Sức sống nghệ thuật trống cà rùng ở Hải Hậu

Trong số các hội trống ở Hải Hậu, hội trống cà rùng Giáo xứ Giáp Nam có lực lượng đông đảo với gần 70 thành viên. Thành phần hội trống gồm những nghệ nhân đánh trống cái, trống con, cồng, lá bạc, thổi còi nhịp, múa gậy và phụ họa. Mỗi khi dàn trống hòa nhịp, âm thanh lan tỏa, vang vọng như tiếng đất trời, có sức cổ vũ lớn trong cộng đồng. Từng nhịp trống, tiếng cồng, lá bạc cùng động tác múa gậy uyển chuyển, tạo nên một không gian âm nhạc sống động, khiến người nghe chìm đắm trong sự hùng tráng, tinh tế và độc đáo của nghệ thuật âm thanh đặc sắc này.

Ngoài Giáo xứ Giáp Nam, trên địa bàn xã còn có hội trống của các Giáo họ: An Cường, Đất Vượt, Đông Cường…; mỗi hội có hơn 50 thành viên. Mỗi dàn trống gồm: 1 trống cái và 20-30 trống con. Từ nhiều năm nay, tiếng trống cà rùng đã vượt ra khỏi khuôn viên nhà thờ Công giáo góp mặt trong các hoạt động văn hóa, chính trị địa phương. Hội trống Giáo họ An Cường từng tham gia biểu diễn trong lễ khánh thành cầu Đò Quan (thành phố Nam Định cũ) và nhiều sự kiện quan trọng khác của tỉnh.

Quá trình hình thành, khôi phục và phát triển các hội trống ở Hải Hậu cho thấy tâm huyết của người dân trong việc sử dụng, bảo quản và gìn giữ loại hình nghệ thuật đặc trưng này. Mỗi trống cái có đường kính trên 2m, cao khoảng từ 1,2 đến 1,5m; trống con đường kính từ 60-80cm; mỗi hội trống còn sở hữu 10 cồng và 10 lá bạc bằng đồng. Bộ trống làm bằng da trâu được nghệ nhân làng Tống Xá (xã Ý Yên), làng Đọi Tam (phường Tiên Sơn) chế tác thủ công.

Với người dân Hải Hậu, việc trở thành hội viên hội trống là niềm tự hào lớn. Định kỳ 3-5 năm một lần, các hội trống lại tổ chức tuyển chọn tay trống mới để phát triển lực lượng kế cận. Người được chọn phải có khả năng thẩm âm và sức khỏe dẻo dai để hoàn thành những bài đánh cơ bản. Người cầm dùi trống cái cần có đôi tay khỏe để điều khiển dùi dài 80cm, đường kính 10cm, đánh trống cái có đường kính hơn 2m. Qua mỗi đợt tuyển chọn, các hội trống đều tìm được nguồn kế cận bảo đảm chất lượng biểu diễn, đồng thời giữ vững truyền thống và kỹ thuật độc đáo của bộ môn này.

Tiêu biểu trong các hội trống cà rùng ở Hải Hậu có thể kể đến hội trống Giáo họ Đông Cường, thành lập từ năm 1936, là một trong những hội trống lâu đời nhất ở Hải Hậu. Ban đầu, do điều kiện khó khăn, các thành viên phải tập gõ nhịp bằng thúng, mủng. Qua quá trình luyện tập, các thành viên trong hội đã sáng tạo thêm các điệu múa trống đặc trưng, tạo nên nét riêng của hội. Những tay trống nổi tiếng của thế hệ trước bao gồm các cụ: Nguyễn Văn Nhợi, Nguyễn Văn Thạch, Vũ Hữu Y...

Hiện hội trống cà rùng Giáo họ Đông Cường có hơn 50 thành viên, độ tuổi từ 20 đến 50. Hội sở hữu trống cái đường kính 2,2m, 2 chiêng đồng hơn 1m và gần 40 trống con. Trong biểu diễn, hội chú trọng kỹ thuật múa trống với chân nhún, tay múa dùi, nhịp dứt khoát, thể hiện sự hùng tráng. Hội từng vinh dự được mời tham gia biểu diễn trong dịp kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội và phục vụ nhiều sự kiện văn hóa tại địa phương.

Với người dân các xã: Hải Hậu, Hải Anh, Hải Tiến, Hải Hưng, Hải An, Hải Quang, Hải Xuân, Hải Thịnh và người dân huyện Hải Hậu trước đây, Tết Độc lập (2/9) hằng năm là ngày hội được mong chờ nhất trong năm, bởi vào dịp này, Ngày hội Văn hóa - Thể thao truyền thống tại địa phương lại được tổ chức, thu hút hàng vạn người dân đến Nhà văn hóa trung tâm xã Hải Hậu (Nhà Văn hóa trung tâm huyện Hải Hậu cũ) cổ vũ, chứng kiến các hội trống, nghệ nhân, diễn viên, nhạc công vùng chân sóng biểu diễn.

Trong ngày này, các hội trống cà rùng quanh vùng góp mặt, cùng biểu diễn những tiết mục đặc sắc được tập luyện công phu. Trong không khí của Ngày hội, âm thanh trống cà rùng vang vọng, nhịp điệu đều đặn, mạnh mẽ, tinh tế, khiến người nghe cảm nhận rõ sự đồng bộ, kỹ thuật và tâm huyết của các nghệ nhân. Âm hưởng hùng tráng, mạnh mẽ của tiếng trống cà rùng hòa cùng âm thanh sôi động của các dàn nhạc nhẹ, kèn đồng, cồng chiêng, đàn đá cùng các tiết mục múa lân - sư - rồng, đi cà kheo chơi nhạc cụ… tạo nên bầu không khí rộn rã, náo nhiệt. Tiếng trống hùng tráng cùng các hoạt động văn hóa - thể thao làm bừng lên niềm tự hào về truyền thống mở đất và sức sống văn hóa vùng biển Hải Hậu.

Trải qua nhiều thế hệ, tiếng trống cà rùng đã đi sâu vào tâm thức người dân, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa tinh thần; biểu tượng văn hóa kết nối cộng đồng địa phương, giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống quê hương. Từ đó tạo nên sức sống lâu bền cho loại hình nghệ thuật độc đáo này của đất và người quê hương miền biển.