Mùa “cá nhảy” trên đồng chiêm

Rộn ràng trên bờ, dưới ruộng

Về thăm các xã vùng trũng những ngày này, người ta dễ dàng bắt gặp hình ảnh những chiếc xe tải nối đuôi nhau xếp hàng dài trên các con đường nội đồng chờ thu gom cá. Trên bờ, thương lái, chủ đầm và nhân công luôn tay với sổ sách, rổ, sọt, sẵn sàng phân loại, cân và xuất bán ngay khi cá được đưa lên. Dưới ruộng, không khí lao động hăng say không kém, hàng chục người trong trang phục bảo hộ bì bõm lội nước, đồng sức đồng lòng kéo những mẻ lưới nặng trĩu.

Đã thành thông lệ suốt 20 năm nay, cứ lúa đông xuân gặt xong là gia đình chị Vũ Thị Yến (thôn Đồi Chùa, xã Quỳnh Lưu) lại bắt tay vào vụ cá. Chị Yến chia sẻ bí quyết làm nghề: sau khi thu hoạch lúa, chị vãi phân thúc cho lúa chét mọc lên rồi thả cá, tôm ra ruộng để chúng tận dụng nguồn thức ăn tự nhiên là phù du, rong rêu và lúa chét. Với 10 ha ruộng thầu của bà con trong vùng, vụ này chị “chơi lớn”, đầu tư tới 400 triệu đồng tiền giống, bao gồm cả tôm càng xanh và các loại cá trắm, chép.

Kết quả không phụ công người, chỉ sau 2 buổi đánh bắt đầu tiên trong dự kiến 10 buổi, riêng tôm càng xanh chị đã thu về 2-3 tạ, cá cũng thu được 3-4 tấn. Chị Yến phấn khởi nhẩm tính, năm ngoái thu 10 tấn cá lãi hơn 100 triệu đồng, năm nay nhờ mưa nhiều, nguồn nước dồi dào, cá tự ăn, tự lớn nhanh như thổi mà chẳng tốn tiền thức ăn, chắc chắn lãi sẽ cao hơn.

Ở một khu ruộng khác, không khí thu hoạch của gia đình ông Đinh Văn Chuyên (xã Quỳnh Lưu) cũng rất rôm rả. Từng hồi hộp đến mất ăn mất ngủ vì lo trận mưa lớn trong năm làm tràn bờ, cá bơi đi mất, ông Chuyên đặt cược: “Nếu mẻ đầu tiên không được 5 tấn là thua”. Nhưng rồi, khi vòng cung lưới dần thu hẹp, tiếng cá quẫy rào rào, bật nhảy rối rít trên mặt nước khiến ai nấy đều vỡ òa. Ông Chuyên cho biết, với 9 ha mặt nước và khoản đầu tư 500 triệu đồng, bao gồm tiền thuê ruộng, giống, thức ăn bổ sung, chi phí tu sửa bờ đầm, dự kiến sau khi trừ chi phí, vụ này gia đình ông sẽ bỏ túi khoản lãi khoảng gần 200 triệu đồng.

Từ “làm chơi, ăn thật” đến tư duy làm giàu bài bản

Câu chuyện của chị Yến hay ông Chuyên cũng là bức tranh chung của hàng trăm hộ dân đang theo đuổi mô hình một vụ lúa, một vụ cá tại các vùng trũng Ninh Bình. Trò chuyện với những người gắn bó lâu năm với đồng ruộng nơi đây mới thấy, nghề nuôi cá ruộng đã có sự thay đổi ngoạn mục.

Nhiều bà con chia sẻ, trước kia làm cá ruộng chủ yếu theo kiểu tự phát. Người dân thường chỉ tận dụng diện tích trũng, thả các loại cá truyền thống rồi phó mặc cho tự nhiên. Nhưng vài năm trở lại đây, tư duy ấy đã thay đổi hoàn toàn. Được sự hướng dẫn sát sao của Chi cục Thủy sản, từ khâu cải tạo ruộng, xử lý bờ đến việc chọn con giống đều được bà con tuân thủ kỹ thuật nghiêm ngặt.

Sự thay đổi rõ nét nhất là cơ cấu đàn cá. Không chỉ dừng lại ở những loại cá truyền thống, nông dân giờ đây mạnh dạn đưa những đối tượng nuôi có giá trị kinh tế cao vào đồng ruộng, điển hình là con tôm càng xanh. Con tôm “khó tính” hơn, đòi hỏi chăm sóc kỹ càng hơn nhưng bù lại giá trị gấp nhiều lần con cá, giúp lợi nhuận của bà con tăng vọt.

Tuy nhiên, nghề nào cũng có cái khó riêng. Những người nuôi cá ruộng lão làng vẫn thường bảo nhau rằng làm nghề này cũng như “đánh cược với ông trời”. Rủi ro lớn nhất chính là thời tiết thất thường. Chỉ cần một trận mưa lớn kéo dài, nước dâng cao tràn bờ là bao nhiêu công sức, tiền của có thể theo dòng nước trôi đi. Chính vì vậy, bên cạnh niềm vui thu hoạch, người nông dân lúc nào cũng phải thường trực nỗi lo gia cố bờ bao, canh con nước. Nhưng bù lại, cái được lớn nhất của mô hình này là sự bền vững. Con cá ăn sạch, lớn tự nhiên, lại giúp vệ sinh đồng ruộng, diệt cỏ dại và làm đất thêm màu mỡ cho vụ lúa sau.

Năm nay, niềm vui của người nuôi cá như được nhân đôi khi thị trường tiêu thụ rất thuận lợi. Cá ruộng sinh trưởng trong môi trường tự nhiên rộng lớn, ăn sạch nên thịt rắn chắc, thơm ngon, được thương lái săn đón. Chị Hoàng Thị Hương, một thương lái lớn khẳng định đã lấy hàng trăm tấn cá từ vùng này đi tiêu thụ tại một số tỉnh, thành phía Bắc vì khách hàng rất chuộng. Giá bán tại bờ cũng rất phấn khởi: cá chép 60 nghìn đồng/kg, trắm đen 80-100 nghìn đồng/kg, cá sộp 70 nghìn đồng/kg, tôm càng xanh 280 nghìn đồng/1kg...

Không chỉ làm giàu cho chủ đầm, mùa cá còn tạo việc làm cho nhiều lao động địa phương với mức thù lao 400 nghìn đồng/công thu hoạch. Theo đánh giá của Chi cục Thủy sản tỉnh, vụ cá ruộng 2025 là một vụ mùa thắng lợi toàn diện. Đây được xem là mô hình mang lại lợi ích kép: vừa cho hiệu quả kinh tế cao gấp nhiều lần trồng lúa, vừa bảo vệ môi trường sinh thái.