Nền kinh tế Việt Nam sẽ tiếp tục tăng trưởng ổn định

ADB còn khẳng định, cán cân vãng lai của Việt Nam dự báo sẽ thâm hụt nhẹ. Cải cách ngân hàng và doanh nghiệp nhà nước tiếp tục đạt được tiến bộ mới, song có một nhu cầu mới xuất hiện là cần quản lý tốt hơn tiến trình đô thị hóa đang diễn ra nhanh chóng.

Tăng trưởng kinh tế tiếp tục ổn định

Tăng trưởng kinh tế tăng tốc trong năm 2015 đạt mức 6,68%, là tốc độ tăng trưởng cao nhất kể từ năm 2008. Sản xuất công nghiệp tăng 9,6% và đóng góp gần một nửa thành tích tăng trưởng. Nhờ đầu tư trực tiếp nước ngoài ở mức cao, nên tiểu ngành chế tác tăng trưởng nhanh với tốc độ 10,6%, xây dựng tăng 10,8% thông qua đầu tư nước ngoài vào khu vực sản xuất, sự phục hồi của thị trường bất động sản và gia tăng chi tiêu vào cơ sở hạ tầng. Giải ngân FDI tăng đáng kể trong một thập niên vừa qua, với tốc độ 17% và đạt mức 14,5 tỉ USD trong năm 2015.

Tăng trưởng khu vực dịch vụ trong năm qua duy trì ở mức 6,3%. Doanh số bán buôn và bán lẻ tăng 9,1% nhờ tiêu dùng tư nhân cao, khu vực tài chính ngân hàng tăng trưởng 7,4% nhờ tăng trưởng tín dụng tăng tốc. Tuy nhiên, số lượt khách du lịch giảm 0,2% đã làm giảm tăng trưởng trong các ngành dịch vụ liên quan đến du lịch. Nông nghiệp cũng tăng trưởng thấp ở mức 2,4% vì giá lương thực thế giới giảm và hiện tượng hạn hán do El Nino gây ra.

Về chi tiêu, tiêu dùng cá nhân tăng 9,3% nhờ tỉ lệ việc làm và thu nhập đều tăng cùng với lạm phát giảm. Đầu tư cũng tăng trưởng nhờ luồng vốn FDI dồi dào và tăng trưởng tín dụng, làm cho tổng tích lũy tài sản tăng 9,0%. Song cầu ngoại ròng cũng làm cho tăng trưởng GDP giảm xuống vì nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ theo giá trị thực tế tăng nhanh hơn xuất khẩu.

ADB cũng nhấn mạnh, mặc dù cầu trong nước mạnh hơn, lạm phát vẫn giảm xuống 0,6% trong năm ngoái, mức thấp nhất kể từ năm 2001, chủ yếu là do giá lương thực và nhiên liệu đều giảm. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam duy trì lãi suất chính sách ổn định trong năm 2015 sau khi liên tục giảm lãi suất trong những năm trước, nhưng các ngân hàng thương mại đã giảm thêm lãi suất cho vay trung bình từ 0,2-0,5 điểm phần trăm. Lãi suất cho vay đã giảm một nửa kể từ năm 2011. Lãi suất cho vay thấp hơn đã góp phần khôi phục niềm tin của người tiêu dùng và nhà đầu tư, giúp tăng trưởng tín dụng đạt 18%, cao hơn so với chỉ số tiêu ban đầu 13-15% mà chính phủ đề ra. Tổng phương tiện thanh toán ước tính tăng 14%.

Trên thực tế, để thúc đẩy xuất khẩu và ứng phó với xu hướng mất giá của các đồng tiền châu Á, Ngân hàng Trung ương đã điều chỉnh tỉ giá của đồng Việt Nam so với đồng đô la Mỹ ba lần trong năm 2015, mỗi lần tỉ giá tham chiếu được điều chỉnh 1%. Ngân hàng trung ương cũng chuyển sang chế độ tỉ giá linh hoạt bằng cách mở rộng biên độ giao dịch từ 1% lên 3% cả hai chiều của tỉ giá tham chiếu và chuyển sang chế độ thông báo tỉ giá tham chiếu hàng ngày. Cơ quan quản lý tiền tệ thắt chặt các quy định quản lý ngoại hối, không khuyến khích việc tích trữ ngoại tệ bằng quy định bắt buộc áp dụng lãi suất 0% đối với tiền gửi bằng đồng đô la Mỹ. Trong năm 2015, đồng Việt Nam đã mất giá 5% so với đô la Mỹ.

Sau một vài năm thặng dư cán cân đối ngoại, cán cân vãng lai bắt đầu chịu áp lực trong năm 2015 vì nhập khẩu tăng nhanh hơn xuất khẩu. Nhập khẩu hàng hóa tính trên cán cân thanh toán tăng khoảng 12% lên 155 tỉ USD. Nhập khẩu máy móc, thiết bị và linh kiện điện tử tăng trên 25%, cho thấy nhu cầu hàng hóa vốn và nguyên liệu đầu vào rất mạnh cho các ngành chế tác định hướng xuất khẩu. Nhập khẩu hàng tiêu dùng cũng tăng 10%, do chi tiêu tiêu dùng tăng mạnh.

Xuất khẩu hàng hóa tăng ước 7,9% lên 162 tỉ USD. Số liệu của hải quan cho biết, tăng nhiều nhất là xuất khẩu điện thoại và linh kiện điện thoại di động, lên đến 30% và chiếm 19% tổng kim ngạch xuất khẩu. Hiện nay, giá trị xuất nhập khẩu của Việt Nam đã vượt trên 165% GDP, so với mức dưới 70% khi chính phủ Việt Nam bắt đầu công cuộc cải cách kinh tế vào giữa thập niên 1990.

Kết quả của những thay đổi này là thặng dư thương mại giảm 39%, đi cùng với kiều hối ước tính giảm 17% làm cho thặng dư cán cân vãng lai giảm xuống ước chỉ còn 0,3% GDP so với mức 4,9% của năm 2014. Sau khi tính đến mức thặng dư tài khoản vốn khiêm tốn trừ đi lỗi sai và bỏ sót đáng kể, cán cân thanh toán tổng thể thâm hụt tương đương 3,1% GDP. Dự trữ ngoại tệ giảm ước tính còn tương đương hai tháng nhập khẩu.

Những nỗ lực kiểm soát thâm hụt ngân sách trong năm 2015 đạt tác động khiêm tốn. Chính phủ cho biết bội chi ngân sách ở mức 5,4% GDP, giảm một chút so với mức 5,7% của năm 2014. Thu ngân sách tăng 10% và có thể tăng cao hơn nếu giá dầu và thuế suất thu nhập doanh nghiệp không bị giảm.

Chi tiêu của chính phủ tăng 7,3%. Nợ công, bao gồm cả nợ do chính phủ bảo lãnh ước tính lên đến mức kỷ lục là 62% GDP, đang tiến sát đến trần nợ công do Quốc hội cho phép là 65% GDP.

Tiến độ cải cách kinh tế vẫn còn chậm chạp. Chính phủ đã bán cổ phần thiểu số ở 160 doanh nghiệp nhà nước trong năm 2015, thấp hơn so với chỉ tiêu đề ra là 289 doanh nghiệp. Nhiều kế hoạch cổ phần hóa không đạt chỉ tiêu đề ra.

Về lĩnh vực cải cách ngân hàng, ngân hàng trung ương đã hỗ trợ việc sáp nhập một số ngân hàng thương mại, tiếp tục triển khai kế hoạch củng cố khu vực ngân hàng. Số lượng nợ xấu theo báo cáo đến cuối năm 2015 giảm xuống còn 2,7% tổng dư nợ, chủ yếu thông qua việc chuyển nợ xấu từ các ngân hàng thương mại cho Công ty Quản lý Tài sản Việt Nam. Công ty này được chính phủ thành lập vào năm 2013 để mua, tái cơ cấu và bán nợ xấu; tính đến cuối năm đã mua 11 tỉ USD nợ xấu, cao hơn so với con số 6,1 tỉ USD nợ xấu được mua lại trong năm trước. Nhưng với nguồn vốn có hạn và thiếu một khuôn khổ pháp lý đầy đủ để giải quyết nợ xấu, cho đến cuối tháng 12 năm ngoái công ty này mới chỉ bán lại hoặc thu hồi được 9% số nợ xấu đã mua về.

Triển vọng dựa trên những tín hiệu khả quan

Cũng theo ADB, nền kinh tế Việt Nam dự kiến sẽ duy trì được tốc độ tăng trưởng 6,7% trong năm 2016, sau đó giảm tốc nhẹ xuống còn 6,5% trong năm 2017. Khu vực chế tác định hướng xuất khẩu hoạt động mạnh, dòng vốn FDI và cầu trong nước tốt phần nào sẽ bị kìm lại bởi tác động của tình trạng tăng trưởng chậm của Trung Quốc. Con số FDI cam kết mới hầu như không thay đổi trong năm 2015 và đạt 22,8 tỉ USD, cho thấy rằng số FDI giải ngân trong năm nay sẽ không tăng, và thậm chí giảm đi trong năm 2017. Khoảng 60% số vốn FDI được cam kết trong các ngành chế tác định hướng xuất khẩu.

Thu nhập tăng và lạm phát thấp (mặc dù đang tăng tốc) dự báo sẽ làm cho tiêu dùng tư nhân tăng. Doanh số bán ô tô tăng mạnh - hơn 55% trong năm 2015 - là một minh chứng về lòng tin người tiêu dùng đã hồi phục. Việt Nam đã trở thành thị trường ô tô tăng trưởng nhanh nhất khu vực Đông Nam Á. Niềm tin của doanh nghiệp cũng lạc quan không kém. Một khảo sát được thực hiện vào tháng 12/2015 cho biết, 41% doanh nghiệp kỳ vọng điều kiện kinh tế sẽ cải thiện trong năm 2016, và 40% kỳ vọng điều kiện sẽ giữ ổn định.

Triển vọng tăng trưởng đầu tư tư nhân được cải thiện nhờ tiến trình đàm phán và gia nhập các hiệp định thương mại và đầu tư trong vòng 18 tháng qua. Đặc biệt là các hiệp định thương mại tự do với Liên minh châu Âu và Hàn Quốc; những cam kết tham gia Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương dẫn đầu là Mỹ và Liên minh Kinh tế Á - Âu dẫn đầu là Liên Bang Nga. Việt Nam cũng kỳ vọng sẽ được hưởng lợi ích từ Cộng đồng Kinh tế ASEAN, với các thành viên của Hiệp hội các nước Đông Nam Á cộng lại tạo thành thị trường xuất khẩu lớn thứ ba của Việt Nam sau Mỹ và Liên minh châu Âu.

Các hiệp định thương mại này sẽ được thực thi trong vòng vài năm nữa, và được kỳ vọng sẽ kích thích đầu tư trong tương lai gần khi các doanh nghiệp chuẩn bị đón nhận các cơ hội kinh doanh mới. Các hiệp định này cũng phát tín hiệu cho cộng đồng doanh nghiệp rằng chính phủ một lần nữa khẳng định cam kết mở cửa nền kinh tế. Trong những năm gần đây, chính phủ đã dỡ bỏ nhiều hạn chế về tỉ lệ sở hữu của nước ngoài đối với bất động sản và cổ phiếu doanh nghiệp, và tuyên bố sẽ giảm số ngành nghề đóng cửa đối với sở hữu nước ngoài từ 51 xuống còn 6 ngành. Chỉ số giá chứng khoán VN Index tăng 6,1% trong năm 2015, trên nền mức tăng 8,1% của năm 2014.

Sản xuất công nghiệp và xây dựng dự báo sẽ duy trì mức tăng trưởng vững vàng. Chỉ số nhà quản trị mua hàng PMI cho thấy các điều kiện kinh doanh đối với các doanh nghiệp sản xuất cải thiện trong hai tháng đầu năm 2016, với số lượng đơn hàng gia tăng. Khu vực dịch vụ được dự báo sẽ tăng mạnh, mặc dù triển vọng này có bị giảm đi do sụt giảm lượng khách du lịch từ Trung Quốc - một phần tư lượng khách du lịch vào Việt Nam. Số lượt khách du lịch từ Trung Quốc giảm 8,5% trong năm 2015. Nông nghiệp trong thời gian tới cũng tạm thời sụt giảm do giá cả lương thực thế giới thấp và ảnh hưởng của hiện tượng thời tiết El Nino.

Nguồn: Dangcongsan.vn