Những nội dung mới về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong Kết luận của Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII

Ngay trong cuốn Đường Cách mệnh (1927), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: Cách mệnh trước hết phải có đảng cách mệnh. Đảng có vững, cách mệnh mới thành công, cũng như người cầm lái có vững thuyền mới chạy. Trong Di chúc để lại cho muôn đời sau, Chủ tịch Hồ Chí Minh quyết định TRƯỚC HẾT NÓI VỀ ĐẢNG.

Trong đó Người chỉ rõ: "Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật sự trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân". 

Thực tiễn cách mạng Việt Nam từ khi có Đảng đã khẳng định: "Sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng là nhân tố hàng đầu quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam"[1]. Thực tiễn cũng khẳng định: Xây dựng, chỉnh đốn Đảng luôn luôn là nhiệm vụ then chốt, đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa sống còn đối với Đảng ta, chế độ ta.

Chỉ tính từ Đại hội XI của Đảng (2011) đến nay, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành và tập trung lãnh đạo, chỉ đạo nhiều nghị quyết, kết luận, quy định, chỉ thị. Ba Hội nghị Trung ương 4 của ba khóa liên tiếp XI, XII, XIII - những hội nghị đầu tiên của mỗi khóa bàn và ban hành nghị quyết chuyên đề đều bàn về xây dựng, chỉnh đốn Đảng. 

Hội nghị Trung ương 4 khóa XI đã ban hành Nghị quyết "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay". Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đã ban hành Nghị quyết "Về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ". 

Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII đã ban hành Kết luận số 21 - KL/TW ngày 25/10/2021 về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa". Điều này hoàn toàn không phải ngẫu nhiên mà khẳng định Đảng ta luôn coi trọng công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong sạch, vững mạnh toàn diện là then chốt.

Kết luận Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII có nhiều điểm mới so với Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII, nổi bật là những điểm sau:

Một là, Kết luận rút ra 5 bài học kinh nghiệm sâu sắc.

Từ thực tiễn thành công và chưa thành công sau 5 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về xây dựng Đảng, Kết luận Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII đã rút ra 5 bài học kinh nghiệm sâu sắc:

Thứ nhất, vai trò lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên, quyết liệt, kiên quyết, kiên trì của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các cấp ủy, tổ chức đảng, nhất là đồng chí Tổng Bí thư và người đứng đầu các cấp; sự đoàn kết thống nhất trong toàn Đảng có ý nghĩa quyết định để thực hiện thắng lợi Nghị quyết.

Thứ hai, chủ trương đúng đắn của Nghị quyết sẽ tạo được sự thống nhất về nhận thức, hành động trong toàn Đảng, hệ thống chính trị và nhân dân; đồng thời, đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, cung cấp kịp thời cơ sở khoa học cho việc hoạch định, đường lối, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước.

Thứ ba, phải thấm nhuần sâu sắc quan điểm công tác cán bộ là nhiệm vụ "then chốt" của công tác xây dựng Đảng, là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp nhất là cấp chiến lược, người đứng đầu có đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.

Thứ tư, xác định đúng trọng tâm trọng điểm và tạo ra đột phá trong thực hiện Nghị quyết; kết hợp hài hòa giữa "xây" và "chống", kiên quyết xử lý nghiêm các trường hợp suy thoái để tạo sự chuyển biến rõ nét trong thực hiện Nghị quyết.

Thứ năm, phải thực sự phát huy dân chủ, dựa vào nhân dân để xây dựng, chỉnh đốn Đảng

Hai là, mục tiêu được xác định rộng hơn, đầy đủ hơn

Kết luận Hội nghị Trung ương 4 xác định mục tiêu: Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền, sức chiến đấu của Đảng; xây dựng Đảng và hệ thống chính trị thật sự vững vàng về chính trị, tư tưởng; thống nhất cao về ý chí, hành động; trong sạch về đạo đức, lối sống; chặt chẽ về tổ chức; gắn bó mật thiết với nhân dân, đủ sức lãnh đạo đưa đất nước ta vượt qua mọi khó khăn, ngày càng phát triển. Toàn Đảng và hệ thống chính trị kiên quyết đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa", dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nâng cao niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa.

Điểm mới ở đây đã mở rộng phạm vi, không chỉ trong xây dựng, chỉnh đốn Đảng mà còn bao gồm cả xây dựng hệ thống chính trị theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; cùng với ngăn chặn, đẩy lùi thì phải chủ động phòng ngừa, kiên quyết đấu tranh, xử lý nghiêm sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và những hành vi tham nhũng, tiêu cực.

Ba là, Kết luận chỉ rõ hệ thống những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa", "tiêu cực" sát hợp tình hình mới

Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII xác định 9 biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, 9 biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống, 9 biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ. Qua 5 năm thực hiện và để sát hợp tình hình mới, Kết luận Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII đã làm rõ hệ thống những biểu hiện của sự suy thoái về tư tưởng chính trị và đạo đức, lối sống, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa", "tiêu cực" sát hợp tình hình mới. 

Trong đó nhấn mạnh, nguy hiểm nhất là sự phai nhạt lý tưởng cách mạng, không kiên định con đường xã hội chủ nghĩa, mơ hồ, dao động, thiếu niềm tin; nói trái, làm trái quan điểm, đường lối của Đảng; sa sút về ý chí chiến đấu, thấy đúng không dám bảo vệ, thấy sai không dám đấu tranh; thậm chí còn phụ họa theo những nhận thức, quan điểm sai trái, không làm tròn bổn phận, chức trách được giao; không thực hiện đúng các nguyên tắc xây dựng Đảng và tổ chức sinh hoạt đảng. 

Sự suy thoái về đạo đức, lối sống thể hiện ở chỗ: Sống ích kỷ, thực dụng, cơ hội, vụ lợi, hám danh, hám quyền lực, tham nhũng, tiêu cực; bè phái cục bộ, mất đoàn kết; quan liêu, xa dân, vô cảm trước những khó khăn, bức xúc của dân.

Từ sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống dẫn đến "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" chỉ là một bước ngắn, thậm chí rất ngắn, nguy hiểm khôn lường, có thể dẫn tới tiếp tục tăng hoặc cấu kết với các thế lực xấu, thù địch, cơ hội, phản bội lại lý tưởng và sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc.

Bốn là, nhiệm vụ, giải pháp được xác định trong Kết luận đầy đủ hơn, quyết liệt hơn

Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII xác định 4 nhóm nhiệm vụ, giải pháp: Về công tác chính trị tư tưởng, tự phê bình và phê bình (10 nhiệm vụ, giải pháp); Về cơ chế, chính sách (6 nhiệm vụ, giải pháp). Về kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng (8 nhiệm vụ, giải pháp); Về phát huy vai trò của nhân dân và Mặt trận Tổ quốc; các tổ chức chính trị - xã hội (5 nhiệm vụ, giải pháp). Kết luận Trung ương 4 khóa XIII chỉ rõ phải tiến hành đồng bộ và quyết liệt hơn nữa nhiều công việc cụ thể, thiết thực, tập trung vào các nhóm nhiệm vụ, giải pháp mà Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đã đề ra; đồng thời bổ sung nhấn mạnh 2 nhóm nhiệm vụ, giải pháp mới.

Thứ nhất, tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và người đứng đầu

Thực hiện nghiêm nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ, công tác cán bộ phải thực sự là khâu then chốt trong công tác xây dựng Đảng; xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín ngang tầm nhiệm vụ đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới.

Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, người đứng đầu. Xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp, chất lượng cao, cơ cấu, số lượng hợp lý, có khả năng làm việc trong môi trường quốc tế gắn với vị trí việc làm, chức danh lãnh đạo theo các nhóm: Cán bộ chiến lược; cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Trung ương, địa phương, cán bộ lãnh đạo, chỉ huy quân đội, công an; cán bộ khoa học, chuyên gia; cán bộ quản lý doanh nghiệp nhà nước; cán bộ nữ, cán bộ trẻ, cán bộ dân tộc thiểu số. Kịp thời bồi dưỡng những vấn đề mới về lý luận, kiến thức, kỹ năng quản trị, kinh nghiệm xử lý tình huống trong thực tiễn cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý.

Thực hiện nghiêm nguyên tắc của Đảng trong công tác cán bộ, nhất là nguyên tắc tập trung dân chủ; kết hợp chặt chẽ trách nhiệm của người đứng đầu với cấp ủy, tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo của cơ quan, đơn vị; bảo đảm đúng quy trình, quy định, công tâm, khách quan, chặt chẽ, thận trọng trong từng khâu của công tác cán bộ, không để lọt người không đủ tiêu chuẩn, điều kiện, có biểu hiện cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực vào đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; kịp thời thẩm tra, xác minh, kết luận tiêu chuẩn chính trị của cán bộ. Kiên quyết phòng, chống biểu hiện bè phái, "lợi ích nhóm" và lợi dụng Internet, mạng xã hội để xuyên tạc sự thật, kích động, gây rối, chia rẽ làm mất đoàn kết nội bộ.

Thực hiện thí điểm một số mô hình: Người đứng đầu giới thiệu với cấp có thẩm quyền để bầu cử, bổ nhiệm cấp phó; bí thư cấp ủy giới thiệu để bầu ủy viên thường vụ và chịu trách nhiệm về việc giới thiệu; giao quyền cho người đứng đầu bổ nhiệm, miễn nhiệm đối với cấp trưởng cấp dưới trực tiếp và chịu trách nhiệm về quyết định của mình.

Đổi mới cơ chế đánh giá cán bộ, bảo đảm xuyên suốt, liên tục, đa chiều, có tiêu chí, thông qua sản phẩm cụ thể, chất lượng, hiệu quả thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao. Gắn đánh giá cá nhân với tập thể, kết quả thực hiện nhiệm vụ của địa phương, cơ quan, đơn vị. Kịp thời miễn nhiệm, cho từ chức, thay thế cán bộ năng lực hạn chế, uy tín thấp, sai phạm không chờ hết nhiệm kỳ, hết thời hạn bổ nhiệm, hết tuổi công tác.

Xây dựng cơ chế phát hiện, lựa chọn, trọng dụng nhân tài, cán bộ có năng lực nổi trội, cán bộ trẻ để đào tạo, bổ sung cán bộ giỏi cho Đảng. Đổi mới cơ chế, chính sách tạo động lực cho cán bộ phấn đấu, rèn luyện, toàn tâm, toàn ý vì công việc, nhất là chính sách tiền lương, khen thưởng, đào tạo, tuyển dụng, bổ nhiệm, …; cơ chế, chính sách đối với một số chức danh cán bộ lãnh đạo, quản lý trong các cơ quan có vị trí trọng yếu của hệ thống chính trị.

Đổi mới công tác quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp nhiệm kỳ 2025-2030 và nhiệm kỳ tiếp theo, bảo đảm tính kế thừa, ổn định, đổi mới và phát triển, nâng cao chất lượng, có số lượng, cơ cấu hợp lý, bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng. Tiếp tục đổi mới công tác luân chuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, bảo đảm sự cân đối, hài hòa giữa luân chuyển cán bộ với phát triển nguồn cán bộ tại chỗ; khắc phục tình trạng khép kín trong công tác cán bộ. Tiếp tục thực hiện có hiệu quả chủ trương bố trí chức danh lãnh đạo chủ chốt không phải là người địa phương. Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền về công tác cán bộ; đồng thời, thường xuyên kiểm tra, giám sát, chấn chỉnh, xử lý kịp thời sai phạm trong công tác cán bộ.

Thứ hai, kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; xử lý nghiêm cán bộ vi phạm

Nâng cao nhận thức, trách nhiệm cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên đối với công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; chú trọng quán triệt nội dung tiêu cực được bổ sung trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực trong công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử.

Kiên quyết đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực với quyết tâm chính trị cao hơn, hành động mạnh mẽ và hiệu quả hơn. Đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả công tác phát hiện, xử lý tham nhũng, tiêu cực tại địa phương, cơ sở; xử lý nghiêm minh, kịp thời, không có vùng cấm, không có ngoại lệ những hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và bao che, dung túng, tiếp tay cho tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Đẩy nhanh tiến độ xác minh, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án, xử lý các vụ việc liên quan đến tham nhũng kinh tế nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm, nhất là những vụ án, vụ việc do Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo. Công tác thanh tra, kiểm toán phải tập trung vào những lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực; kịp thời chuyển cơ quan điều tra xử lý các hành vi có dấu hiệu tội phạm. Chú trọng phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ngay trong cơ quan phòng, chống tham nhũng; ngăn chặn, xử lý nghiêm minh tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp trong quá trình giải quyết công việc.

Phát huy vai trò của cơ quan báo chí trong đấu tranh phòng, chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa". Nêu cao trách nhiệm người đứng đầu trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; thực hiện nghiêm các quy định công khai, minh bạch về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, định giá đất, đấu thầu lựa chọn nhà thầu, kê khai, xác minh tài sản, quản lý vốn đầu tư công, tài sản công, … Ủy ban kiểm tra các cấp thường xuyên kiểm soát tài sản, thu nhập của cán bộ theo phân cấp, thẩm quyền quản lý; kịp thời phát hiện, chấn chỉnh, xử lý, khuyết điểm, vi phạm./.

PGS, TS Nguyễn Viết Thông
Tổng Thư ký Hội đồng Lý luận Trung ương

[1] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, NXBCTQG, Hà Nội, 2011, tr.66