Đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, làm giàu thêm các giá trị của Quần thể danh thắng Tràng An

Tiếp tục làm giàu thêm các giá trị của di sản

Sau khi Quần thể danh thắng Tràng An được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hoá Liên hợp quốc (UNESCO) ghi danh là Di sản Văn hoá và Thiên nhiên thế giới, thực hiện các khuyến nghị của Trung tâm Di sản thế giới UNESCO, tỉnh Ninh Bình đã chỉ đạo triển khai nhiều chương trình nghiên cứu nhằm tiếp tục làm giàu thêm các giá trị của Di sản. Trong đó, dự án nghiên cứu Sundasia là một dự án khảo cổ học quốc tế tập trung vào khu vực Đông Nam Á, đã phát hiện các di cốt quan trọng như bộ xương người trên 12.000 năm tuổi cùng các dữ liệu về niên đại, địa tầng, hệ động thực vật cổ và hình thức chôn cất của người tiền sử tại hang Thung Bình 1, thuộc Quần thể danh thắng Tràng An.

Tiến sĩ Ryan Rabett, Chuyên gia Khảo cổ học, Đại học Queen’s Belfast, Vương quốc Anh chia sẻ: Kết quả nghiên cứu đã khẳng định, Tràng An là một “bảo tàng sống” về sự tiến hóa tự nhiên và văn hóa nhân loại, là bằng chứng khoa học hiếm hoi làm sáng tỏ tiến trình cư trú và thích ứng của con người trước biến đổi môi trường, đồng thời bổ sung tư liệu quý về nhân học - di truyền học và sự hiện diện của các loài động vật nguy cấp toàn cầu đã từng sinh sống ở đây.

Tham gia nghiên cứu chuyên sâu tại Dự án Sundasia, Tiến sĩ Benamin Joon Utting, chuyên gia Khảo cổ học, Viện Smithsonian, Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc gia Mỹ cũng cho biết: Những kết quả nghiên cứu tại hang Thung Bình 1, thuộc Quần thể danh thắng Tràng An đã cung cấp cho chúng ta những hiểu biết về thời tiền sử, củng cố thêm vị thế của Tràng An trên bản đồ khoa học thế giới, giúp cho sự tăng trưởng về du lịch, tăng cường sự quản lý về di sản văn hoá, qua đó định hình Tràng An trở thành một mô hình di sản mẫu mực trên thế giới...

Những phát hiện khoa học tại Quần thể danh thắng Tràng An không chỉ có giá trị nghiên cứu, còn mở ra hướng tiếp cận mới trong bảo tồn và phát huy giá trị Di sản. Đây cũng là minh chứng sinh động cho sự hợp tác chặt chẽ, bền bỉ giữa tỉnh Ninh Bình và các nhà khoa học trong nước, quốc tế, đặc biệt là các trường đại học thuộc Vương quốc Anh. Điều này đã tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ, thu hút sự quan tâm rộng rãi của giới khoa học trong nước và quốc tế, đồng thời lan toả các giá trị nổi bật toàn cầu, nâng cao vị thế của Ninh Bình và Việt Nam trên bản đồ di sản và du lịch thế giới. Kết quả này cũng khẳng định vai trò của bốn trụ cột trong phát triển bền vững: Sự định hướng, hỗ trợ của Nhà nước; sự đồng hành, đầu tư của doanh nghiệp; sự dẫn dắt tri thức của các nhà khoa học và sự tham gia tích cực, trách nhiệm của cộng đồng người dân.

Khi bốn trụ cột này cùng chung sức, giá trị Di sản sẽ được lan tỏa mạnh mẽ, khơi dậy niềm tự hào dân tộc, tình yêu quê hương đất nước, nâng cao ý thức bảo tồn Di sản trong lòng mỗi người dân. Đây chính là nền tảng quan trọng để vừa bảo tồn Di sản, vừa phát triển du lịch, tạo đà hình thành và nâng tầm các ngành công nghiệp văn hóa, đóng góp thiết thực cho sự phát triển du lịch xanh, bền vững của tỉnh.

Khẳng định vị thế Di sản với những giá trị nổi bật

Di sản Văn hoá và Thiên nhiên thế giới Quần thể danh thắng Tràng An khẳng định vị thế với những giá trị nổi bật toàn cầu, nơi lưu giữ những dấu tích về lịch sử nhân loại, quốc gia dân tộc trên nền sinh cảnh địa chất, địa mạo hết sức riêng biệt và độc đáo. Một khu vực có nhiều giá trị thiên nhiên và văn hóa, cùng hòa quyện và thăng hoa, một nơi có nhiều di tích lịch sử, thắng cảnh nổi tiếng, gắn liền với phong tục, tín ngưỡng độc đáo và riêng có. Nơi đây được ghi nhận là kho thông tin nguyên vẹn, cuốn biên niên sử về truyền thống cư trú của loài người, truyền thống sử dụng vùng đất, vùng biển của người tiền sử với nhiều nền văn hóa tiếp nối liên tục, kéo dài hơn 30 nghìn năm.

Lịch sử văn hóa của Tràng An có mối quan hệ chặt chẽ với quá trình tiến hóa địa chất trong quá khứ gần đây của khối đá vôi Tràng An hình thành trên 250 triệu năm trước, với những chuyển đổi mạnh mẽ giữa các bối cảnh môi trường lục địa, đảo và ven biển, trải qua nhiều lần biến cải đã để lại nơi đây sở hữu những giá trị ngoại hạng về địa chất, địa mạo, cảnh quan thiên nhiên và đa dạng sinh học. Chính môi trường lý tưởng ấy đã khiến con người sớm về đây tụ cư và định hình một truyền thống văn hóa đặc sắc riêng có của thời tiền sử.

Đối với ngành Du lịch, những giá trị khoa học độc đáo này chính là cơ sở vững chắc để xây dựng các sản phẩm du lịch có chiều sâu văn hoá, tăng sức hấp dẫn và tạo sự khác biệt, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về trách nhiệm giữ gìn và phát huy giá trị Di sản thế giới Tràng An. Đặc biệt, những bằng chứng khảo cổ trên 12 nghìn năm tuổi được công bố tại Hội nghị quốc tế “Công tác nghiên cứu khoa học gắn với quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị Di sản Văn hoá và Thiên nhiên thế giới Quần thể danh thắng Tràng An” được tổ chức tháng 9/2025 vừa qua đang trở thành nền tảng quan trọng để địa phương xây dựng các sản phẩm du lịch văn hóa - sinh thái độc đáo, gắn nghiên cứu khoa học với phát triển sinh kế bền vững cho cộng đồng. Tiến sĩ Nguyễn Việt, Giám đốc Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á đã chia sẻ về loại hình trải nghiệm mới rất thú vị có tên gọi là du lịch trải nghiệm "Sống cùng người tiền sử Tràng An”.

Theo đó, loại hình du lịch này sẽ tập trung vào việc du khách trực tiếp tham gia vào các hoạt động thực tế, hòa mình vào đời sống văn hóa, thiên nhiên và cộng đồng địa phương thay vì chỉ đơn thuần tham quan, nghỉ dưỡng. Loại hình này nhấn mạnh sự tương tác cá nhân, học hỏi kiến thức và kỹ năng mới, tích lũy kinh nghiệm thực tế và để lại những kỷ niệm sâu sắc. Du lịch trải nghiệm "Sống cùng người tiền sử Tràng An” nhấn mạnh việc tái hiện không gian sinh hoạt, ẩm thực, văn hóa của cư dân cổ để du khách có thể trải nghiệm và hiểu rõ hơn giá trị của Di sản...

Là Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới đầu tiên của Việt Nam và duy nhất ở Đông Nam Á mang giá trị “di sản kép”, hằng năm, Tràng An đón hơn 6 triệu lượt khách, đóng góp lớn cho tăng trưởng GRDP của tỉnh Ninh Bình. “Viên ngọc quý” này góp phần thúc đẩy du lịch, tạo thêm hàng chục nghìn việc làm, cải thiện sinh kế cho cộng đồng. Hình ảnh người dân chèo thuyền, phát triển homestay, dịch vụ du lịch trở thành nét văn hóa riêng nơi đây.

Bà Phạm Thị Thanh Hường, Trưởng Ban Văn hóa, Văn phòng UNESCO Hà Nội cho biết: Ở phương diện quản lý di sản, Tràng An là bài học điển hình giữa cơ quan quản lý Nhà nước với cộng đồng địa phương, doanh nghiệp, các nhà khoa học quốc tế. Những phát hiện khoa học ở Tràng An cho thấy mức độ cam kết cao của chính quyền tỉnh Ninh Bình đối với việc thực hiện các khuyến nghị của Tổ chức UNESCO, tiếp tục đầu tư mở rộng các nghiên cứu khoa học để làm rõ các giá trị tự nhiên, giá trị văn hoá, giá trị khảo cổ học của Di sản. Các kết quả nghiên cứu khoa học sẽ từng bước được ứng dụng hiệu quả vào công tác bảo tồn và phát huy giá trị Di sản, xây dựng các sản phẩm du lịch văn hóa - sinh thái độc đáo, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho người dân địa phương.

Ông Nguyễn Cao Tấn, Phó Giám đốc Sở Du lịch cho biết: Các nghiên cứu khoa học có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với tỉnh Ninh Bình trong công tác quản lý, bảo tồn Quần thể danh thắng Tràng An. Từ các kết quả nghiên cứu của các chuyên gia, nhà khoa học trong nước và quốc tế đã giúp tỉnh đưa ra được cách quản lý, bảo tồn di sản phù hợp. Đồng thời, qua những thông tin thu được từ các hội nghị, hội thảo quốc tế, tỉnh sẽ có kế hoạch xây dựng các sản phẩm du lịch có chiều sâu văn hoá cũng như làm tốt hơn nữa công tác bảo tồn di sản, nâng cao nhận thức, hiểu biết của cộng đồng về di sản.