Tôi vẽ “Đường vào chiến dịch” bằng tất cả nhiệt huyết của mình

Đã ở tuổi thất thập cổ lai hy, họa sỹ Đỗ Kích (hội viên Hội Văn học Nghệ thuật Hà Nam, Hội Mỹ thuật Việt Nam) vẫn không muốn nghỉ ngơi, vẫn tiếp tục hoạt động sáng tác. Ông vốn là lính Cụ Hồ, tham gia kháng chiến chống Mỹ, cứu nước nên luôn dành phần lớn các sáng tác của mình cho đề tài chiến tranh cách mạng. Mới đây, nhân Kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, họa sỹ Đỗ Kích đã có tác phẩm xuất sắc “Đường vào chiến dịch”. Tác phẩm không chỉ được đánh giá cao ở Triển lãm Mỹ thuật Khu vực đồng bằng sông Hồng lần thứ 29 năm 2024, mà còn được chú ý ở Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc đề tài Lực lượng vũ trang – Chiến tranh cách mạng giai đoạn 2019- 2024 tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam.

Người xem và đồng nghiệp nhìn thấy tác phẩm “Đường vào chiến dịch” lần đầu ở Triển lãm Mỹ thuật Khu vực đồng bằng sông Hồng lần thứ 29 năm 2024 được tổ chức tại Hải Phòng. Tại đây, tác phẩm đã đoạt giải C. Với kích thước 190 x190cm, được thể hiện bằng chất liệu sơn dầu, “Đường vào chiến dịch” không chỉ hút mắt người xem bởi kích cỡ bề thế, mà còn là sự thể hiện khá đặc biệt của nó. Tác giả đã dùng gam màu nóng được pha trộn hài hòa giữa màu cam và màu vàng để thể hiện khung cảnh chiến trường nhằm mang đến một cảm xúc lạc quan, tin tưởng, tràn trề khí thế của những người tham gia chiến dịch... Họa sỹ Đỗ Kích chia sẻ: Màu sắc của bức tranh diễn tả tính chất sục sôi, nóng bỏng của cuộc chiến. Trong bức tranh ấy, tôi đã vẽ chiếc xe thồ của các dân công hỏa tuyến dùng làm phương tiện vận tải phục vụ chiến đấu. Đó là những chiếc xe do chính người Pháp sản xuất và đem sang Việt Nam, được lực lượng dân công hỏa tuyến của ta cải tiến thành một phương tiện vận tải cơ động phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Xem tranh của họa sỹ Đỗ Kích rất nhiều, theo dõi hành trình sáng tác của ông từ lâu, tôi thấy ở “Đường vào chiến dịch” có sự đột phá về bút pháp. Những mảng màu trên bức vẽ được ông tô đậm, dày một cách có chủ ý. Từng vệt đất đỏ, bụi bặm chiến trường bám bíu vào chiếc xe, tạo nên sức nặng để con người không chỉ dùng sức lực, mà cần ý chí mới đẩy được lên dốc. Họa sỹ Đỗ Kích khẳng định: Tôi có thay đổi bút pháp thể hiện. Trước đây, khi vẽ sơn dầu, do điều kiện kinh tế, tôi chỉ dùng nó ở một chừng mực thôi. Còn bây giờ, điều kiện làm việc đã cơ bản tốt lên, tôi vẽ dày lên. Như ở bức vẽ này, cách thể hiện đó đã tạo nên cảm xúc đặc biệt cho người xem...  Tôi hỏi ông: Thời điểm đó, tuổi của ông đâu đã đủ để tham gia chiến dịch, tại sao lại hiểu tường tận không khí và từ những chi tiết nhỏ của hành trình ấy?” Họa sỹ Đỗ Kích rướn đôi mắt bị phủ hàng lông mày dài bạc tỏ ra thú vị với câu hỏi, nhấn nhá trả lời: Hay nhỉ! Trước đây, nhà thơ Trần Đăng Khoa từng hỏi nhà thơ Tố Hữu, khi Điện Biên Phủ chiến thắng, ông ấy còn ở cách xa Điện Biên vài trăm ki-lô-mét thế tại sao lại có bài thơ “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên” hay như thế? Đơn giản thôi, bởi vì ông ấy có một sức suy tưởng mạnh mẽ, chiến đấu và chiến thắng phải như thế! Tôi có cả những năm tháng tham gia kháng chiến chống Mỹ, tôi cũng tận mắt thấy cuộc sống lao động, chiến đấu của quân và dân ta như thế nào từ hầm hào, xí nghiệp, đến mặt trận giáp mặt với quân thù. Tôi vẽ “Đường vào chiến dịch” bằng tất cả nhiệt huyết của mình.

Chân lý của sự sáng tạo là sự gắn bó khăng khít giữa vốn sống thực tế và vốn sống gián tiếp để sức suy tưởng mạnh mẽ, đầy màu sắc kia nhập vào thực tế cuộc sống cho ra đời những tác phẩm có giá trị. Họa sỹ Đỗ Kích theo quan điểm này để từ vượt qua những trở ngại tuổi tác, điều kiện vận động mà tự do sáng tạo trong không gian và cõi suy tưởng của mình. Nhiều họa sỹ gạo cội xem “Đường vào chiến dịch” trầm trồ: “Trời ạ, ông ấy còn thể hiện sự khác biệt của chiếc xe thồ lên Điện Biên năm nào bằng chiếc giỏ treo ở ghi đông nhé! Cái này nếu không từng trải, không nghiên cứu thì không biết cụ thể thế đâu. Bởi vì, cũng là chiếc xe thồ đó, nhưng nếu nó dùng để chở lúa ngày xưa thì không có hai cái giỏ treo trước”. Rồi, trong bố cục của tác phẩm, thường thì người ta sẽ vẽ chiếc xe ở phía dưới của bức tranh. Nhưng Đỗ Kích lại không làm thế, ông đưa chiếc xe thồ lên trên, làm hình ảnh chính cho tác phẩm. Bố cục họa sỹ tạo nên cũng khá chặt chẽ bằng cách đặt các hình ảnh chính của bức tranh theo hình chéo góc, ở phía dưới có một khoảng trống, ông vẽ hai người ngồi hút thuốc. Nhìn vào bức tranh mới thấy, giữa cái sục sôi của chiến trường, cái nóng nực của thời tiết, sự gian khó của con đường…, những dân công hỏa tuyến tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ vẫn có những khoảnh khắc bình yên, dịu dàng và lạc quan. Họa sỹ Đỗ Kích thỏa mãn với bức tranh bởi ý tưởng của ông đã được thể hiện thành công, biểu đạt được những ý đồ mà ông muốn chuyển tải: Đó là sức mạnh ý chí, tinh thần đoàn kết làm nên chiến thắng của quân và dân ta trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Chúng ta đã biết, Thủ tướng Pháp từng nói ý chí ở đây không phải cái gì đó đã đánh bại Nava, mà chính xe thồ 230kg đẩy bằng sức người, chính là cái đó đã đánh bại Nava.

Con đường của tác phẩm đến với công chúng thông qua các triển lãm mỹ thuật khu vực và toàn quốc. Theo họa sỹ Đỗ Kích, tại Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc đề tài Lực lượng vũ trang – Chiến tranh cách mạng giai đoạn 2019-2024 được Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam tổ chức, bức tranh này của ông là một trong số 200 tác phẩm hội họa, đồ họa, điêu khắc tiêu biểu của 193 nghệ sỹ được chọn giới thiệu. Đây là một trong số những bức tranh sơn dầu khắc họa chân thực hình ảnh người chiến sỹ trong chiến đấu, đồng thời phản ánh tình đoàn kết gắn bó quân dân, phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” thông qua góc nhìn đa chiều của người nghệ sĩ... Theo dõi sự kiện này trên các phương tiện thông tin đại chúng, tôi thấy “Đường vào chiến dịch” của họa sỹ Đỗ Kích được xướng tên, minh họa cho những tác phẩm hội họa có chất lượng, được đánh giá cao ở triển lãm. Họa sỹ Đỗ Kích cho biết, Ban Tổ chức Triển lãm sẽ trao giải vào dịp 30/4 tới đây, ông hy vọng Hà Nam sẽ gặt hái được nhiều thành quả tốt đẹp từ triển lãm này.

Với tôi, “Đường vào chiến dịch” tiếp tục nối dài con đường nghệ thuật của họa sỹ Đỗ Kích ở mảng đề tài trước nay ít người thể hiện thành công ở Hà Nam. Với những trải nghiệm thực tiễn, cùng với sự nỗ lực không ngừng của họa sỹ, đọc, tìm tòi, học hỏi… ông đã làm nên những tác phẩm hội họa có giá trị, góp phần ghi dấu cho sự phát triển mỹ thuật Hà Nam.

Giang Nam