Phát triển nghề đan bèo bồng truyền thống

Tranh thủ cái nắng hanh hao của mùa đông, bà Phạm Thị Cúc, xóm Bình Hòa, xã Khánh Hồng (Yên Khánh) lại rải đều những bó bèo bồng (còn gọi là bèo tây, bèo lục bình) để các thân bèo được nắng hút nước héo quắt lại, khô mềm tay, kịp đan những sản phẩm đã được giao. Bà Cúc năm nay đã ngoài 60 tuổi nhưng vốn là người nhà nông quen việc nên bà rất nhanh nhẹn và khỏe mạnh. Không chỉ đan những sản phẩm bằng bèo bồng thoăn thoắt, tranh thủ trưa, chiều, những ngày đi làm đồng, gặp những đám bèo tây đủ tuổi, có độ dài phù hợp, bà lại cắt đem về phơi khô, dự trữ đan dần. "Nghề đan bèo bồng đã phát triển nhiều năm nay ở làng tôi, trước đây chúng tôi chỉ làm vào những lúc nông nhàn, coi như một nghề phụ. Nhưng rồi, với sự phát triển và tăng dần về giá trị thu nhập, chúng tôi tranh thủ làm cả những lúc không rảnh rỗi, chẳng kể sớm, tối, ngày mùa, tranh thủ lúc nào có thời gian là làm lúc đó. Thu nhập từ nghề mang lại ổn định, vài ba triệu đồng/tháng cũng đủ trang trải những chi phí cần thiết trong cuộc sống..." - bà Cúc chia sẻ.

Hiện xã Khánh Hồng (huyện Yên Khánh) có 3 làng đan cói, bèo bồng được UBND tỉnh công nhận là làng nghề truyền thống vào các năm 2006 và 2011, gồm Bình Hòa, Đức Hậu và Đồng Mới, thu hút gần 1000 lao động tham gia. Nghề này phù hợp với nhiều đối tượng, từ người già đến trẻ em, từ đàn ông đến phụ nữ đều có thể tham gia làm nghề, cho thu nhập nếu ít cũng từ 80-100 nghìn đồng/ngày, khéo tay và cần mẫn có thể kiếm 150-180 nghìn đồng/ngày. Ngoài những người chọn nghề đan bèo bồng, nhiều người chọn việc vớt bèo bồng, phơi khô bán cho người làm nghề, cũng cho thu nhập hàng trăm nghìn đồng/ngày. Từ nghề phụ này, không chỉ góp phần nâng cao đời sống cho từng gia đình mà còn gắn kết tính cộng đồng trong mỗi người dân về ý thức làng xã, tình nghĩa xóm giềng. Bởi khi làm nghề, thường có nhiều người, nhiều nhà trong xóm, trong làng tập trung nhau tại một gia đình hoặc nhà văn hóa thôn xóm, cùng chia sẻ với nhau cách làm, đan những sản phẩm mới, vừa làm nghề vừa trò chuyện về công việc nhà nông, về cuộc sống..., từ đó tình nghĩa xóm giềng thêm gắn bó.

Ở xã Như Hòa (Kim Sơn), nghề đan bèo bồng cũng phát triển ổn định vài năm nay, được nhiều người dân chọn theo và gắn bó. Chị Trần Thị Thắm, xã Như Hòa cho biết, gia đình làm 5 mẫu ruộng, khi hết thời vụ là chuyển sang làm nghề thủ công mỹ nghệ từ bèo tây. Trước đây, gia đình chị cũng làm nghề dệt chiếu, đan cói mỹ nghệ, nhưng rồi do nguyên liệu đắt, thị trường tiêu thụ chậm, xu hướng người nước ngoài thích các sản phẩm tự nhiên từ bèo bồng nên gia đình cũng chuyển sang làm mặt hàng mới này. "Được cái nguồn nguyên liệu này đang khá sẵn, có thể tự kiếm được. Gia đình tôi cử đàn ông đi vớt bèo tây tại các kênh, ngòi trong và ngoài xã. Những loại bèo tây mọc dài 60-80cm được cắt và phơi nắng thật khô dùng làm nguyên liệu đan dần. Có những thời điểm cắt được nhiều bèo, còn phơi khô bán cho các hộ làm nghề với giá 20 nghìn đồng/kg. Ngoài thu nhập từ nông nghiệp, mỗi tháng gia đình tôi cũng có thêm nguồn thu gần chục triệu đồng từ nghề đan bèo bồng, đủ chi phí học hành, mua sắm, ăn uống... cho cả gia đình." - chị Thắm phấn khởi cho biết.

Chị Nguyễn Thị Báu, chủ một cơ sở thu mua hàng thủ công mỹ nghệ cói và bèo bồng ở xã Như Hòa (Kim Sơn) cho biết, mấy năm gần đây, các sản phẩm chế biến từ nguyên liệu tự nhiên như bèo bồng được thị trường các nước Nhật Bản, Đức, Mỹ, Đan Mạch... ưa chuộng. Nguyên nhân là do, các sản phẩm này không chỉ thân thiện với môi trường mà còn rất an toàn, bền, đẹp. Các sản phẩm được người nước ngoài yêu thích rất đa dạng và dễ làm, như: Thảm trải, giỏ đựng đồ, ghế ngồi, khay giấy, bình hoa, kệ bầy đồ trang trí... Kỹ thuật đan bèo bồng cũng không quá phức tạp, tập trung vào các kiểu đan cơ bản như đan mạng nhện, đan xương cá hoặc đan hạt gạo, xoắn quẩy... Theo các đơn hàng ký kết với doanh nghiệp, mỗi ngày cơ sở của chị Báu thu mua hàng nghìn sản phẩm làm từ bèo tây để về hoàn thiện, xuất bán.

Theo nhiều người làm nghề, nghề đan bèo bồng thường không đòi hỏi vốn ban đầu và các kỹ thuật đan cũng đơn giản, có thể học hỏi lẫn nhau. Người dân chỉ cần chịu khó đi thu hoạch bèo tại các kênh rạch, ao hồ đem về phơi khô là có nguyên liệu để làm nên sản phẩm. Các công đoạn học nghề cũng không quá phức tạp, chỉ cần khéo léo và để ý một chút là có thể tạo ra các sản phẩm từ bèo bồng. Hiện các sản phẩm làm từ bèo tây chủ yếu là túi, làn đựng đồ, các loại giỏ, thảm, chậu cây... và nhiều mẫu mã khó hơn đòi hỏi sự tỉ mỉ, kỹ thuật cao như các loại bình, lẵng hoa, túi xách, dép... Với tay nghề trung bình, một người đan đều đặn, mỗi ngày cũng có thu nhập từ 100 - 150 nghìn đồng. Với những người cao tuổi thường không tự tìm kiếm được nguyên liệu, phải mua bèo khô bán sẵn cũng có thu nhập từ 40-50 nghìn đồng/ngày. Hiện số người và hộ gia đình làm nghề đan bèo bồng ở nhiều địa phương đang có xu hướng tăng lên, khẳng định hiệu quả việc duy trì và tạo điều kiện cho làng nghề truyền thống phát triển.

Được biết, hiện nghề đan bèo bồng tiếp tục phát triển ở hầu khắp các huyện, thành phố trong tỉnh, trong đó tập trung nhiều hơn cả ở các huyện Yên Khánh, Yên Mô và Kim Sơn với khoảng 80% số xã có người làm nghề. Doanh thu từ các sản phẩm nghề thủ công mỹ nghệ cói và bèo bồng đạt hàng trăm tỷ đồng mỗi năm, tạo việc làm phù hợp cho nhiều đối tượng, lứa tuổi. Từ nghề đan thủ công mỹ nghệ đã giải quyết việc làm cho vài chục nghìn lao động địa phương, thu nhập ổn định từ 2 đến 5 triệu đồng/tháng, góp phần tạo thêm việc làm, giảm tỷ lệ hộ nghèo, nâng cao tiêu chí thu nhập trong xây dựng nông thôn mới tại các địa phương.

Bài, ảnh: Hạnh Chi