Nâng cao vai trò cụm công nghiệp trong phát triển công nghiệp theo chiều sâu

Đồng bộ hạ tầng để thu hút đầu tư

Theo phương án phát triển CCN trong Quy hoạch của tỉnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, hiện nay trên địa bàn tỉnh Ninh Bình có 117 CCN với diện tích 5.583ha, trong đó có 80 CCN đã được thành lập/mở rộng với tổng diện tích 3.367ha. Hiện đã có 43 CCN đã chính thức đi vào hoạt động với 1.258ha, thu hút 1.138 dự án thứ cấp.

Quy mô này phản ánh sức hấp dẫn của hệ thống CCN, đặc biệt khi tổng diện tích thuê đất của các dự án đạt 735ha và tổng vốn đăng ký đầu tư lên tới 40.647 tỷ đồng. Tỷ lệ lấp đầy bình quân 90,1% ở các CCN đang hoạt động là con số ấn tượng, cho thấy doanh nghiệp đánh giá cao điều kiện tiếp cận hạ tầng và môi trường đầu tư tại địa phương.

Đến nay, cơ bản các CCN đã được đầu tư hạ tầng dùng chung gồm: đường giao thông, cấp điện, cấp nước, chiếu sáng, cây xanh,... tạo mặt bằng tương đối hoàn chỉnh cho hoạt động sản xuất, đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư thứ cấp. Toàn tỉnh có 15 CCN có hệ thống xử lý nước thải tập trung với tổng công suất đạt 19.550 m3/ngày đêm, bao gồm các CCN: Gia Vân, Gia Phú, Gia Lập, Khánh Thượng, Cầu Yên, Văn Phong, Đồng Hướng, đá mỹ nghệ Ninh Vân, Xuân Tiến, Yên Dương, An Xá, Bình Lục, Lê Hồ, Cầu Giát và thị trấn Cổ Lễ. Đây là điều kiện quan trọng để thu hút các ngành công nghiệp sạch, công nghệ cao và công nghiệp hỗ trợ - lĩnh vực đang được tỉnh ưu tiên.

Tuy vậy, sự phát triển của hệ thống CCN vẫn thiếu đồng đều, đặc biệt tại các CCN hình thành trước năm 2009. Phần lớn trong số này chưa có đầy đủ hạ tầng kỹ thuật dùng chung, buộc doanh nghiệp thứ cấp tự đầu tư bổ sung để bảo đảm hoạt động sản xuất, làm tăng chi phí đầu vào và giảm sức cạnh tranh. Những bất cập này tạo ra khoảng cách lớn giữa các CCN được đầu tư bài bản theo mô hình doanh nghiệp làm chủ đầu tư với các CCN do Nhà nước quản lý trong giai đoạn trước đây.

Điểm nghẽn lớn nhất trong quá trình triển khai CCN hiện nay chính là công tác giải phóng mặt bằng. Trong số 37 CCN đã được thành lập nhưng chưa đi vào hoạt động, có 10 CCN đang vướng mắc về mặt bằng với tổng diện tích trên 530ha. Nhiều dự án dù gần hoàn thiện cũng phải kéo dài thời gian vì chưa đạt được sự thống nhất với người dân, như trường hợp CCN Yên Lệnh.

Cùng với đó là tình trạng chậm trễ trong hoàn tất thủ tục đầu tư, đất đai, môi trường và phòng cháy, chữa cháy tại 16 CCN đang trong giai đoạn hoàn thiện hồ sơ; 11 CCN đã khởi công xây dựng hạ tầng nhưng vẫn chưa hoàn thiện theo yêu cầu. Những tồn tại này cho thấy yêu cầu phải cải thiện mạnh mẽ công tác phối hợp giữa chủ đầu tư hạ tầng, địa phương và các cơ quan chức năng.

Hoàn thiện quy hoạch và nâng cao hiệu quả quản lý

Theo đồng chí Phạm Hồng Sơn, Giám đốc Sở Công Thương: Hiện nay, tỉnh đã tiến hành rà soát tổng thể và đề xuất điều chỉnh phương án phát triển CCN trong Quy hoạch tỉnh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050. Theo kết quả rà soát, tổng số CCN dự kiến tăng lên 146 CCN với tổng diện tích 8.189ha, tăng 29 CCN và 2.606ha so với quy hoạch trước đây. Việc điều chỉnh này không nhằm mở rộng theo hướng dàn trải, mà hướng đến tối ưu hóa không gian công nghiệp, bảo đảm phù hợp với đặc điểm từng địa phương, đồng thời tạo điều kiện thu hút các ngành công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ và sản xuất xanh.

Quá trình rà soát cũng chỉ ra sự cần thiết phải thu hẹp quy mô ở những nơi không còn đáp ứng được tiêu chí của Nghị định số 32/2024/NĐ-CP ngày 15/3/2024 của Chính phủ về quản lý, phát triển CCN, hoặc không còn phù hợp với định hướng phát triển đô thị, du lịch hay bảo tồn văn hóa. Việc đề xuất đưa ra khỏi quy hoạch 19 CCN cho thấy sự mạnh dạn trong sắp xếp và tái cơ cấu không gian kinh tế, tránh dàn trải nguồn lực và hạn chế những rủi ro trong triển khai thực tế.

Song hành với quy hoạch, tổ chức quản lý CCN cũng được đổi mới theo hướng phân cấp mạnh về cơ sở. Theo Nghị định số 139/2025/NĐ-CP của Chính phủ: Quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Công Thương thì thẩm quyền quản lý CCN đã được giao về cấp xã, phường. Tỉnh đang triển khai điều chuyển 6 CCN từ Trung tâm Khuyến công và Xúc tiến thương mại về chính quyền cơ sở phụ trách, đồng thời chuyển CCN An Xá từ đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Ban quản lý Khu kinh tế và các Khu công nghiệp tỉnh về phường quản lý. Việc xây dựng Quy chế quản lý thống nhất cho toàn tỉnh đang được khẩn trương hoàn thiện, nhằm bảo đảm đồng bộ trong thực thi và rõ ràng về trách nhiệm của từng cấp, từng đơn vị.

Cách làm này thể hiện quan điểm quản lý linh hoạt, đưa trách nhiệm giám sát và giải quyết vấn đề về gần cơ sở hơn, nơi có điều kiện theo sát tình hình. Tuy nhiên, để mô hình này phát huy tối đa hiệu quả, rất cần sự nâng cao năng lực cho chính quyền cơ sở, đặc biệt trong các lĩnh vực đất đai, xây dựng, môi trường, phòng cháy, chữa cháy và giám sát hoạt động doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các sở, ngành vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn thủ tục đầu tư, kịp thời tháo gỡ khó khăn và thống nhất quản lý theo quy chuẩn chuyên ngành.

Một yêu cầu khác không thể thiếu là bảo đảm tính minh bạch và lựa chọn đúng nhà đầu tư. Trong giai đoạn tới, tỉnh đặt mục tiêu thu hút mạnh mẽ các ngành công nghiệp sạch, công nghiệp hỗ trợ và công nghệ cao. Điều này đòi hỏi hạ tầng CCN phải được đầu tư đồng bộ, hiện đại ngay từ đầu; thủ tục hành chính cần được rút gọn; và việc lựa chọn nhà đầu tư hạ tầng phải dựa trên năng lực tài chính, kinh nghiệm triển khai và cam kết về tiến độ.

Có thể thấy, hệ thống CCN đang trở thành một cấu phần quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế của Ninh Bình. Đây không chỉ là không gian mở rộng cho sản xuất công nghiệp, mà còn là nền tảng để tỉnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng xanh, hiện đại và bền vững.

Để CCN trở thành động lực phát triển trong giai đoạn tới, yêu cầu then chốt là đồng bộ hóa hạ tầng, hoàn thiện cơ chế quản lý, đẩy nhanh công tác bồi thường - giải phóng mặt bằng và nâng cao chất lượng thu hút đầu tư. Khi những yêu cầu này được thực thi một cách nhất quán, CCN sẽ tiếp tục đóng góp quan trọng vào tăng trưởng GRDP, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh của tỉnh trong bối cảnh mới.