Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu tác động đến di sản

Cảnh quan khu di sản Tràng An chủ yếu được tạo nên bởi nước mưa, chứ không nhận nước từ hệ thống sông suối xung quanh. Nước từ đây lại thoát tự nhiên ra các sông suối xung quanh, vì thế khu di sản không bị ảnh hưởng lũ, lụt, xói mòn hay bồi lắng từ các sông suối xung quanh, thảm thực vật và môi trường còn được giữ nguyên vẹn, ngoại trừ một số khu vực canh tác, dân cư có hoạt động của người dân địa phương như nạo vét quy mô nhỏ để khai thác đường thủy, nuôi trồng thủy sản.

Với đặc thù là di sản hỗn hợp giữa thiên nhiên và văn hóa đan xen, di sản có 40 di tích lịch sử văn hóa đã được xếp hạng. Trong đó có 20 di tích cấp quốc gia, 2 di tích cấp quốc gia đặt biệt; 30 di tích khảo cổ học, rừng nguyên sinh đặc dụng Hoa Lư nằm xen lẫn giữa các dãy núi đá vôi, các khu vực đất ngập nước cùng hệ thống sông hồ bao quanh với tổng diện tích 12.252 ha đã đặt ra nhiều khó khăn, thách thức cho công tác quản lý, bảo vệ môi trường trong khu di sản.

Cùng với đó, môi trường, cảnh quan tự nhiên trong các khu vực như: Khu du lịch sinh thái Tràng An, Khu du lịch Tam Cốc - Bích Động, Khu di tích lịch sử văn hóa Cố đô Hoa Lư vẫn xuất hiện nhiều nguy cơ tiềm ẩn từ lũ lụt, nhất là vào mùa mưa từ tháng 7 đến tháng 9.

Vào thời gian này đã gây cho cư dân địa phương gặp khó khăn trong sinh kế. úng ngập kéo dài gây ảnh hưởng tới các công trình cũng như hệ thống cây xanh, cơ sở hạ tầng giao thông và các di tích khảo cổ học trong khu di sản.

Cho đến nay, lũ lụt không gây thiệt hại lớn hoặc làm suy giảm các giá trị văn hóa và tự nhiên trong khu di sản Tràng An nhưng vẫn tồn tại nhiều nguy cơ tiềm ẩn lớn.

Bên cạnh đó, ảnh hưởng của hạn hán và cháy rừng cũng ảnh hưởng đáng kể đến môi trường tự nhiên. Diện tích rừng nguyên sinh và đặc dụng che phủ khoảng gần 30% tổng diện tích tại Quần thể danh thắng Tràng An. Hỏa hoạn cháy rừng là một nguy cơ rõ ràng, đặc biệt là trong mùa hanh khô.

Ngoài ra, hỏa hoạn cũng có thể xảy ra tại các khu du lịch, trong đền, đình, chùa hay các khu dịch vụ du lịch (nhà hàng, khách sạn…) và những khu vực dân cư đông đúc trong vùng Di sản.

Ban quản lý Quần thể danh thắng Tràng An đã lên kế hoạch phối hợp với lực lượng phòng cháy, chữa cháy địa phương, lực lượng kiểm lâm và người dân địa phương nhằm ứng phó nhanh nhất công tác cứu chữa khi có hỏa hoạn xảy ra.

Nhận thức được vai trò quan trọng của môi trường và các tác động của biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến công tác bảo vệ di sản, Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An rất chú trọng đến công tác quản lý, bảo vệ môi trường trong khu vực di sản ngay sau khi thành lập.

Sau khi được công nhận là Di sản thế giới, lượng khách đến với Tràng An ngày một tăng nhanh. Chính điều này đã tạo nên sức ép không nhỏ cho môi trường du lịch, vào những dịp lễ hội đầu năm lượng khách đến tham quan có thời điểm vượt quá sức chứa của khu di sản.

Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An đã có nhiều giải pháp quản lý nhằm giảm tải, dãn lượng khách giữa các khu, điểm du lịch trong khu du lịch vào mùa cao điểm như: Mở thêm một số tour, tuyến du lịch mới nhằm phân bố lượng khách đồng đều giữa các điểm di tích trong khu di sản, đồng thời tuyên truyền cho khách du lịch và người dân bản địa nâng cao ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường và bảo vệ cảnh quan di sản.

Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An cũng đã kịp thời thực hiện các dự án tôn tạo, bảo tồn di tích, áp dụng những phương pháp mới trong quá trình tu sửa nhằm giữ lại tối đa những yếu tố nguyên gốc của di tích và giải quyết kịp thời sự ô nhiễm môi trường ngay từ khi mới xuất hiện. Tiết kiệm tối đa chi phí cũng như nguồn nhân lực cho vấn đề bảo vệ môi trường trong khu vực di sản.

Chính vì vậy, môi trường trong khu vực di sản Tràng An được giữ gìn tương đối tốt, đảm bảo các tiêu chuẩn về môi trường nước, không khí, vệ sinh môi trường, được các chuyên gia, khách du lịch trong nước và quốc tế đánh giá rất cao, được minh chứng bằng số lượng khách liên tục tăng trưởng trong những năm gần đây.

Biến đổi khí hậu đang diễn ra hàng ngày, hàng giờ có ảnh hưởng không nhỏ đến xã hội loài người. Tác động của biến đổi khí hậu sẽ có ảnh hưởng tiêu cực nhiều hơn ảnh hưởng tích cực, trong đó có các di sản thiên nhiên và văn hóa. Chính vì thế, việc xây dựng kế hoạch ứng phó với biến đổi khí hậu cho ngành di sản là cần thiết và cấp bách.

Theo ông Bùi Văn Mạnh, Phó Giám đốc Sở Du lịch: "Đối với di sản Tràng An, trong Kế hoạch quản lý di sản, chúng tôi đã nghiên cứu, nhận diện 40 yếu tố có nguy cơ ảnh hưởng đến di sản, trong đó khoảng 30% nhân tố có khả năng ảnh hưởng trực tiếp tới môi trường di sản như ô nhiễm nước thải, rác thải, săn bắt, khai thác tài nguyên...

Do đó trong Kế hoạch quản lý di sản, chúng tôi cũng đã đề ra chính sách và biện pháp để ứng phó và giải quyết đối với từng yếu tố có nguy cơ ảnh hưởng tới môi trường trong khu di sản. Bên cạnh đó, trong thời gian tới chúng tôi tiếp tục hoàn thiện, bổ sung các kế hoạch phòng ngừa tác động do biến đổi khí hậu gây ra".

Cùng với sự nỗ lực của các cơ quan chuyên môn, trong thời gian tới các địa phương có liên quan như Hoa Lư, Gia Viễn cần tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng đối với công tác bảo vệ môi trường. Tiếp tục phổ biến, tuyên truyền kết hợp với tăng cường kiểm tra, giám sát để nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường chung, nhất là đối với đội ngũ cán bộ chủ chốt nhằm tạo chuyển biến căn bản về ý thức trách nhiệm và sự chủ động trong công tác bảo vệ môi trường.

Đồng thời quan tâm đầu tư nghiên cứu ứng dụng các khoa học công nghệ bảo vệ môi trường, tăng cường hợp tác quốc tế để đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, nắm bắt và áp dụng các công nghệ kỹ thuật vào bảo vệ môi trường phù hợp với tình hình thực tiễn của địa phương.

Bằng nhiều giải pháp cụ thể mang tính tổng thể đã được đề xuất đầy đủ, hệ thống và khả thi trong Kế hoạch quản lý di sản, hy vọng rằng trong thời gian tới, hoạt động bảo vệ môi trường của di sản Tràng An sẽ có những chuyển biến tích cực, thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế đến tham quan và khám phá.

Nguyễn Thơm