Sau khi nghe kể về sự hấp dẫn của du học Nhật Bản với các ví dụ "con ông A, con bà B… mỗi tháng kiếm vài chục triệu đồng, đỡ bao tiền cho bố mẹ ở nhà…", chị Lê Thị Hoa, một phụ huynh có con trai đang học lớp 11 ở thành phố Ninh Bình đã tìm đến ngay một công ty tư vấn du học. Về nhà, chị kể: Tôi vào hỏi thông tin, được nhân viên công ty đưa tờ rơi giới thiệu cụ thể: Công ty có thể đưa học sinh sang các trường của rất nhiều thành phố ở nước Nhật Bản, thu nhập của người học khi đi làm thêm từ 25-30 triệu đồng/tháng. Học sinh đi làm thêm có thể đủ tiền đóng học phí, các chi phí sinh hoạt, tiết kiệm gửi về gia đình ở Việt Nam và được ngân hàng hỗ trợ cho vay vốn 70% tổng chi phí cho chuyến đi du học. Họ còn đưa ra những "người thật, việc thật" để minh chứng cho lời giới thiệu. Tò mò về câu chuyện du học Nhật Bản, tôi đã lên mạng gõ tên công ty tư vấn mà chị Hoa vừa đến, quả thực nội dung quảng cáo cũng không khác mấy mà chị Hoa được nghe. Tìm hiểu kỹ về lĩnh vực tư vấn du học Nhật Bản, trên địa bàn tỉnh đã có vài công ty tư vấn hoạt động, mà tập trung chủ yếu ở thành phố Ninh Bình với những cái tên: Công ty CP Phát triển nhân lực VP, Trung tâm tư vấn du học HMWR, Công ty hợp tác quốc tế HR… Để thông tin về du học Nhật Bản đến được với đông đảo người dân, các công ty, trung tâm tư vấn du học đã có nhiều cách thức như: quảng cáo phát tờ rơi, quảng cáo trực tiếp tại công ty, tìm đến các trường THPT, quảng cáo qua phương tiện thông tin đại chúng…Trong đó, tôi khá ấn tượng với một công ty đã từng quảng cáo trên sóng truyền hình địa phương với con số đưa học sinh đi Nhật Bản khá ấn tượng là trên 500 người. Làm việc với Phòng Giáo dục thường xuyên, Sở Giáo dục và Đào tạo, khi nghe tôi kể về công ty tư vấn với 500 lượt học sinh đi Nhật Bản, các đồng chí cán bộ Phòng đã cho tôi xem báo cáo về tình hình hoạt động tư vấn du học Nhật Bản. Trong đó, công ty mà tôi biết mới tổ chức tư vấn được 2 đợt và đã đưa được 29 học viên sang du học tại Nhật Bản. Đối với hoạt động tư vấn du học Nhật Bản trên địa bàn tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo đã cấp giấy phép hoạt động cho 2 đơn vị là: Công ty cổ phần phát triển nhân lực Việt Phát và Trung tâm tư vấn du học Himawari. Có 1 công ty đang trong thời gian xin cấp phép hoạt động là Công ty cổ phần hợp tác quốc tế Ninaco và 1 công ty không có giấy phép hoạt động là chi nhánh Công ty hợp tác quốc tế Haru. Với chức năng quản lý Nhà nước, Sở Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo các đơn vị trực thuộc và phòng giáo dục các huyện, thành phố tổ chức tuyên truyền đến người dân, phụ huynh và các em học sinh các thông tin chính xác về du học tại Nhật Bản nói riêng và du học nói chung. Đồng thời chỉ đạo các cơ sở giáo dục giám sát các hoạt động dịch vụ tư vấn du học tại đơn vị mình và không cho phép các tổ chức, cá nhân hoạt động dịch vụ tư vấn du học mở các lớp dạy ngoại ngữ tại đơn vị. Sở cũng đã tổ chức thanh, kiểm tra theo kế hoạch và đột xuất các tổ chức hoạt động dịch vụ tư vấn du học trên địa bàn tỉnh. Năm học 2014- 2015 vừa qua, Sở đã tổ chức thanh, kiểm tra các cơ sở tư vấn du học Nhật Bản. Ưu điểm duy nhất của các cơ sở là điều kiện cơ sở vật chất đảm bảo, còn lại phần lớn là các tồn tại, yếu kém. Có cơ sở lại không có hợp đồng hợp tác với các đối tác của Nhật Bản để minh chứng về khả năng khai thác và phát triển dịch vụ tư vấn du học. Tại thời điểm thanh tra chỉ có giám đốc mới có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ tư vấn du học. Nội dung tuyên truyền trên tờ rơi quảng cáo có một số sai lệch; chưa thực hiện việc báo cáo định kỳ về Sở Giáo dục và Đào tạo. Chưa đôn đốc lưu học sinh do đơn vị mình gửi sang Nhật Bản học tập đăng ký thông tin lưu học sinh vào hệ thống cơ sở dữ liệu điện tử quản lý lưu học sinh của Bộ Giáo dục- đào tạo… Có cơ sở lại thiếu các minh chứng rõ ràng về khả năng khai thác và phát triển dịch vụ du học ở nước ngoài như: hợp đồng, biên bản hợp tác với các đối tác ở nước ngoài, không có thông tin liên quan đến cơ sở đào tạo, tình trạng kiểm định và chất lượng đào tạo của cơ quan chức năng nước sở tại… Trước thực trạng hoạt động của các cơ sở tư vấn du học Nhật Bản, Sở Giáo dục và Đào tạo đã yêu cầu các cơ sở tạm dừng hoạt động trong thời gian quy định để khắc phục những tồn tại. Trong đó, yêu cầu hủy bỏ, thu hồi thông tin tuyên truyền trên tờ rơi quảng cáo, cung cấp đầy đủ thông tin và số điện thoại của phụ huynh và du học sinh đã sang Nhật Bản. Đối với cơ sở có vi phạm, Sở đã yêu cầu ngừng tổ chức hoạt động dịch vụ tư vấn du học, tháo dỡ biển quảng cáo. Mới đây, Sở Giáo dục và Đào tạo đã có thông báo số 292 ngày 8-10-2015 về việc thu hồi giấy chứng nhận hoạt động dịch vụ tư vấn du học của Trung tâm tư vấn du học Himawari có địa chỉ ở số 322, đường 1B, phố Phúc Trì, phường Nam Thành, thành phố Ninh Bình.
Hiện nay trên địa bàn tỉnh đã có một số tổ chức tư vấn du học đến các nhà trường để tuyên truyền, vận động học sinh đi du học Nhật Bản, Hàn Quốc với những thông tin không chính xác, để đảm bảo quyền lợi của người dân đi du học với nguyện vọng nghiêm túc, chính đáng, Sở Giáo dục-Đào tạo đã có công văn đề nghị UBND các huyện, thành phố quan tâm chỉ đạo, triển khai việc tăng cường công tác tuyên truyền, cảnh báo người dân về những thông tin quảng cáo không chính xác về du học và nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân khi đi học ở nước ngoài. Đồng thời tăng cường công tác nắm tình hình trong nhân dân để kịp thời phát hiện, ngăn chặn những hành vi lừa đảo, thiếu trách nhiệm trong công tác tổ chức đưa con em của địa phương đi du học, đặc biệt là du học tại Nhật Bản.
Bài, ảnh: Lý Nhân