Khu danh thắng Tràng An - Tam Cốc - Bích Động

Về danh lam thắng cảnh

Khu du lịch sinh thái Tràng An và Khu di tích Cố đô Hoa Lư nằm trọn trong khối đá vôi Hoa Lư. Khối đá vôi Hoa Lư được giới hạn về phía Đông là sông Chanh, phía Bắc là sông Hoàng Long, phía Tây Nam là sông Bến Đang. ở phía Bắc, Đông và Đông Nam của khối đá vôi này là những cánh đồng bằng phẳng, trù phú được bồi đắp bởi hệ thống sông Đáy và sông Vân…

Độ cao trung bình của khối đá vôi Hoa Lư là 70m-105m, thấp dần theo hướng Tây Bắc - Đông Nam. Trên địa bàn huyện Hoa Lư nơi có nhiều di tích lịch sử văn hóa, danh thắng nổi tiếng, khối núi đá vôi chiếm gần nửa diện tích phía Tây huyện, tập trung chủ yếu các xã: Trường Yên, Ninh Xuân, Ninh Hải và phần lớn xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn. Toàn bộ dải đá vôi có khoảng vài trăm ngọn. Núi phân bố dày đặc, núi nọ xếp liền núi kia, dãy nọ nằm kề dãy kia, từ xa xưa đã tồn tại những con đường mòn len lỏi của dân đi rừng, càng về phía Đông, núi càng thưa dần tạo nên nhiều thung Karst mà dân địa phương gọi là "thong" hoặc "áng" như áng Mương, thong Bái, thung Lang, thung Tối trong, Thung Tối ngoài, thung Nấu Rượu, thung Đền Trần… Trong vùng dự án đã khảo sát và đo vẽ được 31 thung. Dưới chân các núi đá voi, nhiều nơi còn thấy các hàm ếch là dấu tích của biển. Chính vì vậy, vùng núi đá vôi Hoa Lư còn được gọi là "Hạ Long trên cạn".

Trên đỉnh các khối núi đá vôi rất phổ biến dạng địa hình Karst - đá tai mèo, còn trong lòng các khối đá vôi có rất nhiều hang động. Các hang động ở đây phần lớn thuộc loại hang nằm ngang, trần thường có dạng vòm.

Khu du lịch sinh thái Tràng An hiện nay chưa có đánh giá chính xác được số lượng hạng động, chỉ riêng số hang xuyên thủy đã được đo khảo sát là 48 hang với tổng chiều dài 12.226 m, nhóm hang xuyên thủy dài như: Hang Địa Linh (1.500 m), hang Sinh Dược (1.300 m), hang Mây (1.200 m)… Quần thể hang, động, núi, thung, hồ, suối… đã tạo nên một sinh cảnh "Tràng An" thơ mộng "độc nhất vô nhị" ở đồng bằng Bắc bộ cũng như mọi vùng, miền của đất nước, "một vùng non nước hữu tình" quần hội nhiều danh lam thắng cảnh độc đáo, đa dạng một tài nguyên du lịch giàu tiềm năng.

Về động thực vật

Do đặc điểm môi trường tự nhiên, Khu du lịch sinh thái Tràng An có hệ động, thực vật phong phú, tính đa dạng sinh học cao. Qua điều Tra, khảo sát bước đầu đã thống kê được 577 loại thực vật, trong đó có 10 loài nằm trong sách đỏ Việt Nam cần được bảo vệ. Đặc biệt, tài nguyên cây thuốc ở đây đa dạng, quý hiếm, đã có 311 loài có thể dùng làm thuốc, thực vật làm cây cảnh và có 76 loài thuộc 31 họ…

Động, thực vật thủy sinh trong vùng ngập nước Tràng An còn tương đối phong phú, bao gồm 30 loài động vật nổi, 40 loài động vật đáy, đặc biệt là rùa cổ sọc (Ocaclia sinensis) được coi là động vật quý hiếm cần được bảo vệ.

Động vật trên cạn chưa thống kê đầy đủ nhưng hiện nay nhân dân địa phương, đôi khi cả khách du lịch vẫn còn gặp những bầy khỉ, sơn dương, cầy đổi màu, tê tê, tắc kè, rái cá, mèo rừng, vượn, trăn, rắn; các loài chim như sáo, vẹt, khiển, chim cu, le le, cò, sóc, đặc biệt là phượng hoàng đất - một loài chim quý hiếm sống thành bầy đàn.

Về tài nguyên du lịch nhân văn

Thông qua các đợt khảo sát, dưới góc nhìn của các lĩnh vực chuyên môn, các chuyên gia đều có một thống nhất chung:

Khu du lịch sinh thái Tràng An ẩn chứa những giá trị tài nguyên du lịch nhân văn rất lớn, có những giá trị tài nguyên được phát lộ. Nhiều di vật, dấu tích của người tiền sử từ 5.000 - 30.000 năm ở hang Bói, hang Trống. Di chỉ khảo cổ học núi đá hang Chợ và núi đá ông Hay, hang núi Thung Bình…

Trong quá trình dựng nước và giữ nước đầy cam go, sóng gió nhưng rất oanh liệt và hào hùng của dân tộc, vai trò lịch sử của vùng đất "linh thiêng" này được đánh dấu chói lọi những dấu tích để lại như: Thời các vua Hùng có đền thờ "Quý Minh Đại Vương" (đền Trần), thờ Cao Sơn Đại Vương (núi chùa Bái Đính), thời Đinh, Lê, Lý (thế kỷ X) hệ thống núi đá, rừng cây, sông hồ, suối đã là "quân thành đá" đã là "chiến hào kháng chiến", đã là "trận đồ bát quái", nào Phủ Đột, Phủ Khống, hang Địa Linh, thung Nấu Rượu, thung Đền Trần, thung Thuốc, thung Lang, đặc biệt là hai lần chống quân Nguyên đã từng là thủ đô kháng chiến của vua, vương nhà Trần.

Thống kê trong khu vực có 12 di tích lịch sử văn hóa, trong đó có 1 di tích lịch sử cấp Quốc gia (núi chùa Bái Đính), 1 lễ hội vùng (lễ hội chùa Bái Đính) hàng năm tổ chức vào ngày 6 tháng Giêng.

Về ẩm thực:

Đa dạng, phong phú, đặc biệt là "dê Trường Yên", "cá rô tổng Trường", "cơm cháy Hoa Lư", "mắm tép Gia Viễn"…

Từ góc độ tài nguyên du lịch tự nhiên và tài nguyên du lịch nhân văn đã hội đủ những điều kiện cho phép xây dựng một khu du lịch Quốc gia độc đáo và danh tiếng.

Khu du lịch sinh thái Tràng An gồm 4 khu chức năng: Khu trung tâm; Khu du lịch hang động; Khu núi chùa Bái Đính; Khu công viên văn hóa. Khu du lịch sinh thái Tràng An có 9 tuyến du lịch đường thủy và 2 tuyến du lịch đường bộ. Hệ thống giao thông đường bộ được xây dựng 11 tuyến đường chính và các tuyến đường nhánh, các quèn đi bộ qua núi có tổng chiều dài 39,41 km. Khu du lịch đã được quy hoạch chi tiết đồng bộ cả hệ thống cấp điện, hệ thống thông tin liên lạc, cấp nước và vệ sinh môi trường. Đầu năm 2008, tỉnh đã đưa 2 tuyến du lịch đường thủy vào khai thác phục vụ khách du lịch.

Khu du lịch Tam Cốc - Bích Động nằm cách thành phố Ninh Bình 8 km, thuộc địa phận xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư, nơi đây từ lâu đã nổi tiếng với nhiều thắng cảnh đẹp, được ví như Vịnh Hạ Long cạn. Thiên nhiên và lịch sử đã ưu ái tặng cho vùng đất này một quần thể di tích danh lam thắng cảnh tuyệt mỹ với hệ thống động cạn và hang xuyên thủy, những dáng núi, hình sông như chỉ có trong cổ tích huyền thoại, những phong cảnh trữ tình và nên thơ, nét huyền bí của các khu di tích lịch sử văn hóa tâm linh. Đi tham quan Tam Cốc để được chiêm ngưỡng cảnh núi non, sông nước, hang động là điểm du lịch sinh thái, đồng thời là thắng cảnh độc đáo có một không hai của Việt Nam, Bích Động được mệnh danh là "Nam thiên đệ nhị động" (động đẹp thứ nhì trời Nam sau động Hương Tích ở Hà Nội), là cả một vẻ đẹp hoàn hảo và vĩnh hằng, đền Thái Vi - nơi in đậm dấu tích cung Thái Vi, thờ các vị đời vua nhà Trần cùng với những điểm tham quan hấp dẫn như: Thiên Hương động, Động Tiên, động Xuyên Thủy…

Khu du lịch sinh thái Tam Cốc - Bích Động đẹp tựa bức tranh sơn thủy hữu tình, vừa lãng mạn nên thơ. Tam Cốc - Bích Động thiêng liêng, hùng vĩ vì núi non ngất trời muôn hình vạn trạng, đã giúp Vua Trần lánh nạn nước trước họa xâm lăng của đế quốc Nguyên - Mông hung tàn, nơi đây cũng là mồ chôn hàng vạn xác giặc phương Bắc vào năm 1285, mà sử cũ viết là Vua Trần "thân chinh đánh cho quân Nguyên đại bại ở phủ Trường Yên, chém đầu giặc không kể xiết…". Rồi am điện Thái Vi, hành cung Vũ Lâm, nơi Vua Trần tự hành lập nên dòng Thiền Trúc Lâm - Yên Tử - Tức Mạc là 3 địa danh tạo nên tam giác tâm linh ở thế kỷ XIII. Những năm qua, nhờ có sự quan tâm, đầu tư của tỉnh, Khu du lịch Tam Cốc - Bích Động đã trở thành điểm du lịch hấp dẫn đối với du khách trong nước và quốc tế, góp phần thúc đẩy kinh tế du lịch ngày càng phát triển.

P.V