiệu quả, tăng trưởng không cân bằng và gia tăng rủi ro do biến đổi khí hậu, thiên tai.

Phương pháp tiếp cận này đã được triển khai tại nhiều đô thị trên thế giới, mang lại hiệu quả tích cực. Chính vì vậy, Dự án “Lồng ghép chống chịu biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường để phát triển các đô thị xanh” ở Việt Nam đã tiến hành xây dựng Kế hoạch hành động đô thị xanh tại một số đô thị ở Việt Nam như Hà Tĩnh, Yên Bái (nay thuộc tỉnh Lào Cai) và Ninh Bình.

Bộ kim chỉ nam hành động cho các đô thị Việt Nam

Tại khu vực đô thị tỉnh Hà Tĩnh, nơi điển hình cho đô thị ven biển miền Trung với đặc thù thường xuyên hứng chịu thiên tai khắc nghiệt, các chuyên gia của Dự án “Lồng ghép chống chịu biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường để phát triển các đô thị xanh” phối hợp cùng cơ quan chức năng địa phương đã xây dựng GCAP cho khu vực này.

GCAP Hà Tĩnh đề xuất 4 nhóm hợp phần gồm hoàn thiện cơ sở hạ tầng kết nối, cơ sở hạ tầng bảo vệ môi trường và chống biến đổi khí hậu, cơ sở hạ tầng sinh thái hướng biển, cuối cùng là hỗ trợ kỹ thuật - tăng cường năng lực. Một số hành động cụ thể được đề xuất như nâng cấp, mở rộng tuyến đường từ cầu Đò Hà đến bãi biển khu du lịch Văn Trị, xây dựng hệ thống cấp nước sạch cho các xã mới, nhà máy xử lý nước thải tại hồ Đập Bợt hay chỉnh trang bờ biển Thạch Hải (làm sạch, xanh hoá và xây dựng quảng trường biển Thạch Hải), xây dựng công trình chống biến đổi khí hậu cho các xã Bãi Ngang và tạo sinh kế cho bà con vùng cát ven biển theo hướng chống sa mạc hoá.

Tại khu vực đô thị của Ninh Bình, nơi đại diện cho đô thị vùng đồng bằng sông Hồng với đặc thù dân số đông, hoạt động giao thông, xây dựng và sản xuất công nghiệp làng nghề phát triển mạnh, các chuyên gia của Dự án đề xuất một Kế hoạch Hành động Đô thị xanh gồm 3 hợp phần là hoàn thiện cơ sở hạ tầng kết nối, cơ sở hạ tầng bảo vệ môi trường - chống biến đổi khí hậu, hỗ trợ kỹ thuật và tăng cường năng lực. Một số hành động cụ thể như xây dựng trạm xử lý nước thải phía Bắc thành phố Hoa Lư cũ, kênh thoát nước và tuyến đường Phạm Hùng, xây dựng đường Vạn Hạnh, tuyến đường phía đông giáp Khu công nghiệp Phúc Sơn, hoàn thiện hệ thống hạ tầng kỹ thuật tuyến đường kênh Đô Thiên.

Tại khu vực đô thị tỉnh Lào Cai, nơi điển hình cho đô thị khu vực vùng núi phía Bắc nước ta, GCAP đề xuất 4 hợp phần, trong đó có những nhiệm vụ cụ thể như xây dựng trạm xử lý nước thải trung tâm thành phố Yên Bái cũ, kè suối Ngòi Yên, xây dựng cơ sở hạ tầng đô thị Xanh - Hạnh phúc tại trường Tiểu học Yên Ninh và Trường THCS Yên Ninh, cải tạo hồ Hòa Bình, hồ Yên Hòa. Bên cạnh đó, tăng cường đào tạo, tập huấn cho chính quyền thành phố và cộng đồng để ứng phó thiên tại, lũ lụt và vận hành, sử dụng các hệ thống quản lý mới.

Cùng với việc xây dựng các kế hoạch hành động cụ thể, Dự án cũng đề xuất xây dựng Khung giám sát và đánh giá chỉ số xanh - khí hậu dựa trên Hệ thống giám sát và đánh giá hoạt động thích ứng với biến đổi khí hậu cấp quốc gia đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành. Một số chỉ số phù hợp với đặc thù của địa phương được nhóm tư vấn lựa chọn để đo lường và giám sát các cam kết chính sách, kết quả và quá trình thực hiện dự án, nhằm đáp ứng các mục tiêu về tăng trưởng xanh và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Theo chuyên gia dự án, việc xây dựng các Kế hoạch GCAP có thể nhân rộng các khu vực đô thị khác trên cả nước, trở thành công cụ định hướng hành động quan trọng, giúp các đô thị hài hoà giữa phát triển kinh tế-xã hội với bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu, hướng tới sự phát triển bền vững.