Bảo tồn và nhân giống trà hoa vàng Cúc Phương

Thực hiện đề tài, Công ty TNHH Dược liệu Vũ Gia đã xây dựng khu nhà lưới trên diện tích gần 1.000 mét vuông, phục vụ cho việc nuôi ươm bảo tồn cây trà hoa vàng. Khu nhà lưới được đầu tư theo công nghệ Isaren của Nhật Bản, kết cấu khung thép, mái dạng vòm bằng nilon và được trang bị hệ thống lưới cắt nắng, giúp cho cây giống không bị ảnh hưởng bởi những yếu tố bất lợi của thời tiết và hạn chế sự phá hoại của các loại sâu bọ, côn trùng, tạo ra những cây giống khỏe mạnh. Đồng thời, tại khu vườn ươm được bố trí hệ thống tưới tự động nhằm giảm công lao động và giúp điều tiết độ ẩm phù hợp.

Theo Tiến sỹ Vũ Văn Tâm, chủ đề tài, việc bảo tồn và nhân giống cây trà hoa vàng Cúc Phương được triển khai tại thôn 4 xã Gia Lâm. Đây là khu vực được bao quanh là hệ thống núi đá vôi. Diện tích đất xấu, không thuận lợi cho cây trồng, trước đây, người dân chỉ trồng các loại cây như ngô, lạc nhưng hiệu quả sản xuất không cao. Khi triển khai dự án, Công ty đầu tư hệ thống ao hồ, kênh mương phục vụ tưới tiêu, đất và nước được cải tạo loại bỏ tạp chất, đảm bảo theo đúng quy định của Bộ NN&PTNT. Để đáp ứng việc triển khai trồng trà hoa vàng theo hình thức đại trà và trên diện tích rộng, Công ty đã áp dụng cơ giới hóa, đầu tư hệ thống máy móc, đảm bảo độ tơi xốp cho đất. Tại đây, ngoài đầu tư giàn lưới che nắng, Công ty còn lắp đặt thêm hệ thống tưới nước nhỏ giọt, tưới phun sương, đảm bảo cho cây trồng được bổ sung lượng nước và phân bón một cách phù hợp, phát triển tốt nhất.

Thạc sỹ Phạm Tiến Duật, Phụ trách kỹ thuật cho biết: Cây trà hoa vàng Cúc Phương được đơn vị thu gom, sưu tầm mang về vườn ươm. Việc nhân giống và bảo tồn loài cây này được tiến hành theo phương pháp nhân giống bằng hom (còn gọi là phương pháp nhân giống sinh dưỡng). Đó là việc dùng một phần lá, một đoạn thân, đoạn cành hoặc đoạn rễ để tạo nên cây mới, gọi là cây hom, có đặc tính di truyền như của cây mẹ. Đặc điểm chủ yếu của phương pháp này là cây có thể giữ được đặc tính của giống gốc, có thể ra hoa sớm, nhưng sự phát triển bộ rễ cây có thể kém hơn, tính thích ứng và sức sống không mạnh và không thể trồng hàng loạt như cây gieo hạt. Cây giâm hom hầu hết đều ra hoa, quả nhanh hơn cây trồng bằng hạt, tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi kỹ thuật công phu, giá thành cao hơn gấp 6 - 8 lần so với trồng bằng hạt.

Cây trà hoa vàng được ươm tại vườn trong khoảng thời gian hơn 1 năm, sau đó mang ra trồng. Đất trồng phải đảm bảo sạch, khu vực trồng phải có nguồn nước sạch, không bị ô nhiễm kim loại nặng, hóa chất độc và vi sinh vật có hại, đạt tiêu chuẩn tưới tiêu trong nông nghiệp. Thường cây trồng được 18 tháng thì có hoa và sau 2 năm cho thu hoạch. Cây to phải sau 3- 4 năm mới có nhiều hoa. Quá trình thu hoạch trà rất quan trọng, là khâu đầu tiên trong quá trình chế biến trà đúng cách. Từ khi trà bắt đầu ra hoa, người chủ vườn cần tính toán để thu hoạch đúng thời điểm hoa trà nở rộ - lúc này hoa trà cho nhiều chất dinh dưỡng nhất. Đồng thời, người hái cần giữ nguyên cả hoa và đài hoa, phần búp trà hái chừa đủ lá để cây tiếp tục sinh trưởng và phát triển, nên hái đúng lứa và sử dụng tay hái nhằm đảm bảo chất lượng...

Sau 3 năm triển khai thực hiện, đến nay, đề tài "Bảo tồn và nhân giống trà hoa vàng Cúc Phương" đã mang lại những hiệu quả bước đầu. Đã hoàn thành việc xây dựng vườn giống gốc để cung cấp giống chuẩn, đáp ứng kế hoạch phát triển vùng nguyên liệu của Công ty và sản phẩm của đề tài. Quy trình nuôi ươm, sản xuất giống, trồng trọt, thu hái, sơ chế cây trà hoa vàng được thực hiện theo tiêu chuẩn GACP-WHO (là các nguyên tắc, tiêu chuẩn thực hành tốt trồng trọt và thu hái dược liệu theo khuyến cáo của Tổ chức y tế thế giới, có vai trò rất quan trọng trong việc tạo ra nguồn nguyên liệu làm thuốc đảm bảo chất lượng). Điều đáng nói là khi đề tài được triển khai, doanh nghiệp là đơn vị chủ trì, người nông dân được tham gia vào toàn bộ quy trình sản xuất, vừa góp phần tăng thu nhập xóa đói giảm nghèo, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Đối với các hộ dân tiến hành sản xuất riêng lẻ, Công ty TNHH Dược liệu Vũ Gia cam kết thu mua hết sản lượng theo hợp đồng ký kết ngay từ đầu vụ sản xuất.

Cũng theo Tiến sỹ Vũ Văn Tâm, chủ đề tài, trà hoa vàng là loài cây không chỉ có giá trị lớn về dược liệu, mà còn đem lại hiệu quả kinh tế cao, công dụng giúp điều trị mỡ máu, chữa ung thư, ổn định huyết áp, điều trị tiểu đường, chống oxi hóa và chống lão hóa hiệu quả. Ngoài ra, sử dụng trà hoa vàng hàng ngày còn giúp có một tinh thần sảng khoái, ngủ sâu giấc và giảm căng thẳng mệt mỏi. Điều đáng nói là loại cây này được thu hoạch sử dụng gồm cả lá, nụ và hoa. Giá thành thị trường hiện nay đối với nụ hoa là 500.000-700.000đ/kg, hoa là 800.000-1.000.000đ/kg, lá tươi được phơi khô có giá từ 300.000-500.000đ/kg, búp khô 4.000.000-5.000.000đ/kg. Qua đánh giá của cơ quan chuyên môn, đến thời điểm này, các mục tiêu của đề tài cơ bản đảm bảo kế hoạch, tiến độ, kết quả bước đầu rất khả quan, giá trị kinh tế cao hơn gấp nhiều lần so với một số đối tượng cây trồng khác trên địa bàn nghiên cứu.

Có thể nói, việc Công ty TNHH Dược liệu Vũ Gia nghiên cứu, bảo tồn, nhân giống cây trà hoa vàng không những tạo nguồn giống chất lượng, mở rộng diện tích cây trồng trong những năm tới, đáp ứng nhu cầu thị trường; mà còn mở ra hướng phát triển kinh tế mới, tạo thu nhập, nâng cao đời sống cho người dân trên địa bàn. Đây cũng là cơ sở cho việc xây dựng và hình thành chuỗi giá trị sản phẩm nông nghiệp, hình thành sản phẩm trà hoa vàng mang thương hiệu riêng của tỉnh Ninh Bình trong tương lai.

Bài, ảnh: Hạnh Chi