Giữ "nét Mường" ở Yên Sơn

Tổ dân phố Đồng Bài vốn là một trong những thôn người Mường lâu đời của xã Quảng Lạc trước kia với gần 100% dân số là đồng bào Mường. Những năm qua, dù cho nhịp sống có nhiều đổi thay nhưng nếp sống văn hóa truyền thống vẫn hiện diện trong từng nếp nhà, từng nhịp chiêng, tiếng hát của đồng bào dân tộc Mường nơi đây.

Bà Bùi Thị Thúy, Tổ trưởng Tổ dân phố Đồng Bài chia sẻ: “Chúng tôi xác định việc thay đổi địa giới hành chính không chỉ phù hợp với yêu cầu phát triển của xã hội mà còn là cơ hội, động lực để người Mường ở Đồng Bài tiếp tục quảng bá, lan tỏa và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong không gian phát triển mới. Hiện bà con nơi đây vẫn còn gìn giữ tiếng nói, các nghi lễ, điệu xòe, hát thường rang, bọ mẹng,... với nhiều bộ cồng, chiêng hay các trò chơi dân gian như nhảy sạp, ném còn, đi cà kheo, bắn nỏ,… vẫn còn được lưu giữ đến ngày nay”.

Sức hút của văn hóa Mường ở Yên Sơn không chỉ nằm ở những nếp nhà sàn truyền thống còn sót lại, mà còn ở chính các hoạt động văn hóa cộng đồng diễn ra sôi nổi. Đội văn nghệ của Tổ dân phố Đồng Bài là một minh chứng. Với sự tham gia của hơn 50 thành viên từ các lứa tuổi, những năm qua đội văn nghệ không chỉ phục vụ các sự kiện địa phương mà còn tích cực tham gia các hội thi, liên hoan, giao lưu văn hóa, du lịch trong và ngoài tỉnh.

Ông Bùi Văn Thường, tổ dân phố Đồng Bài cho biết: “Tiếng chiêng là hồn cốt. Mất đi tiếng chiêng là mất đi bản sắc. Bây giờ, thanh niên nhiều cháu rất thích thú và muốn học, đó là điều đáng mừng. Ngoài việc dạy cho các cháu các kỹ thuật đánh cồng, chiêng, chúng tôi còn kể những câu chuyện, ý nghĩa đằng sau mỗi bài chiêng. Ví dụ, chiêng Khai xuân phải đánh thế nào, chiêng Mừng lúa mới có nhịp điệu ra sao…”

Theo thống kê của Phòng Văn hóa-Thông tin phường Yên Sơn, người Mường trên địa bàn chiếm gần 26% dân số toàn phường, cư trú tập trung tại 9 tổ dân phố gồm Đồng Trung, Đồng Bài, Đồng Thanh, An Ngải, Đồng Bông, Hưng Long, Quảng Cư, Quảng Thành, Khánh Ninh.

Thực hiện Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025, đến nay đã có 9 câu lạc bộ văn hoá truyền thống người Mường được thành lập với gần 400 thành viên. Các câu lạc bộ hiện lưu giữ hơn 100 chiếc chiêng lớn, nhỏ; 2 bộ trống và các nhạc cụ truyền thống khác.

Trong định hướng phát triển của phường Yên Sơn, việc bảo tồn và phát huy văn hóa Mường được xem là một nguồn lực quan trọng, không chỉ dừng lại ở mặt tinh thần mà còn hướng tới mục tiêu phát triển du lịch văn hóa cộng đồng.

Đồng chí Vũ Thành Tôn, Bí thư Đảng ủy phường Yên Sơn cho biết: “Việc sáp nhập không làm mai một bản sắc, mà ngược lại, còn tạo cơ hội để văn hóa Mường có điều kiện tiếp cận, giao thoa và phát triển mạnh mẽ hơn trong không gian đô thị mới. Chúng tôi muốn biến những nếp nhà sàn, những tiếng chiêng, những món ẩm thực truyền thống thành những sản phẩm du lịch độc đáo, thu hút du khách, từ đó tạo sinh kế bền vững cho bà con.”

Theo đó, để bảo tồn và phát huy hiệu quả các giá trị văn hóa truyền thống của người Mường trong bối cảnh đô thị hóa và hội nhập văn hóa mạnh mẽ hiện nay, phường Yên Sơn đang tiếp tục tăng cường công tác bảo tồn, phục hồi di sản phi vật thể: tổ chức các lớp tập huấn, truyền dạy hát Đúm, cồng chiêng, sắc bùa…; duy trì hoạt động định kỳ của các câu lạc bộ văn hóa và tạo môi trường để nghệ nhân cao tuổi trực tiếp hướng dẫn lớp kế cận.

Song song với đó, phường tích cực hướng dẫn, phối hợp với các Câu lạc bộ văn hóa, văn nghệ, nghệ nhân xây dựng chương trình số hóa di sản thông qua thu âm, ghi hình, xây dựng kho tư liệu văn hóa Mường nhằm lưu giữ tri thức dân gian đang có nguy cơ thất truyền. Chú trọng bảo tồn các giá trị vật thể, đặc biệt là trang phục truyền thống, khuyến khích người dân mặc trang phục Mường trong các dịp Lễ, Tết; tiến tới xây dựng không gian trình diễn và trưng bày trang phục tại các thôn vùng lõi.

Ngoài ra, đẩy mạnh việc lồng ghép văn hóa Mường vào giáo dục và du lịch cộng đồng, tổ chức các hoạt động trải nghiệm, phục dựng lễ hội truyền thống, tạo sản phẩm văn hóa phục vụ du khách, góp phần đưa văn hóa Mường trở thành niềm tự hào và động lực phát triển của phường Yên Sơn.

Với sự quan tâm của chính quyền và nỗ lực tự thân của cộng đồng, những giá trị văn hóa Mường đặc sắc nơi đây đang tiếp tục được “nảy mầm” và “tỏa sáng”, làm phong phú thêm đời sống văn hóa, tinh thần của một đô thị đang trên đà phát triển như Yên Sơn.