
Di sản “phim trường tự nhiên”
Không phải ngẫu nhiên mà trong nhiều năm qua, Ninh Bình liên tục xuất hiện trên bản đồ làm phim trong nước và quốc tế. Từ những khu rừng nguyên sinh, hệ thống núi đá vôi trùng điệp, sông nước uốn lượn, đến các quần thể di tích lịch sử - tôn giáo dày đặc, vùng đất Cố đô sở hữu một lợi thế đặc biệt: khả năng “hóa thân” linh hoạt thành nhiều không gian điện ảnh khác nhau, từ cổ trang, lịch sử, huyền sử đến hiện đại, tâm lý - xã hội.
Dấu mốc quan trọng khẳng định giá trị này chính là sự hiện diện của Kong: Skull Island - dự án bom tấn Hollywood lớn nhất từng quay tại Việt Nam. Trong bộ phim này, Tràng An, Tam Cốc - Bích Động và Khu bảo tồn đất ngập nước Vân Long hiện lên như một thế giới tiền sử hùng vĩ, hoang sơ, tạo hiệu ứng truyền thông mạnh mẽ trên phạm vi toàn cầu. Thành công của bộ phim đã đưa Ninh Bình vào danh sách những địa điểm quay phim hấp dẫn của châu Á, đồng thời tạo "cú hích" quan trọng cho du lịch địa phương.
Hàng loạt tác phẩm điện ảnh, truyền hình trong nước, quốc tế cũng đã lựa chọn Ninh Bình làm bối cảnh chính hoặc quan trọng, như The Quiet American, Thiên mệnh anh hùng, Tấm Cám: Chuyện chưa kể, 578 - Phát đạn của kẻ điên, Hương vị tình thân,… cùng nhiều phim truyền hình ăn khách. Điểm chung của các tác phẩm này là đều tận dụng tối đa cảnh quan tự nhiên và di sản kiến trúc để tạo nên những khuôn hình giàu giá trị thẩm mỹ, góp phần định hình “thương hiệu hình ảnh” cho Ninh Bình trên màn ảnh.
Theo các thống kê, Ninh Bình hiện có 5.071 di tích được kiểm kê và hàng nghìn di sản văn hóa phi vật thể thuộc tất cả các loại hình, trong đó có 40 di sản đã được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, 1 di sản được đưa vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại (Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt); 17 hiện vật, nhóm hiện vật được công nhận là Bảo vật quốc gia… tạo nên một “phim trường ngoài trời” hiếm nơi nào sánh được. Những dữ liệu này cho thấy, di sản ở Ninh Bình không chỉ mang giá trị bảo tồn, mà hoàn toàn có thể được “kích hoạt” như một nguồn lực kinh tế nếu được tổ chức, quản lý và khai thác đúng hướng.
Điện ảnh không chỉ là nghệ thuật kể chuyện bằng hình ảnh, mà còn là một ngành công nghiệp tổng hợp, kéo theo sự phát triển của nhiều lĩnh vực liên quan: du lịch, dịch vụ, sáng tạo nội dung, thiết kế, biểu diễn, quảng bá số. Khi một bộ phim thành công, giá trị mà nó mang lại không dừng ở phòng vé, mà còn tiếp tục “sống” trong các tour du lịch theo dấu phim, các sản phẩm văn hóa - sáng tạo, và trong trí nhớ tập thể của công chúng.
Với Ninh Bình, lợi thế lớn nhất nằm ở sự giao thoa giữa di sản vật thể, di sản phi vật thể và kho tàng lịch sử - văn học dân gian phong phú. Những truyền thuyết về Đinh Bộ Lĩnh, sự tích sông Hoàng Long - núi Cắm Gươm, Tiên Dung - Chử Đồng Tử; giai thoại về Trạng nguyên Nguyễn Hiền, Lương Thế Vinh; các tác phẩm văn học - sử liệu như Nam quốc sơn hà, Chiếu dời đô, Ca cửu khúc… đều là chất liệu quý cho việc xây dựng kịch bản phim lịch sử, phim dã sử, hay các chương trình trình diễn thực cảnh. Đây chính là “tầng sâu” của di sản mà điện ảnh có thể khai thác để tạo nên những câu chuyện mang bản sắc riêng, không trùng lặp với bất kỳ địa phương nào khác.
Bên cạnh đó, di sản phi vật thể của Ninh Bình - hát Chèo, hát Xẩm, hát Văn, ca trù, hát Dậm Quyển Sơn, hát Trống quân Liêm Thuận, hát Rằng thường của người Mường... đến các lễ hội dân gian như các lễ hội: Hoa Lư, đền Trần, Phủ Dầy, đền Trần Thương, Tịch điền Đọi Sơn, chùa Bái Đính,... mở ra khả năng kết hợp giữa điện ảnh và nghệ thuật trình diễn truyền thống. Khi được đưa vào phim ảnh một cách chắt lọc, sáng tạo, các giá trị này không chỉ được bảo tồn mà còn được “tái sinh” trong đời sống đương đại, tiếp cận công chúng trẻ và khán giả quốc tế.
Nhận thức rõ tiềm năng đó, tỉnh Ninh Bình đã chủ động triển khai nhiều hoạt động xúc tiến làm phim, trong đó đáng chú ý là việc ký kết hợp tác với Hiệp hội Xúc tiến phát triển Điện ảnh Việt Nam. Tiến sĩ Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển Điện ảnh Việt Nam cho rằng: "Chúng tôi nghĩ Ninh Bình hội đủ các điều kiện để phát triển điện ảnh. Vấn đề là chúng ta đặt ra những lộ trình cụ thể để phát triển từng bước, phát triển bền vững, phát triển hiệu quả, và sẽ có những kết quả thiết thực ở từng bước phát triển của nó". Quan điểm này cho thấy, điện ảnh không được nhìn nhận như hoạt động đơn lẻ, mà phải đặt trong tổng thể chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa của tỉnh.
Xây dựng hệ sinh thái điện ảnh
Từ thực tiễn và định hướng đã xác lập, có thể thấy Ninh Bình đang từng bước chuyển từ tư duy “cho mượn bối cảnh” sang tư duy “xây dựng hệ sinh thái điện ảnh”. Trọng tâm của hướng đi này là quan điểm phim trường hóa cảnh quan, phim trường hóa di sản: mỗi di sản, mỗi thắng cảnh không chỉ là điểm tham quan, mà còn được quy hoạch để sẵn sàng trở thành không gian quay phim; sau khi bộ phim hoàn thành, giá trị đó tiếp tục được chuyển hóa thành sản phẩm du lịch, trải nghiệm văn hóa.
Ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Ninh Bình cho biết: Để hiện thực hóa ưu tiên phát triển công nghiệp điện ảnh, tỉnh đã nhận diện và từng bước hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút các nhà làm phim trong nước và quốc tế. Với những hỗ trợ cụ thể về: Tài chính, thông tin, thực địa, thủ tục pháp lý và hạ tầng. Đặc biệt là việc xây dựng, quản lý, sử dụng, khai thác các phim trường nhằm góp phần quảng bá vẻ đẹp, thế mạnh về tài nguyên di sản văn hóa và thiên nhiên; khẳng định thương hiệu, vị thế, là một trong những điểm đến du lịch hấp dẫn nhất, được yêu thích nhất trên bản đồ du lịch thế giới.
Trong thời gian tới, Ninh Bình có hai nền tảng về hạ tầng. Một là, tạo ra cảnh quan ngoài trời, theo phương châm phim trường hóa cảnh quan, phim trường hóa di sản. Mỗi một di sản không chỉ quy hoạch phát triển du lịch mà nó phải trở thành phim trường, sau khi kết thúc bộ phim phải làm sao giữ được thành sản phẩm du lịch. Bên cạnh đó, Ninh Bình đang thúc đẩy xây dựng phim trường là cơ sở hình thành một đô thị điện ảnh xung quanh nó để vốn hóa bất động sản các khu vực đó thành hệ sinh thái. Ninh Bình cũng sẽ ban hành các cơ chế, chính sách chỉ rõ danh mục hỗ trợ từ phía chính quyền để thu hút các đoàn làm phim.
Với định hướng chiến lược và cơ chế, chính sách cụ thể trong công tác thu hút, xúc tiến làm phim, Ninh Bình đang đứng trước cơ hội lớn để hình thành một cụm ngành kinh tế sáng tạo dựa trên điện ảnh - du lịch - văn hóa. Đây không chỉ là hướng đi mới cho tăng trưởng kinh tế, mà còn là con đường để khẳng định vị thế của Ninh Bình như một đô thị di sản - sáng tạo, có sức hút bền vững trên bản đồ quốc gia và quốc tế.









