Xây dựng và khai thác học liệu số để nâng cao chất lượng dạy học

Trong “Chương trình chuyển đổi số (CĐS) quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” được Thủ tướng phê duyệt, giáo dục là một trong 8 ngành, lĩnh vực được ưu tiên CĐS; trong đó, nhấn mạnh việc ứng dụng triệt để công nghệ số vào công tác quản lý, giảng dạy và học tập; số hóa tài liệu, giáo trình; xây dựng nền tảng chia sẻ tài nguyên giảng dạy và học tập theo cả hình thức trực tiếp và trực tuyến.

Để đáp ứng yêu cầu mới trong giai đoạn “số hóa”, một trong những hoạt động nổi bật ngành Giáo dục và Đào tạo (GD và ĐT) triển khai để vận động đội ngũ cán bộ, giáo viên xây dựng và khai thác học liệu số dùng chung cho toàn ngành là tổ chức 2 cuộc thi Thiết kế bài giảng E-Learning và Xây dựng thiết bị dạy học số nhằm xây dựng và phát triển kho học liệu số có chất lượng, chia sẻ và sử dụng rộng rãi trong các cơ sở giáo dục (CSGD) toàn tỉnh. Trong đó, cuộc thi Thiết kế bài giảng E-Learning (tổ chức năm 2022, 2023) thu hút đông đảo giáo viên các cấp học tham gia với tổng số 2.863 bài giảng điện tử; cuộc thi Xây dựng thiết bị dạy học số (tổ chức năm 2022, 2024) thu được 3.334 sản phẩm dự thi. Các sản phẩm từ các cuộc thi trên đã được Sở GD và ĐT công khai trên website của Sở để giáo viên chủ động khai thác trong quá trình giảng dạy, góp phần xây dựng kho học liệu số phong phú, đa dạng phục vụ giảng dạy và học tập.

Theo đánh giá của các CSGD và nhiều cán bộ, giáo viên trực tiếp giảng dạy tại các CSGD, học liệu số không chỉ giúp hiện đại hóa phương pháp dạy và học, mà còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cả giáo viên và học sinh. Tuy nhiên, để phát huy hết tiềm năng của học liệu số, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và giải quyết một số thách thức đi kèm. Thầy Trần Trung Hiếu, giáo viên Tin học Trường Tiểu học Xuân Trường (Xuân Trường), Tổ trưởng tổ Tin học cấp Tiểu học của huyện, thường xuyên được Sở GD và ĐT giao nhiệm vụ tập huấn cho giáo viên cốt cán toàn tỉnh về khai thác, sử dụng thiết bị công nghệ trong dạy học và kỹ năng thiết kế bài giảng E-Learning chia sẻ: Học liệu số giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách linh hoạt và chủ động. Thay vì chỉ dựa vào sách giáo khoa và bài giảng truyền thống, học sinh có thể tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn khác nhau như bài giảng E-Learning, tài liệu số hóa, video hướng dẫn… Điều này giúp mở rộng khả năng học tập, nâng cao tính tự học và phát triển tư duy sáng tạo của học sinh. Với giáo viên, học liệu số giúp đổi mới phương pháp giảng dạy, giảm áp lực chuẩn bị bài giảng và có thêm nhiều công cụ để truyền tải kiến thức hiệu quả hơn. Các bài giảng trực quan, bài tập tương tác hay mô phỏng 3D giúp học sinh hiểu bài sâu hơn. Việc tổ chức các cuộc thi như thiết kế bài giảng E-Learning hay thiết bị dạy học số còn khuyến khích giáo viên sáng tạo, nâng cao chất lượng giảng dạy và xây dựng kho học liệu phong phú. Bên cạnh đó, học liệu số có thể truy cập mọi nơi, mọi lúc giúp giáo viên tiếp cận tài liệu nhanh chóng, kịp thời, dễ tìm kiếm tài liệu phù hợp, đỡ tốn kém thời gian, công sức, chi phí. 

Ngoài việc sử dụng kho học liệu số dùng chung cho toàn ngành, nhiều trường, nhiều giáo viên còn tự bồi dưỡng, nghiên cứu ứng dụng nhiều phần mềm hiệu quả vào công tác quản lý, giảng dạy và học tập. Tại Trường THCS Trực Đạo (Trực Ninh), các thầy, cô giáo tích cực ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) phù hợp nội dung bài học; xây dựng “Nguồn học liệu mở” (thư viện) câu hỏi, bài tập, đề thi, kế hoạch bài dạy, tài liệu tham khảo có chất lượng trên website của trường và ngành. Sự hỗ trợ của các phương tiện, thiết bị dạy học số đã mang lại hiệu quả cao cho các giờ học trong các hoạt động như: nêu vấn đề; tìm kiếm thông tin; mở rộng kiến thức; củng cố, ôn tập và hệ thống hóa kiến thức; kích thích trí tò mò, lòng ham hiểu biết; kích thích hứng thú học tập của học sinh. Giáo viên sử dụng triệt để, hiệu quả sách giáo khoa cộng với tranh ảnh, đồ dùng, thiết bị dạy học được cung cấp, sưu tầm và tự làm, ứng dụng khéo léo CNTT cho bài dạy sinh động, hấp dẫn thu hút, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường.

Hiện tại kho học liệu số ngành GD và ĐT tỉnh đã tương đối phong phú với gần 3.000 bài giảng E-Learning và hơn 4.000 thiết bị dạy học số (gồm các tư liệu dạy học như tranh ảnh, video clip; phần mềm mô phỏng, thí nghiệm ảo; thiết bị thí nghiệm thực hành được kết nối và có thể tương tác được trên máy tính...), là công cụ giúp giáo viên ứng dụng hiệu quả trong quá trình giảng dạy. Hiện 100% cán bộ quản lý, giáo viên phổ thông toàn tỉnh đã được cấp tài khoản để thực hiện các module bồi dưỡng Chương trình GDPT 2018 trên hệ thống LMS, đồng bộ với Hệ thống thông tin quản lý quá trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên TEMIS của Bộ GD và ĐT.

Cùng với xây dựng kho học liệu số, ngành GD và ĐT và các CSGD còn tổ chức các lớp tập huấn về ứng dụng CNTT, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong dạy học. Các lớp tập huấn không chỉ giúp giáo viên nâng cao trình độ, kỹ năng thiết kế bài giảng, số hoá học liệu mà còn đáp ứng yêu cầu CĐS trong giáo dục, giúp học sinh tiếp cận các phương pháp học tập hiện đại và linh hoạt. Tiêu biểu như các đơn vị: Trường THPT C Nghĩa Hưng (Nghĩa Hưng); Trường THPT Trần Hưng Đạo, Trường THPT Ngô Quyền (thành phố Nam Định); Trường THPT Xuân Trường C (Xuân Trường); Trường THPT Lương Thế Vinh, Trường THPT Nguyễn Đức Thuận (Vụ Bản)...

Hiện toàn ngành GD và ĐT đang tích cực đẩy mạnh ứng dụng CNTT, CĐS trong quản lý, dạy học và kiểm tra, đánh giá; trong đó có việc xây dựng và khai thác kho học liệu số. Tuy nhiên, theo ý kiến của các CSGD, để triển khai hiệu quả hơn nữa việc xây dựng và khai thác học liệu số, cần có sự đầu tư đồng bộ, đặc biệt là cơ sở hạ tầng công nghệ. Bên cạnh đó, cần mở nhiều lớp tập huấn cho cán bộ, giáo viên các nhà trường, cán bộ chuyên trách các Phòng GD và ĐT về nâng cao ứng dụng CNTT, tiếp cận và ứng dụng AI vào giảng dạy trong dịp hè hoặc các ngày nghỉ cuối tuần. Một vấn đề quan trọng cần quan tâm là chất lượng nội dung học liệu số; không phải tất cả các tài liệu trên internet đều chính xác và phù hợp với chương trình giáo dục. Do vậy, nếu không có sự kiểm định và hướng dẫn rõ ràng, học sinh có thể tiếp cận với những nguồn tài liệu không chính thống, ảnh hưởng đến quá trình học tập. Mặt khác, tỉnh và ngành GD và ĐT cần tiếp tục đầu tư cơ sở hạ tầng, phổ cập internet và hỗ trợ thiết bị cho những khu vực còn khó khăn. Ngành GD và ĐT huy động, hỗ trợ giáo viên giỏi, giáo viên cốt cán tại các CSGD tích cực nghiên cứu, chọn lọc nội dung cốt lõi của các bài học, các môn học từng khối lớp để xây dựng các bài giảng chất lượng, chia sẻ, đóng góp vào kho học liệu chung của ngành để góp phần đổi mới, nâng cao chất lượng dạy học.

Bài và ảnh: Minh Thuận