Quản lý, bảo tồn, phát triển và sử dụng bền vững Khu Bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long

Khu Bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long có tổng diện tích 2.736 ha, thuộc địa giới hành chính 7 xã của huyện Gia Viễn. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, hệ sinh thái thực vật tại Vân Long có 722 loài, trong đó có 687 loài thực vật bậc cao và 35 loài thực vật thủy sinh.

Đặc biệt có 8 loài được ghi trong Sách đỏ Việt Nam. Hệ động vật có 39 loài, 19 họ, 8 bộ thú, trong đó có 12 loài động vật quý hiếm. Khu bảo tồn được bao bọc bởi một hệ thống đá vôi rất nổi tiếng với hệ thống hang động đẹp và thảm thực vật đặc trưng cho hệ sinh thái núi đá vôi, là môi trường sống chính của loài voọc mông trắng, một trong những loài linh trưởng đang bị đe dọa tuyệt chủng ở mức toàn cầu và chỉ còn ở Việt Nam.

Ngoài ra, Khu Bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long còn là nơi cư trú và sinh sản quan trọng của nhiều loài thủy sinh và là nơi cư trú các loài chim nước. Khu vực này đạt 2 kỷ lục về thiên nhiên của Việt Nam là "Khu bảo tồn có đàn voọc lớn nhất Việt Nam" và "Khu vực có bức tranh tự nhiên lớn nhất Việt Nam - bức tranh núi mèo cào".

Đại diện lãnh đạo Ban Quản lý Rừng đặc dụng Hoa Lư - Vân Long cho biết: Để bảo vệ tính đa dạng sinh học của Khu Bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long, Ban Quản lý đã phối hợp chặt chẽ với các xã, với huyện Gia Viễn xây dựng ranh giới, cắm mốc, thống kê các loại đất trong khu vực, không thực hiện di dân và lấy chính người dân làm hạt nhân nòng cốt để thực hiện mục tiêu bảo tồn bền vững.

Đồng thời thực hiện tốt công tác trồng mới và bảo vệ rừng, bảo vệ các nguồn gen quý hiếm. Tính từ năm 2001 đến nay, đã có hơn 40 ha rừng được trồng mới tại Vân Long, trong đó 3 ha rừng là cây bản địa được trồng, khoanh nuôi để tăng cường thức ăn cho loài Voọc.

Tỷ lệ che phủ rừng tốt đã tạo môi trường sinh sống cho các loài động thực vật, làm giá đỡ cho các loài chim sinh trưởng phát triển. Bên cạnh đó, các cấp, các ngành chức năng đã chú trọng công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cộng đồng dân cư về đa dạng sinh học.

Đẩy mạnh hợp tác quốc tế với một số tổ chức phi chính phủ triển khai nhiều chương trình, đề tài, dự án khoa học về bảo vệ rừng, bảo tồn và phát triển tính đa dạng sinh học ở Vân Long. Đặc biệt, thông qua sự hợp tác với Hội Động vật học Frankfurt số lượng cá thể Voọc mông trắng ngày càng tăng, sinh trưởng và phát triển tốt.

Theo thống kê sơ bộ, nếu như năm 2001 mới chỉ có hơn 40 cá thể Voọc mông trắng thì đến nay đã có trên 180 cá thể sinh sống ở Vân Long. Với những kết quả đạt được trong công tác bảo tồn, phát triển đàn Voọc, năm 2010 Trung tâm Kỷ lục sách Việt Nam đã công nhận Khu Bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long là "Nơi có số lượng cá thể Voọc mông trắng nhiều nhất Việt Nam".

Cùng với sự nỗ lực của các cấp chính quyền, các ngành, các tổ chức phi chính phủ, người dân đã thực sự nâng cao nhận thức, gắn phát triển du lịch với công tác bảo vệ môi trường, bảo vệ tính đa dạng sinh của Khu bảo tồn.

Ông Trần Xuân Quang, Giám đốc HTX dịch vụ Vân Long cho biết: Bảo vệ cảnh quan môi trường và tính đa dạng sinh học của Vân Long có vai trò quan trọng trong việc phát triển du lịch, phát triển kinh tế- xã hội, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân. Xác định đươc điều đó, những năm qua chính quyền và người dân của địa phương rất chú trọng thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường, bảo vệ nét hoang sơ của Vân Long. Kể từ khi thành lập đến nay không có hộ dân nào chặt phá cây, lấy đá cảnh, săn bắn động vật và chim nước trái phép.

Bên cạnh đó, người dân tham gia chèo đò trở khách du lịch đã trở thành những tuyên truyền viên tích cực về bảo vệ môi trường, bảo vệ tính đa dạng sinh học của Khu Bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long.

Với sự vào cuộc tích cực của các cấp, các ngành và của chính người dân, công tác bảo vệ rừng tại Khu bảo tồn được thiết lập, tính đa dạng sinh học ngày càng được nâng lên, cảnh quan danh thắng ngày càng được tôn tạo. Đặc biệt năm 2019  Khu Bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long đã được Ban thư ký Công ước Ramsar trao bằng công nhận là khu Ramsar thứ 9 của Việt Nam.

Phát huy những kết quả đã đạt được, trong thời gian tới các cấp, các ngành của tỉnh tiếp tục thực hiện tốt công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cán bộ, đảng viên và nhân dân trong việc bảo tồn và phát huy những giá trị đa dạng sinh học của vùng đất ngập nước trong phát triển du lịch, tạo việc làm và tăng thu nhập cho người dân địa phương.

Đồng thời, đẩy mạnh hợp tác khu vực và quốc tế, huy động các nguồn lực về tài chính để tăng cường công tác điều tra, thống kê, kiểm kê, đánh giá hiện trạng đa dạng sinh học, đánh giá các hệ sinh thái, loài hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ và nguồn gen bị suy thoái tại Khu Bảo tồn. Trên cơ sở đó, có những biện pháp cụ thể để bảo vệ, bồn tồn tính đa dạng sinh học vốn có nơi đây.

Ngoài ra, các cấp, ngành tiếp tục phối hợp tăng cường hơn nữa công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các vi phạm pháp luật trong lĩnh vực đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường và ngăn chặn tình trạng buôn bán trái phép động vật hoang dã, xử lý nghiêm các vi phạm về bảo vệ môi trường.

Hồng Giang