Khơi dậy khát vọng xây dựng Đô thị di sản thiên niên kỷ, thành phố sáng tạo

Tầm vóc lịch sử, khát vọng dân tộc của Đinh Tiên Hoàng

Ninh Bình đã được lịch sử lựa chọn để đặt lên vùng đất này những dấu mốc trọng đại của dân tộc, nơi cách đây hơn 1.100 năm đã hun đúc khí thiêng sông núi và cốt cách con người quê hương mà sinh ra bậc đế vương mở nền chính thống cho đất nước Đinh Tiên Hoàng Đế.

Tháng 3 này, nhân kỷ niệm 1.101 năm Ngày sinh Đinh Tiên Hoàng Đế, trong dòng người và du khách thập phương, chúng tôi về thăm Khu di tích lịch sử quốc gia Đền thờ Vua Đinh Tiên Hoàng ở xã Gia Phương (Gia Viễn). Ngôi đền được công nhận là di tích lịch sử cấp Quốc gia năm 1993. Trải qua gần 500 năm thăng trầm, biến thiên của lịch sử, ngôi đền vẫn được Nhân dân gìn giữ, tôn tạo. Nhiều hiện vật cổ, quý giá được bảo tồn nguyên vẹn như bức tượng Vua Đinh, cỗ kiệu rồng cùng kiến trúc độc đáo, những câu đối phản ánh rõ nét lịch sử làng Đại Hữu và Kinh đô Hoa Lư…

“Các thế hệ người dân Gia Phương vô cùng tự hào là nơi sinh thành, nuôi dưỡng và cũng là nơi dấy nghiệp của Đức Đinh Tiên Hoàng Đế-Người Anh hùng áo vải tài trí hơn người đã đứng lên thu phục nhân tâm, dẹp yên đất nước, thống nhất giang sơn, xưng Đế, mở ra trang sử mới cho dân tộc Việt Nam, trang sử độc lập, thống nhất, tự cường”-ông Đàm Văn Duy, thủ từ Đền thờ Vua Đinh Tiên Hoàng chia sẻ.

Đánh giá về vai trò của Đinh Tiên Hoàng trong tiến trình lịch sử dựng nước, giữ nước và phục hưng dân tộc, PGS.TS Nguyễn Minh Tường (Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam) khẳng định: Vai trò, vị trí và công lao của Đinh Tiên Hoàng trong tiến trình lịch sử dựng nước và giữ nước là vô cùng to lớn. Ông là người đã xây nền, đắp móng cho hình mẫu của một quốc gia độc lập. Chính quyền trung ương tập quyền thời Đinh Tiên Hoàng đã được các vương triều sau này của Đại Cồ Việt, Đại Việt, Việt Nam… tiếp tục kế thừa và hoàn thiện. Đó là một trong những cội nguồn sức mạnh để dân tộc ta tiến hành công cuộc dựng nước và giữ nước trong lịch sử Việt Nam.

PGS.TS Vũ Văn Quân (Đại học Quốc gia Hà Nội) cũng nhận định: Khát vọng thống nhất đất nước, thu non sông về một mối thể hiện tầm vóc chính trị lớn lao, cống hiến vĩ đại của Đinh Bộ Lĩnh. Công lao với lịch sử dân tộc của ông còn thể hiện ở những việc mà vị Hoàng đế này đã làm trong thời gian trị vì. Trong thời gian chỉ hơn một thập kỷ, Đinh Bộ Lĩnh đã thiết lập các nền tảng cơ bản của một nhà nước-quốc gia ở vị thế độc lập, bình đẳng với Trung Quốc thông qua việc xưng đế, đặt quốc hiệu, định niên hiệu, xây dựng Kinh đô Hoa Lư.

Đặt trong bối cảnh và yêu cầu lịch sử của đất nước lúc bấy giờ, cùng nhìn lại những việc mà Đinh Bộ Lĩnh, những người cùng chí hướng, được sự hậu thuẫn, ủng hộ của Nhân dân đã làm được mới thấy hết tầm nhìn, khát vọng và đóng góp vĩ đại của ông đối với dân tộc. Đinh Tiên Hoàng Đế-quốc gia Đại Cồ Việt là mốc trọn vẹn của hành trình phục quốc của người Việt sau hơn một nghìn năm đô hộ của phong kiến Trung Quốc. 

Đinh Tiên Hoàng-Kinh đô Hoa Lư là nền tảng của thời đại văn minh Đại Việt. Đó là tầm vóc chính trị, khát vọng non song của người anh hùng nơi miền non nước Ninh Bình.

Phát huy giá trị di sản Đinh Tiên Hoàng Đế trong định hướng xây dựng Đô thị di sản thiên niên kỷ, thành phố sáng tạo

Cuộc đời, sự nghiệp của Đinh Tiên Hoàng Đế và nhà Đinh đã để lại hệ thống di sản to lớn cho Ninh Bình nói riêng và cả nước nói chung, không chỉ phong phú về số lượng, đa dạng về loại hình mà còn rất đặc sắc về giá trị.

GS.TSKH Vũ Minh Giang (Đại học Quốc gia Hà Nội) đã nhận định: Một ưu thế vượt trội của Ninh Bình mà khó có địa phương nào có thể sánh được là sự hoà quyện giữa di sản văn hoá với di sản thiên nhiên, giữa thắng cảnh mang tầm vóc thế giới với những di tích của một Cố đô lịch sử cả nghìn năm, gắn với những triều đại huy hoàng trong lịch sử dân tộc.

Xác định di sản văn hóa là tiềm năng và thế mạnh của tỉnh, với niềm tự hào của cán bộ và Nhân dân về bề dày truyền thống lịch sử và văn hóa được cha ông gây dựng, trao truyền hàng vạn năm qua, nhằm thực hiện định hướng lớn của tỉnh về xây dựng Ninh Bình sớm trở thành thành phố trực thuộc Trung ương với đặc trưng Đô thị di sản thiên niên kỷ, thành phố sáng tạo, Ninh Bình đã kế thừa, vận dụng sáng tạo, linh hoạt các giá trị lịch sử, di sản của Đinh Tiên Hoàng Đế và Nhà nước Đại Cồ Việt trong phát triển tiềm năng, thế mạnh của tỉnh, triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp bảo tồn, kế thừa, phát huy giá trị lịch sử, văn hóa, truyền thống tốt đẹp của con người, vùng đất Cố đô, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tạo nguồn lực nội sinh quan trọng trong xây dựng, phát triển văn hóa, con người và phát triển kinh tếxã hội.

Bám sát các mục tiêu, nhiệm vụ Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 09/6/2014 của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XI) về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”; Nghị quyết số 10-NQ/TU ngày 26/6/2017 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy (khóa XXI) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Ninh Bình đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển bền vững; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XXII và Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Ninh Bình lần thứ XXII, nhiệm kỳ 2020- 2025 của Tỉnh ủy Ninh Bình.

Các Đề án chiến lược như: Đề án nghiên cứu nhận diện, bảo tồn và phát huy giá trị không gian lịch sử-văn hóa Hoa Lư; Đề án quốc gia về nghiên cứu, bảo tồn, phát huy giá trị vùng đất cổ, di sản văn hóa thiên nhiên thế giới Tràng An và Cố đô Hoa Lư; Đề án phục dựng, bảo tồn và phát huy giá trị quần thể di sản Kinh thành Hoa Lư đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Đề án thống kê, hệ thống hoá, ứng dụng giá trị các địa danh, danh nhân, huyền tích lịch sử, sản phẩm truyền thống phục vụ phát triển du lịch và công nghiệp văn hoá trên địa bàn tỉnh Ninh Bình... được triển khai, có sự đầu tư thỏa đáng cho công tác nghiên cứu chuyên sâu về lịch sử, kiến trúc nghệ thuật, văn hóa phi vật thể liên quan đến di sản, quảng bá trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Công tác tuyên truyền, giáo dục về các giá trị lịch sử-văn hóa của Nhà nước Đại Cồ Việt, các di sản của Đinh Tiên Hoàng Đế và nhà Đinh được đẩy mạnh với nhiều hình thức phong phú và được triển khai thực hiện một cách hiệu quả, như: Biên soạn, xuất bản và đưa vào sử dụng các ấn phẩm lịch sử, tài liệu giáo dục về lịch sử địa phương; ký kết, phối hợp với các đơn vị truyền thông, báo chí xây dựng, phát hành, công chiếu các bộ phim tài liệu, phim lịch sử, phóng sự truyền hình, trailer quảng cáo; tổ chức các cuộc thi tìm hiểu, trưng bày, triển lãm các hiện vật liên quan đến Đinh Tiên Hoàng Đế, thời đại nhà Đinh, Nhà nước Đại Cồ Việt... Qua đó nhằm bồi đắp tình yêu quê hương, đất nước, lòng tự hào, tự tôn về truyền thống của địa phương để phục vụ có hiệu quả sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh.

Công tác tu bổ, tôn tạo, phát huy giá trị các di tích liên quan đến Đinh Tiên Hoàng Đế trên địa bàn tỉnh, những năm qua được tỉnh Ninh Bình chú trọng, thể hiện trách nhiệm với các bậc tiên đế, tiền nhân, góp phần phát triển kinh tế-xã hội bền vững.

Việc lập và quản lý thực hiện Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Khu di tích quốc gia đặc biệt Cố đô Hoa Lư đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; triển khai có hiệu quả Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử, văn hóa, truyền thống tốt đẹp của con người, vùng đất Cố đô Hoa Lư, giai đoạn 2021-2030”.

Thực hiện Nghị quyết số 20/NQ-HĐND ngày 12/5/2021 của HĐND tỉnh Ninh Bình về chủ trương đầu tư dự án Bảo tồn, tôn tạo, khai quật khảo cổ và phát huy giá trị lịch sử-văn hóa Khu di tích đặc biệt Cố đô Hoa Lư. Đầu tư bảo tồn, tôn tạo, khai quật khảo cổ Khu di tích quốc gia đặc biệt Cố đô Hoa Lư nhằm gìn giữ và phát huy giá trị vốn có của di tích, tạo vành đai hợp lý bảo vệ khu di tích, ngăn chặn lấn chiếm và các hoạt động trái phép ảnh hưởng đến việc bảo vệ mỹ quan khu vực Cố đô Hoa Lư. Tạo cho di tích có diện mạo phù hợp với kiến trúc truyền thống. Làm sáng tỏ lại diện mạo của Kinh đô Hoa Lư xưa; xây dựng Cố đô Hoa Lư trở thành bảo tàng sống về một Kinh đô trong quá khứ của nước Đại Cồ Việt, trở thành điểm du lịch lịch sử-văn hóa, tâm linh hấp dẫn mang tầm quốc gia và khu vực…

Ths.KTS Đặng Khánh Ngọc (Viện Bảo tồn di tích, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) cho rằng: Phát huy giá trị di sản Đinh Tiên Hoàng, nhất là di sản kiến trúc nhà Đinh là một trong những nhiệm vụ tất yếu, không thể tách rời khỏi công cuộc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản tại Khu di tích Cố đô Hoa Lư. Chính vì vậy, việc thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ theo chủ trương, chiến lược mà tỉnh Ninh Bình đang triển khai cho Khu di tích Cố đô Hoa Lư và Quần thể danh thắng Tràng An chính là điều kiện để phát huy tốt nhất giá trị các di sản Đinh Tiên Hoàng, để di sản của cha ông trở thành nguồn lực và động lực phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh theo hướng bền vững, góp phần thực hiện chủ trương, định hướng, mục tiêu xây dựng Ninh Bình sớm trở thành thành phố trực thuộc Trung ương với đặc trưng Đô thị di sản thiên niên kỷ, thành phố sáng tạo.