Phát huy vai trò của HTXDVNN trong liên kết sản xuất lúa hàng hóa
Những năm gần đây, sản xuất hai vụ lúa của tỉnh thay đổi theo hướng hàng hóa. Các hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp (HTXDVNN) đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành vùng sản xuất lúa, liên kết tiêu thụ sản phẩm với doanh nghiệp. Hướng đi này giúp thay đổi tập quán, cách làm của người dân, nâng cao giá trị và hiệu quả sản xuất trên đồng ruộng.
Với nhiều HTXDVNN trong tỉnh, việc xây dựng vùng sản xuất lúa hàng hóa liên kết với doanh nghiệp được coi là hướng phát triển mới trên đồng ruộng. Đây là điều kiện để các HTX xây dựng thêm dịch vụ thỏa thuận tiêu thụ nông sản, cùng với các dịch vụ thiết yếu. Dịch vụ thỏa thuận tiêu thụ sản phẩm được HTXDVNN Đồn Xá, Bình Lục thực hiện từ năm 2019 (liên kết sản xuất 25 ha giống lúa Nhật chất lượng DS1 và DS3 với Công ty An Đình, Hà Nội). Những năm tiếp theo, HTXDVNN Đồn Xá lựa chọn liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm các giống lúa thuần nguyên chủng (Bắc thơm số 7, Nam Dương 502, PM2) với Công ty TNHH Nam Dương (Khu công nghiệp Đồng Văn – thị xã Duy Tiên). Diện tích liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm được tăng lên 30 ha/vụ (60 ha/năm). Đồng thời, HTX ký hợp đồng sản xuất và tiêu thụ thóc thương phẩm diện tích 20 – 30 ha với Công ty cổ phần lương thực Long Vũ (thị trấn Bình Mỹ - Bình Lục). Ông Nguyễn Thế Trường, Giám đốc HTXDVNN Đồn Xá cho biết: Hiện nay, mỗi vụ diện tích lúa liên kết sản xuất với doanh nghiệp của HTX vào khoảng 50 ha, bằng gần 25% tổng diện tích gieo cấy. Liên kết sản xuất lúa giúp người dân nâng cao thu nhập, không còn tình trạng bỏ ruộng như trước đây.
Cũng như Đồn Xá, nhiều HTXDVNN trong tỉnh đã và đang phát huy tốt vai trò liên kết trong sản xuất lúa hàng hóa. Tại huyện Bình Lục có đến hơn 10 HTXDVNN thực hiện liên kết với doanh nghiệp, tổng diện tích sản xuất từ 500 - 700 ha. Điển hình như HTXDVNN Hưng Đông (xã Bình An) mỗi vụ liên kết hơn 70 ha, HTX Thôn Nội (xã Đồng Du) 30 ha, HTX Cát Lại (Bình Nghĩa) khoảng 20 - 30 ha… Ở Kim Bảng, vai trò của HTXDVNN thể hiện rõ trong xây dựng và duy trì liên kết sản xuất trên các cánh đồng mẫu. Có trên 50% trong tổng số 14 cánh đồng mẫu của thị xã được các HTX tổ chức liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm với doanh nghiệp. Hàng vụ, HTXDVNN Nguyễn Úy đều ký hợp đồng sản xuất, tiêu thụ sản phẩm trên 2 cánh đồng mẫu, tổng diện tích hơn 60 ha với doanh nghiệp. HTX duy trì sản xuất theo hướng liên kết cả 2 vụ lúa trong năm, giúp nâng cao giá trị và hiệu quả canh tác. Theo ông Nguyễn Văn Quân, Giám đốc HTXDVNN Nguyễn Úy: Khi HTX phát huy được vai trò sẽ gắn kết được người sản xuất (nông dân) và doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm. Như vậy, sản xuất 2 vụ lúa được đẩy mạnh theo hướng hàng hóa, ổn định thị trường, nâng cao lợi nhuận mùa vụ.
Tính chung trên địa bàn toàn tỉnh, diện tích lúa liên kết sản xuất với doanh nghiệp được các HTXDVNN tổ chức mỗi vụ đạt trên 2.500 ha, chiếm 10% tổng diện tích gieo cấy. Để thực hiện liên kết sản xuất, các HTXDVNN đã phát huy vai trò trong điều hành, tổ chức và hỗ trợ sản xuất. Theo đó, HTX quy hoạch vùng sản xuất tập trung theo các cánh đồng bảo đảm thuận tiện giao thông, thủy lợi. Trong quá trình sản xuất, HTX chỉ đạo sát sao từ khâu tưới, tiêu, làm đất, gieo cấy đúng loại giống đã ký hợp đồng với doanh nghiệp; hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh cho lúa… Thời điểm thu hoạch, phối hợp cùng doanh nghiệp thu mua sản phẩm. Hiện nay, cơ bản diện tích liên kết sản xuất đều được thu mua sản phẩm theo hình thức thóc tươi ngay tại ruộng.
Thực tiễn đã chứng minh, liên kết sản xuất lúa hàng hóa đem lại hiệu quả cao trên đồng ruộng. Diện tích lúa được sản xuất theo quy mô tập trung thuận tiện cho việc áp dụng cơ giới hóa vào các khâu sản xuất. Nhiều cánh đồng đã đưa máy móc vào khâu gieo cấy, phun thuốc bảo vệ thực vật, thu hoạch, giúp giảm từ 40 – 50% chi phí so với thuê làm thủ công. Các doanh nghiệp thường ký hợp đồng với giá thu mua cao hơn 5 – 7% so với giá thóc cùng loại ngoài thị trường…Hiệu quả của các vùng liên kết sản xuất lúa hàng hóa tăng từ 7 – 15% so với sản xuất nhỏ lẻ. Ông Nguyễn Hải Nam, Phó Chi cục trưởng Chi cục Nông nghiệp và Kiểm lâm (Sở Nông nghiệp và Môi trường) đánh giá: Các HTXDVNN đang phát huy tốt vai trò thúc đẩy sản xuất trên đồng ruộng. Việc tổ chức liên kết sản xuất lúa hàng hóa theo hướng tập trung dần xóa bỏ tình trạng ruộng manh mún trước đây. Hiệu quả thu được trên diện tích gieo cấy được nâng lên đáng kể, nhiều mô hình sản xuất lúa liên kết đã trở thành nguồn thu nhập chính cho người dân.
Tuy nhiên, quá trình thực hiện liên kết sản xuất lúa vẫn còn những hạn chế, đó là: có trên 60% các HTXDVNN chủ yếu vẫn làm các khâu dịch vụ thiết yếu, chưa mở rộng được dịch vụ thỏa thuận, nhất là tiêu thụ nông sản; một số HTX trước đây đã thực hiện nhưng không duy trì được liên kết với doanh nghiệp; tình trạng manh mún ruộng đất hiện nay vẫn là “rào cản” cho quá trình quy hoạch, tập trung ruộng đất để hình thành nên những mô hình liên kết sản xuất lớn với doanh nghiệp; tại một số nơi người dân chưa tuân thủ hợp đồng bán sản phẩm cho doanh nghiệp đã ký hợp đồng…
Sản xuất lúa của tỉnh vẫn đóng vai trò quan trọng, duy trì mỗi vụ hơn 26.000 ha. Để phát huy vai trò liên kết trong sản xuất lúa hàng hóa các HTXDVNN cần chú trọng đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động dịch vụ, nhất là dịch vụ thỏa thuận tiêu thụ nông sản. Cùng với đó, các cấp chính quyền và ngành chức năng cần tăng cường hỗ trợ để quá trình thực hiện liên kết sản xuất giữa người dân và doanh nghiệp thông qua hợp đồng với HTXDVNN được thuận lợi, phát huy hiệu quả cao.
