Thúc đẩy kinh tế tập thể, HTX hướng tới mô hình xanh, số, tuần hoàn

Để làm rõ hơn vấn đề này, phòng viên Báo Ninh Bình điện tử đã có cuộc phỏng vấn với ông Đỗ Xuân Trường, Ủy viên BCH Liên minh HTX Việt Nam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Ninh Bình.

PV: Có thể thấy, sau sáp nhập, các mô THT, HTX trên địa bàn tỉnh đã tăng mạnh cả về lượng lẫn về chất. Với dư địa phát triển của tỉnh Ninh Bình mới, có thể coi đây là cơ hội để các HTX trong toàn tỉnh phát triển mạnh mẽ hơn trong thời gian tới, thưa ông?

Ông Đỗ Xuân Trường, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh: Đúng vậy! Sau hợp nhất toàn tỉnh hiện có khoảng 3.064 tổ hợp tác (THT) với khoảng 17.113 thành viên. Trong nhiệm kỳ đã thành lập mới được 105 THT, chuyển đổi 15 THT thành hợp tác xã. Về HTX, sau hợp nhất toàn tỉnh có 1.390 HTX và 93 Quỹ TDND đang hoạt động, trong đó lĩnh vực nông nghiệp đang hoạt động: 1.077 HTX chiếm 77,48%; Lĩnh vực phi nông nghiệp: 220 HTX chiếm 15,83%. Trong nhiệm kỳ, đã thành lập mới được 392 HTX. Các HTX thành lập mới hoạt động theo Luật HTX 2012, Luật HTX 2023 đã tạo việc làm cho hơn 2.744 thành viên, thu hút số vốn góp trên 400 tỷ đồng cho phát triển sản xuất, kinh doanh của HTX. 

Có thể khẳng định, các HTX nông, lâm nghiệp tiếp tục là trụ cột chính, thể hiện vai trò nòng cốt trong tái cơ cấu nông nghiệp, xây dựng NTM. Số lượng HTX nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao 184 HTX (chiếm 17,08% HTX nông nghiệp). 167 HTX hoạt động liên kết chuỗi giá trị với các mức độ khác nhau, tăng gấp 2 lần so với 85 HTX (năm 2020). 18 HTX được cấp giấy chứng nhận theo tiêu chuẩn VietGap. Đây là minh chứng rõ nét cho sự chuyển dịch sang mô hình HTX kiểu mới, gắn sản xuất với thị trường và sản xuất theo chuỗi giá trị. Đóng góp trực tiếp của khu vực KTTT, HTX vào GDP trung bình đạt khoảng 4,8% - 5% (giai đoạn 2020-2025). Điều quan trọng hơn, KTTT, HTX đóng góp gián tiếp (thông qua giá trị gia tăng của kinh tế hộ thành viên) ước tính đạt trên 30% GDP. KTTT, HTX tiếp tục khẳng định vai trò đảm bảo an sinh xã hội, tạo việc làm thường xuyên cho hàng triệu lao động. 

Thông qua việc cung ứng dịch vụ đầu vào và tổ chức tiêu thụ đầu ra, HTX đã giúp thành viên giảm chi phí sản xuất từ 5% - 10% và tăng giá bán sản phẩm từ 10% - 15% so với sản xuất cá thể; góp phần quan trọng vào việc tái cơ cấu nền kinh tế và bình ổn thị trường. Vai trò trong xây dựng nông thôn mới được thể hiện rõ nét, là hạt nhân của Tiêu chí số 13 (Tổ chức sản xuất). Đến cuối năm 2025, 100% số xã, phường đạt tiêu chí 13, trong đó HTX là giải pháp tổ chức lại sản xuất hiệu quả nhất. Đồng thời, KTTT, HTX góp phần tích cực vào công cuộc giảm nghèo bền vững, phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, bảo tồn văn hóa bản địa và là yếu tố quan trọng củng cố hệ thống chính trị cơ sở, giữ vững an ninh chính trị và trật tự xã hội.

PV: Thực tế khẳng định, các THT, HTX trên địa bàn hiện vẫn tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, có ý nghĩa chính trị- xã hội sâu sắc. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, khu vực KTTT của tỉnh hiện vẫn đang phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức, thưa ông?

Ông Đỗ Xuân Trường - Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh: Mặc dù, khu vực KTTT, HTX có những thành tựu nổi bật nhưng việc phát triển KTTT, HTX vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế. Một số chỉ tiêu chất lượng quan trọng của Nghị quyết Đại hội nhiệm kỳ 2020-2025 chưa đạt được như kỳ vọng (về tỷ lệ HTX hoạt động hiệu quả, tốc độ tăng trưởng, nâng cao thu nhập cho thành viên còn hạn chế, cơ chế chính sách, chế độ tiền lương còn hạn chế do vậy chưa thu hút được cán bộ trẻ có trình độ và năng lực về công tác tại HTX). Năng lực nội tại của đa số HTX; về năng lực tài chính, quản trị, quy mô, doanh thu và thu nhập bình quân/HTX còn hạn chế. Liên kết chuỗi giá trị tuy tăng nhanh về số lượng nhưng còn lỏng lẻo, thiếu bền vững. Khả năng tiếp thị, xây dựng thương hiệu, chế biến sâu, chuyển đổi số trong khu vực HTX còn hạn chế. 

Nguyên nhân trước hết là do, tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 và bất ổn kinh tế toàn cầu làm đứt gãy chuỗi cung ứng, tăng chi phí đầu vào; Chính sách hỗ trợ của Nhà nước tuy đã được ban hành (đặc biệt là Nghị quyết số 20-NQ/TW và Luật HTX năm 2023) nhưng còn thiếu đồng bộ, nguồn lực bố trí chưa đáp ứng nhu cầu và vẫn còn khó tiếp cận (nhất là về đất đai và tín dụng). Ở một số nơi, công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền về phát triển kinh tế tập thể chưa được quan tâm đầy đủ, còn can thiệp sâu vào công việc nội bộ của HTX. 

Năng lực nội tại của HTX còn yếu là nguyên nhân cốt lõi. Năng lực quản trị, điều hành của đội ngũ cán bộ HTX (dù đã cải thiện về trình độ) nhìn chung vẫn còn hạn chế, chưa theo kịp yêu cầu thị trường; Tâm lý sản xuất nhỏ, manh mún, thói quen làm ăn cá thể, thiếu niềm tin, tư tưởng trông chờ ỷ lại vẫn còn phổ biến ở một bộ phận thành viên và cán bộ HTX. Việc dự báo nhu cầu thị trường, việc xây dựng phương án sản xuất kinh doanh theo chuỗi và mô hình liên doanh, liên kết trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, quảng bá thương hiệu còn hạn chế....dẫn đến chất lượng sản phẩm còn thiếu sức cạnh tranh trên thị trường, hiệu quả kinh tế mang lại cho thành viên chưa cao, dẫn tới các thành viên chưa thực sự tâm huyết và gắn bó với HTX.

PV: Với mục tiêu phát triển bền vững, hướng tới nền KTTT xanh, số, tuần hoàn, thời gian tới, Liên minh HTX tỉnh sẽ có các giải pháp trọng tâm nào, thưa ông?

Ông Đỗ Xuân Trường - Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh: Xác định rõ vai trò của Liên minh HTX tỉnh là hạt nhân chính trị, nòng cốt, thời gian tới, chúng tôi sẽ tiếp tục quán triệt và tổ chức thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 20-NQ/TW, Luật HTX 2023, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ I nhiệm kỳ 2025-2030, biến các định hướng chiến lược thành động lực phát triển. Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, toàn diện tư duy và phương thức lãnh đạo, chuyển dứt khoát từ tư duy "quản lý" sang "phục vụ", từ phong trào hình thức sang kết quả thực chất, dựa trên dữ liệu; kiên định quan điểm "lấy HTX và thành viên làm trung tâm", mọi hoạt động phải trả lời được câu hỏi "ích lợi thiết thực gì cho HTX và thành viên HTX?". Đẩy mạnh việc chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, xây dựng các mô hình HTX hoạt động hiệu quả, quản trị hiện đại gắn với chuỗi giá trị và kinh tế tuần hoàn. Tăng cường vai trò cầu nối, thúc đẩy liên kết chặt chẽ giữa KTTT với kinh tế nhà nước và kinh tế tư nhân. 

Hướng tới Đại hội Liên minh HTX tỉnh Ninh Bình lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, chúng tôi đề ra 12 chỉ tiêu cụ thể, với 3 khâu đột phá. Cụ thể, khâu đột phá thứ nhất, tiếp tục đổi mới phương thức hoạt động của Liên minh HTX tỉnh Ninh Bình theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, hiệu quả. Đây là đột phá về "thay đổi chính mình", là điều kiện tiên quyết để thực hiện tất cả các nhiệm vụ khác. Thứ hai, đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số toàn diện trong khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã: Đột phá về thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo và chuyển đổi số toàn diện trong khu vực KTTT, HTX làm nền tảng để tạo ra các mô hình kinh doanh mới, minh bạch hóa nguồn lực hỗ trợ và kết nối thị trường hiệu quả. Đây là đột phá về "công cụ và phương thức". Trong kỷ nguyên 4.0, HTX không thể đứng ngoài cuộc chơi số. Chuyển đổi số là con đường ngắn nhất để HTX (dù quy mô nhỏ) có thể tiếp cận thị trường lớn, quản trị minh bạch và nâng cao năng lực cạnh tranh. Nội hàm không chỉ là hỗ trợ phần mềm, mà là thay đổi tư duy quản trị (quản trị số), phương thức sản xuất (sản xuất số) và kênh bán hàng (thương mại điện tử). Thứ 3, chủ động xúc tiến thương mại, xây dựng liên kết chuỗi giá trị, phát triển các mô hình, đổi mới phương thức sản xuất, khai thác tối đa các tiềm năng thế mạnh của quê hương Ninh Bình nhất là các lĩnh vực về văn hoá, du lịch, trung tâm chất lượng cao về y tế, giáo dục, công nghiệp hiện đại: chíp bán dẫn….; Kết hợp hài hoà giữa phát triển “kinh tế tư nhân” và kinh tế tập thể theo hướng đẩy mạnh chuyển đổi số, kinh tế số, xã hội số và đô thị thông minh; phấn đấu hằng năm có từ 01-02 mô hình HTX của tỉnh nằm trong tốp các HTX mạnh của Quốc gia, trong nhiệm kỳ có từ 01-02 HTX nằm trong tốp HTX mạnh của khu vực.

    Trên cơ sở đó, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức của người dân và hệ thống chính trị về vị trí, vai trò của KTTT, HTX trong kỷ nguyên mới; Tổ chức thực hiện hiệu quả Nghị quyết 20-NQ/TW và Luật HTX năm 2023; chủ động đề xuất, tham mưu cho Tỉnh uỷ, UBND tỉnh xây dựng chính sách hỗ trợ tạo đột phá về thể chế; Thực hiện tốt công tác đại diện, bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của THT, HTX, LHHTX; phát huy vai trò trung tâm, nòng cốt trong KTTT; Đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả các hoạt động tư vấn, hỗ trợ, cung ứng dịch vụ hỗ trợ HTX chuyên nghiệp, hiệu quả; Phát huy tối đa vai trò về chuyển đổi số và chuyển đổi xanh; phát triển KTTT, HTX dựa trên nền tảng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đây là yêu cầu sống còn. Chuyển đổi số về hiệu quả (quản trị, chi phí) và tiếp cận thị trường, chuyển đổi xanh về bền vững và giá trị thương hiệu (hữu cơ, tín chỉ carbon). Liên minh HTX tỉnh phải là chất xúc tác, người dẫn dắt trong cuộc "cách mạng kép" này. Trọng tâm là tiên phong, dẫn dắt khu vực KTTT, HTX bước vào chuyển đổi số và chuyển đổi xanh thực chất.

PV:  Xin trân trọng cảm ơn ông!