Giảm thiểu ô nhiễm môi trường làng nghề

Làng nghề bún, bánh Yên Ninh (huyện Yên Khánh) là làng nghề truyền thống có từ lâu đời, chuyên sản xuất bún, bánh đa có tiếng. Hiện, làng có 385 hộ làm nghề, tập trung ở 3 phố Thượng Đông, Thượng Tây và Trung Lâm, sản lượng đạt hàng trăm tấn và doanh thu đạt hàng chục tỷ đồng mỗi năm, thu nhập bình quân đầu người đạt trên 20 triệu đồng/người/năm. Chính sự phát triển của làng nghề đã góp phần giải quyết công ăn việc làm, tăng thu nhập, nâng cao đời sống của người dân một cách rõ rệt. Tuy nhiên, vấn đề đáng lo ngại hiện nay là tình trạng ô nhiễm nguồn nước và không khí tại làng nghề làm bún, bánh Yên Ninh đã khiến môi trường bị ô nhiễm nặng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và sức khỏe của hàng nghìn hộ dân. ước tính mỗi ngày các hộ sản xuất, kinh doanh đã xả ra môi trường nước thải chưa qua xử lý khoảng 300-500m³. Qua khảo sát của Sở Tài nguyên và Môi trường, hiện nay môi trường làng nghề bún, bánh Yên Ninh có tới 3/5 chỉ tiêu vượt giới hạn quy chuẩn môi trường cho phép. Phân tích chất lượng nước thải tại rãnh thoát nước của làng nghề bún, bánh Yên Ninh năm 2011 cho thấy hàm lượng chất rắn cao gấp 1,9 lần; các chất ô nhiễm hữu cơ BOD5 cao hơn 2,7 lần, COD vượt 2,25 lần; chỉ tiêu Coliform vượt 1,18 lần quy chuẩn cho phép.

Người dân ở đây cho biết, khi trời nắng, mùi hôi thối bốc lên nồng nặc, còn những ngày mưa thì những dòng nước đen, nhầy nhụa tràn ra đường lênh láng. Chị Nguyễn Thị Tươi ở khu phố 2, thị trấn Yên Ninh cho biết: "Nguồn nước sinh hoạt của gia đình tôi và các hộ dân đã có dấu hiệu bị ô nhiễm nặng. Mùi hôi từ các cống rãnh thoát nước bốc lên đã ảnh hưởng tới cuộc sống của các hộ dân trong làng nghề và khu vực xung quanh. Gia đình tôi và nhiều hộ rất lo lắng trước nguy cơ nguồn nước bề mặt ô nhiễm có thể thẩm thấu làm ảnh hưởng tới nguồn nước ngầm".

Trao đổi về vấn đề này, ông Lại Văn Luân, Phó Chủ tịch UBND thị trấn Yên Ninh (Yên Khánh) cho biết: Để sản xuất được các sản phẩm bún, bánh, người dân làng nghề Yên Ninh phải sử dụng rất nhiều nước cho các khâu nghiền, nấu bột gạo và một số loại hóa chất để tẩy màu, làm trắng và bảo quản sản phẩm. Một phần là do quy mô sản xuất tại làng nghề nhỏ lẻ, các hộ chưa có đủ vốn để đầu tư thiết bị hiện đại dẫn đến chưa tận dụng được hết nguồn nguyên liệu trong nước ở các khâu lọc, nấu... vừa gây lãng phí nguyên liệu, vừa làm ô nhiễm môi trường. Bên cạnh đó thì cơ sở hạ tầng, hệ thống nước thải của thị trấn đến nay vẫn chưa được đầu tư xây dựng. Do đó tất cả nước thải của các cơ sở sản xuất bún, bánh đều đổ trực tiếp vào cống nước sinh hoạt của gia đình, khi trời mưa chảy tràn khắp đường. Trước hiện trạng ô nhiễm trên thì người dân làng nghề và khu vực xung quanh đang phải đối mặt với các loại bệnh về hô hấp, tiêu hóa, ngoài da...

Đối với làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân (Hoa Lư), thời gian qua, các cấp các ngành, các cơ sở sản xuất đã có nhiều giải pháp giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường, như: thực hiện quy hoạch và xây dựng khu làng nghề tập trung; các cơ sở sản xuất đã đầu tư trang bị máy mài bằng nước; một số cơ sở đã thực hiện biện pháp phun sương để giảm bụi đá; bên cạnh đó người lao động cũng đã ý thức trong việc bảo vệ sức khỏe bằng cách đeo khẩu trang và bảo hộ lao động. Làng nghề đá Ninh Vân cũng đã bắt đầu hình thành những vùng sản xuất tập trung, toàn xã có 64 doanh nghiệp và 450 tổ hợp tác sản xuất đá thì có 69 cơ sở sản xuất di chuyển vào khu làng nghề; nhiều hộ sản xuất đã đấu giá đất ở khu vực xa dân cư để làm xưởng sản xuất. Vấn đề ô nhiễm môi trường tại làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân đã được khắc phục một phần. Tuy nhiên theo đánh giá của Sở Tài nguyên và Môi trường, hiện nay môi trường làng nghề đá Ninh Vân vẫn bị ô nhiễm do tiếng ồn, bụi đá và nguồn nước thải trong sản xuất gây ra. Hàng ngày các cơ sở sản xuất trong làng nghề thải ra 95m³ nước thải; 5.720 kg chất thải rắn. Quy trình, công nghệ sản xuất đã có sự thay đổi, nếu như trước đây các công đoạn sản xuất đều được làm thủ công, bằng đôi tay khéo léo của người thợ, thì nay để đáp ứng nhu cầu đặt hàng ngày càng nhiều, người thợ đã sử dụng axit loãng trong quá trình tẩy rửa, mài và đánh bóng sản phẩm. Với công nghệ này vừa rút ngắn thời gian sản xuất, vừa làm cho sản phẩm có độ bóng đẹp, tuy nhiên nước thải chứa axit không được xử lý mà ngấm dần xuống lòng đất, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nước xung quanh. Bên cạnh đó, tình trạng ô nhiễm bụi đá tại làng nghề chế tác đá mỹ nghệ Ninh Vân vẫn còn, kết quả phân tích mẫu không khí năm 2011 cho thấy nồng độ bụi lơ lửng đã vượt quy chuẩn cho phép từ 2,1 đến 4,3 lần. Vấn đề ô nhiễm môi trường tại làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân trong nhiều năm qua đã ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân sống trong làng nghề. Ông Nguyễn Yên Bình, Trạm trưởng Trạm Y tế xã Ninh Vân cho biết: Người dân làng nghề chủ yếu mắc phải các bệnh về đường hô hấp do bụi đá và các nguồn ô nhiễm khác gây ra. Ước tính mỗi năm có khoảng 10.000 người dân trong xã đến khám và điều trị tại Trạm Y tế, trong đó có 30% bệnh nhân bị các bệnh liên quan đến đường hô hấp. Mặc dù nồng độ bụi đá đã giảm nhưng cần có biện pháp xử lý triệt để vì về lâu, về dài sẽ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của nhân dân trong làng nghề.

Ngoài làng nghề bún, bánh Yên Ninh và làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân, đa số các làng nghề trong tỉnh đang có tình trạng ô nhiễm môi trường ở mức độ khác nhau như: Các làng nghề chế biến cói ở huyện Kim Sơn, Yên Khánh, Yên Mô chiếm đa số trong tổng số làng nghề được UBND tỉnh công nhận, thường gây ô nhiễm ở khâu nhuộm, trải keo, sấy với lượng nước thải chưa qua xử lý ước khoảng 73,12 m³/ngày/làng nghề; trên 4.000 kg chất thải rắn chưa có biện pháp xử lý; làng nghề mây, tre đan có lượng nước thải không lớn nhưng chứa nhiều chất ô nhiễm với hàm lượng cao như: dung môi, dầu bóng, polime hữu cơ, các hóa chất nhuộm... Mặt khác, quá trình gia công xử lý đã gây phát sinh nước thải có độ ô nhiễm hữu cơ cao, dẫn đến nước mặt có hàm lượng COD, BOD5, NH4⁺, Comliform, độ màu đều vượt quy chuẩn cho phép...

Hồng Giang

Kỳ II: Từng bước giảm thiểu ô nhiễm môi trường làng nghề