Hội nghị trực tuyến tổng kết 20 năm thực hiện Nghị quyết 13 và 10 năm thi hành Luật HTX năm 2012

Cùng dự hội nghị tại điểm cầu Chính phủ có các đồng chí: Đỗ Văn Chiến, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam; Lê Minh Khái, Bí thư Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban Chỉ đạo đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, HTX; Bộ trưởng các bộ, ngành Trung ương.

Tại điểm cầu tỉnh Ninh Bình, đồng chí Nguyễn Thị Thu Hà, UVT.Ư Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh dự và chủ trì hội nghị. 

Cùng dự có đồng chí Nguyễn Cao Sơn, TUV, Phó Chủ tịch UBND tỉnh; đại diện lãnh đạo một số sở, ngành, đoàn thể; đại diện một số doanh nghiệp, HTX tiêu biểu trên địa bàn tỉnh.

20 năm qua, cùng với quá trình đổi mới kinh tế và hội nhập kinh tế quốc tế, khu vực kinh tế tập thể (KTTT) đã trải qua các giai đoạn phát triển khác nhau, trong đó có những thuận lợi và khó khăn, thách thức nhất định. 

Nổi bật nhất là sự thay đổi mô hình hợp tác xã (HTX) kiểu cũ kém hiệu quả sang mô hình HTX kiểu mới, tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Khu vực KTTT với nhiều loại hình tổ chức kinh tế hợp tác đa dạng (THT, HTX, LH HTX), trong đó nòng cốt là HTX là một trong những thành phần kinh tế quan trọng, đóng góp vào những thành tựu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Các tổ chức kinh tế hợp tác đã từng bước liên kết những người sản xuất, kinh doanh nhỏ lẻ, để hợp sức, góp vốn tạo điều kiện thuận lợi tương trợ lẫn nhau để cùng phát triển nhằm chia sẻ nguồn lực, lợi ích, kinh nghiệm, tạo nên mối liên hệ hài hòa giữa các thành viên theo hướng liên kết cộng đồng, mở rộng hợp tác giữa thành phần KTTT với các thành phần kinh tế khác. 

Khu vực KTTT đã khắc phục được một phần tình trạng yếu kém kéo dài, từng bước đổi mới gắn với cơ chế thị trường, bước đầu khẳng định là nhân tố quan trọng góp phần bảo đảm an sinh xã hội, ổn định chính trị ở cơ sở và sự phát triển kinh tế của thành viên.

Luật HTX năm 2012 là khung pháp lý cơ bản cho việc thành lập, tổ chức và hoạt động của khu vực HTX. Các HTX bước đầu thể hiện chuyển biến về chất lượng, hiệu quả, chứng tỏ ngày càng rõ nét hơn vai trò quan trọng và có ý nghĩa toàn diện về kinh tế, chính trị, xã hội, cho thấy những tín hiệu mới trong công cuộc phát triển HTX.

Đến 31/12/2021, cả nước có trên 27.000 HTX, gấp 2,5 lần so với năm 2001 và tăng khoảng 41% so với năm 2013; khu vực HTX thu hút gần 6 triệu thành viên và tạo việc làm cho khoảng 1 triệu lao động. Doanh thu, lợi nhuận của HTX tăng dần qua các năm. Năm 2020, doanh thu bình quân đạt 4,3 tỷ đồng/HTX, lợi nhuận bình quân đạt 314 triệu đồng/HTX, tương ứng tăng 61% và 88% so với năm 2013 .

Những năm gần đây, thu nhập bình quân của lao động thường xuyên trong HTX tăng và ngày càng thu hẹp khoảng cách so với thu nhập bình quân của lao động khu vực doanh nghiệp, từ mức 44,6 triệu đồng/người/năm, bằng 44,8% mức thu nhập của lao động trong khu vực doanh nghiệp năm 2017 đã tăng lên 52,8 triệu đồng/năm và đạt 47,3% tương ứng năm 2019.

Tuy nhiên, khu vực kinh tế tập thể vẫn chưa phát huy được hết tiềm năng, lợi thế, chưa thực sự trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân. Một số mục tiêu, nhiệm vụ Nghị quyết 13 đặt ra nhưng chưa đạt mục tiêu hoặc thực hiện chưa đầy đủ. Tốc độ tăng trưởng khu vực kinh tế tập thể còn thấp và tỉ trọng đóng góp vào GDP giảm liên tục, không đạt được mục tiêu Nghị quyết đề ra. Đặc biệt, khung khổ pháp luật, chính sách về kinh tế tập thể, HTX còn nhiều rào cản, mâu thuẫn, chồng chéo.

Phát biểu tham luận tại hội nghị, các đại biểu đều nêu bật những kết quả đạt được sau 20 năm triển khai thực hiện Nghị quyết 13 cũng như 10 năm thi hành Luật HTX năm 2012. Đồng thời đưa ra một số khó khăn, tồn tại trong quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết và triển khai thi hành Luật HTX tại cơ sở. 

Các đại biểu cũng cho rằng, trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang phát triển mạnh mẽ, cạnh tranh kinh tế, thương mại trên toàn cầu ngày càng gay gắt, tiêu chuẩn của người dân và chính sách của các nước trên thế giới ngày càng khắt khe, kinh tế hộ nhỏ lẻ, manh mún, sản xuất hàng hóa phi tiêu chuẩn rất khó có chỗ đứng, cạnh tranh, tồn tại và phát triển. 

Vì vậy, hợp tác là con đường tất yếu để cùng phát triển, khu vực kinh tế tập thể phải nắm lấy vai trò dẫn dắt các hộ sản xuất cá thể nhỏ, lẻ, các tổ hợp tác tạo thành chuỗi giá trị sản xuất lớn đủ sức cạnh tranh trên thương trường, đem lại lợi ích cho thành viên.

Kết luận hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu rõ kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX là thành phần kinh tế quan trọng được Nhà nước khuyến khích phát triển. HTX ở nước ta được hình thành và phát triển qua các thời kỳ với những bước thăng trầm của lịch sử đã được các HTX vượt qua những khó khăn, thử thách, có những đóng góp to lớn và quan trọng trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam.

Thủ tướng đánh giá cao công tác chuẩn bị của Thường trực Ban chỉ đạo, cơ bản thống nhất với nội dung báo cáo và các ý kiến phát biểu, đánh giá về kết quả thực hiện, những vấn đề còn tồn tại, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện, đề xuất phương hướng, giải pháp hoàn thiện thể chế, chính sách thúc đẩy phát triển KTTT trong thời gian tới. 

Các phát biểu cơ bản thống nhất với nội dung báo cáo và ý kiến phát biểu đánh giá, phân tích rõ những nguyên nhân, bài học kinh nghiệm, nhấn mạnh một số nội dung rất cơ bản. Việc thực hiện nghị quyết được các cấp ủy, chính quyền triển khai nghiêm túc. Việc học tập, quán triệt và thể chế hóa đến từng tổ chức thực hiện các nhiệm vụ mà nghị quyết đề ra. 

Nhận thức của hệ thống chính trị, người dân về HTX kiểu mới được nâng lên phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội mà chủ trương phát triển kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ yếu ở nước ta. 

Cơ bản xây dựng và ban hành hệ thống quy định pháp luật, cơ chế chính sách đối với Luật phát triển KTTT, kinh tế HTX theo yêu cầu của Nghị quyết phải tiếp tục được rà soát, bổ sung cho hoàn thiện phù hợp với từng thời kỳ, thời điểm, từng giai đoạn phát triển. 

Khu vực KTTT, HTX bước đầu có chuyển biến tích cực về chất và lượng, cơ bản khắc phục được một số tình trạng yếu kém kéo dài và ngày càng khẳng định được tiềm năng, triển vọng phát triển trong tương lai, từng bước khẳng định vị trí, vai trò nền tảng của khu vực KTTT, HTX trong nền kinh tế quốc dân. 

Việc chuyển đổi HTX theo Luật ngày càng tăng lên, xuất hiện nhiều mô hình HTX hiệu quả. Trong 20 năm qua, cả nước đã có gần 38.000 HTX mới được thành lập. Đã xuất hiện thêm nhiều loại hình, mô hình kinh tế tập thể, HTX hoạt động hiệu quả, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, tạo việc làm, tăng thu nhập, xóa đói, giảm nghèo cho các thành viên, góp phần xây dựng nông thôn mới, bảo đảm an sinh, an ninh, trật tự, an toàn xã hội. 

Mô hình hoạt động có hiệu quả nhất hiện nay là hệ thống Quỹ Tín dụng nhân dân, với 1.181 quỹ hoạt động trên 57/63 tỉnh, thành phố, hơn 1,8 triệu thành viên.

Bên cạnh các kết quả đạt được, khu vực kinh tế tập thể, HTX vẫn còn hạn chế, bất cập. Nhận thức của người dân, cơ quan quản lý, KTTT, nhất là HTX kiểu mới được nâng lên nhưng vẫn còn tâm lý e ngại tham gia vào HTX và kinh tế hợp tác.  Tốc độ tăng trưởng còn thấp, tỷ trọng đóng góp GDP chưa ngang tầm, chưa đáp ứng yêu cầu. Phần lớn tổ chức KTTT, HTX có quy mô nhỏ, phát triển không đồng đều giữa các vùng miền, giữa khu vực nông nghiệp và phi nông nghiệp.

Công tác quản lý nhà nước về KTTT, HTX còn nhiều bất cập, thiếu chặt chẽ, chưa hiệu quả. Đặc biệt là ở các cấp địa phương còn nhiều đầu mối các cơ quan chức năng về quản lý về KTTT, kinh tế HTX. Chính sách về nguồn lực hỗ trợ phát triển kinh tế HTX còn hạn chế, phân tán, chủ yếu lồng ghép. Nhận thức của nhiều cấp ủy chưa đầy đủ, thiếu thống nhất về mô hình HTX kiểu cũ, gây cản trở thúc đẩy mô hình HTX kiểu mới. Việc lãnh đạo, chỉ đạo còn hình thức, hoài nghi về KTTT. 

Thủ tướng cơ bản thống nhất với các bài học kinh nghiệm được nêu, đề nghị Ban Chỉ đạo, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp tục cập nhật, làm rõ hơn, nhất là các bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tế các mô hình, đơn vị thành công về công tác chỉ đạo, cách làm, tổ chức thực hiện; về chính sách và sử dụng hiệu quả các chính sách, nguồn lực hỗ trợ...

Trong thời gian tới, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu tập trung triển khai 8 nhóm nhiệm vụ, giải pháp. Theo đó, tiếp tục nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp diễn biến mới và thực tiễn Việt Nam. 

Tiếp tục tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, cơ chế, chính sách trên cơ sở tôn trọng kinh tế thị trường định hướng XHCN. Vận dụng sáng tạo khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhất là công nghệ cao, công nghệ số, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức. 

Huy động mọi nguồn lực cho phát triển, nhất là đẩy mạnh hợp tác công - tư. Xây dựng mô hình quản trị kinh tế tập thể, HTX tiên tiến, kết hợp với mô hình truyền thống phù hợp với tình hình Việt Nam, có kế thừa, ổn định, đổi mới và phát triển. Tạo sự cạnh tranh lành mạnh gắn với mở rộng thị trường, xây dựng thương hiệu sản phẩm.

Tăng cường liên doanh, liên kết, xây dựng thương hiệu sản phẩm theo chuỗi và theo thế mạnh từng khu vực, vùng miền, quy hoạch vùng nguyên liệu hợp lý theo điều kiện từng nơi, từng sản phẩm, quy mô, thị trường… Nâng cao trình độ, năng lực đội ngũ cán bộ và các chủ thể tham gia kinh tế tập thể, HTX.

Thủ tướng đặc biệt nhấn mạnh thêm, trong lúc khó khăn, nông nghiệp vẫn là trụ đỡ của nền kinh tế. Do đó, phát triển HTX trong nông nghiệp là rất quan trọng với tinh thần lấy nông dân làm trung tâm, nông thôn làm nền tảng, nông nghiệp làm động lực, tiếp tục thành lập và phát triển các HTX trong lĩnh vực nông nghiệp để khắc phục tình trạng manh mún, nhỏ lẻ, chia cắt, tự phát, hướng đi là theo con đường chính ngạch, vào thị trường khó tính.

Về định hướng sửa đổi Luật HTX, Thủ tướng nêu rõ mục tiêu xóa bỏ các rào cản, điểm nghẽn; tạo môi trường thể chế, chính sách thuận lợi; thúc đẩy phát triển mạnh mẽ để khu vực kinh tế HTX đóng vai trò, vị trí, tầm quan trọng trong giai đoạn hiện nay, phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. 

Việc sửa đổi phải phù hợp với đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, lợi ích các chủ thể tham gia, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh, nguồn lực…, mục tiêu cuối cùng là hạnh phúc, ấm no của nhân dân, phù hợp với điều kiện của Việt Nam.

Thủ tướng lưu ý, cần nghiên cứu, hoàn thiện các quy định xác định rõ về bản chất HTX. Quy định về loại hình tổ chức kinh tế hợp tác và tổ chức đại diện với nhiều hình thức hợp tác đa dạng, như tổ hợp tác, liên đoàn HTX. Không can thiệp vào các hoạt động sản xuất kinh doanh, phát huy quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của từng HTX; 

Nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong quản lý, điều hành HTX nhằm tạo động lực cho khu vực HTX phát triển, trong đó chú ý tới các vấn đề về kế toán, kiểm toán; chuyển đổi số thích ứng với Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, thích ứng biến đổi khí hậu.

Cùng với đó, hoàn thiện các quy định về công tác quản lý nhà nước đối với khu vực kinh tế tập thể, HTX theo hướng tăng cường hậu kiểm, xây dựng tính tự giác, ý thức chấp hành kỷ luật, kỷ cương của chính các HTX. Nghiên cứu hoàn thiện các quy định về các chính sách hỗ trợ của Nhà nước để đảm bảo thống nhất, tập trung nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước cho khu vực kinh tế tập thể có hiệu quả, có vai trò dẫn dắt, tạo động lực.

Trên cơ sở báo cáo tổng kết, các ý kiến tham luận tại hội nghị, Thủ tướng giao Ban Chỉ đạo, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp hoàn thiện các báo cáo, dự thảo trình cấp có thẩm quyền theo quy định, bảo đảm tiến độ và chất lượng.

Xem trên Youtube

Tiến Đạt - Anh Tuấn - Tú Anh