Thúc đẩy bình đẳng giới, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh

Theo các chuyên gia dân số, tại Việt Nam vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh đang tăng nhanh; tình trạng thừa nam, thiếu nữ ngày càng lan rộng ở cả thành thị và nông thôn. Số liệu của Tổng cục Thống kê 3 năm qua (2020-2022) cho thấy, tỷ số mất cân bằng giới tính khi sinh ở nước ta ở mức 112,1 bé trai/100 bé gái. Nam Định cũng là địa phương mất cân bằng giới tính khi sinh cao so với cả nước và không ổn định. 6 tháng đầu năm 2023, tỷ số này là 115,3 bé trai/100 bé gái (tỷ lệ sinh tự nhiên là 104-106 bé trai/100 bé gái sinh ra còn sống). Mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ tác động tiêu cực đến cơ cấu dân số, cấu trúc gia đình và nhiều vấn đề xã hội khác khi “nam thừa, nữ thiếu” trong tương lai.

Để hạn chế tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã ban hành nhiều chương trình, kế hoạch về công tác dân số và phát triển như: Chương trình hành động số 21/CTr-TU của Tỉnh ủy và Kế hoạch số 17/KH-UBND của UBND tỉnh thực hiện Nghị quyết 21-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương, khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới; Kế hoạch số 32/KH-UBND của UBND tỉnh về kế hoạch hành động giai đoạn 2020-2025 của tỉnh Nam Định thực hiện Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030; Kế hoạch số 93/KH-UBND của UBND tỉnh về thực hiện Đề án Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh giai đoạn 2021-2025. Các cấp ủy, chính quyền đã chỉ đạo các ngành, đoàn thể, các địa phương trên địa bàn tỉnh triển khai hiệu quả nhiều giải pháp, trong đó: Tăng cường công tác truyền thông nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người dân đối với công tác kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh; thực hiện tốt các chính sách nhằm hỗ trợ, nâng cao vai trò, vị thế của phụ nữ và trẻ em gái trong gia đình, cộng đồng và xã hội; nâng cao hiệu lực thực thi những quy định của pháp luật về kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh; đẩy mạnh phối hợp liên ngành, huy động sự tham gia của các tổ chức chính trị, xã hội trong việc thực hiện kế hoạch…

Một trong những giải pháp then chốt nhằm ngăn chặn tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh là tăng cường công tác bình đẳng giới và nâng cao vị thế của phụ nữ, trẻ em gái trong xã hội. Các cấp ủy, chính quyền, các ngành, đoàn thể đẩy mạnh các hoạt động vì sự tiến bộ của phụ nữ, bình đẳng giới; tạo điều kiện cho phụ nữ học tập nâng cao trình độ, năng lực, nâng cao vai trò, vị thế trong gia đình, xã hội. Những năm qua, tỷ lệ nữ giới của tỉnh được chăm lo quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về lý luận chính trị và quản lý Nhà nước được tăng lên; tăng tỷ lệ nữ đại biểu Quốc hội và HĐND các cấp qua các nhiệm kỳ, giảm dần khoảng cách giới trong lĩnh vực chính trị. Số lượng cán bộ nữ tham gia cấp uỷ đảng các cấp trong nhiệm kỳ 2020-2025: cấp tỉnh 6/53 đồng chí (11,32%), cấp huyện 72/488 đồng chí (14,75%), cấp cơ sở 1.200/5.594 đồng chí (18,02%). Sau bầu cử đại biểu Quốc hội khoa XV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026, đã có 4/8 đại biểu Quốc hội là nữ (tỷ lệ 50%), nữ đại biểu HĐND cấp tỉnh là 15/61 đại biểu (tỷ lệ 24,59%), nữ đại biểu HĐND cấp huyện là 90/350 đại biểu (tỷ lệ 25,71%) và nữ đại biểu HĐND cấp xã là 1.396/5.552 đại biểu (tỷ lệ 25,14%). Trong cơ quan hành chính Nhà nước, tỷ lệ cán bộ, công chức, viên chức nữ so với tổng số cán bộ, công chức đã được nâng lên từ 28,4% (năm 2015) lên 39,5% (năm 2022). Chất lượng lực lượng lao động nữ được nâng lên, tỷ lệ nữ qua đào tạo có việc làm tăng từ 8,45% năm 2007 lên 17,50% năm 2022. Nhiều chị vươn lên làm chủ doanh nghiệp, tạo việc làm, thu nhập ổn định cho nhiều lao động. Phụ nữ trong tỉnh đã nỗ lực khẳng định vị thế, vai trò quan trọng trong gia đình và xã hội.

Để từng bước khống chế có hiệu quả tốc độ gia tăng mất cân bằng giới tính khi sinh, tiến tới đưa tỷ số giới tính khi sinh trở lại mức cân bằng tự nhiên, UBND tỉnh chỉ đạo các ngành chức năng, các đoàn thể, các địa phương thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ công tác dân số và phát triển nói chung, cũng như triển khai nhiều hoạt động can thiệp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh. Tổ chức truyền thông trên các phương tiện truyền thông đại chúng; trên nền tảng internet, mạng xã hội facebook, zalo, tiktok, youtube... Nội dung tuyên truyền tập trung vào việc phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước liên quan đến bình đẳng giới như Luật Bình đẳng giới, Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình; quy định của pháp luật về nghiêm cấm lựa chọn giới tính khi sinh; nguyên nhân và hệ lụy của tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh...

Đặc biệt, hưởng ứng Ngày Dân số Thế giới năm 2023 (11-7) có chủ đề: “Phát huy sức mạnh của bình đẳng giới: Nâng cao tiếng nói của phụ nữ và trẻ em gái để giải phóng tiềm năng vô hạn của thế giới chúng ta”, ngành Dân số và các địa phương trong tỉnh đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực, hiệu quả. Trong đó, Chi cục Dân số - Kế hoạch hoá gia đình phối hợp với các ngành, địa phương tổ chức truyền thông nhóm nhỏ, tư vấn tại gia đình, cộng đồng, nói chuyện chuyên đề dành riêng cho các cặp vợ chồng, nam giới, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, vị thành niên, thanh niên, những người có uy tín trong cộng đồng về mất cân bằng giới tính khi sinh và các hệ lụy của nó, các biện pháp can thiệp để giảm thiểu tình trạng này. Phối hợp với Thanh tra Sở Y tế tổ chức kiểm tra việc thực hiện các quy định cấm lựa chọn giới tính thai nhi ở các cơ sở cung cấp dịch vụ y tế trên địa bàn. Các cấp Hội Phụ nữ trong tỉnh tổ chức nhiều hoạt động hưởng ứng các phong trào thi đua liên quan đến công tác dân số và nâng cao vị thế của phụ nữ trong gia đình và ngoài xã hội như: Thực hiện tốt cuộc vận động “Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch”, câu lạc bộ “Xây dựng gia đình hạnh phúc”, “Phụ nữ sinh con một bề làm kinh tế giỏi”; Tổ chức cho hội viên ký cam kết không lựa chọn giới tính thai nhi.

Với sự tham gia tích cực của cả hệ thống chính trị, tỷ lệ mất cân bằng giới tính khi sinh của tỉnh từng bước được kéo giảm từ 121 bé trai/100 bé gái (năm 2010) xuống còn 115,3 bé trai/100 bé gái hiện nay; tuy nhiên, tỷ này vẫn ở mức cao. Để giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên, UBND tỉnh chỉ đạo các ngành chức năng, các địa phương tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh. Tăng cường sự tham gia của các ngành, đoàn thể, tổ chức xã hội trong việc triển khai nội dung về kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh; lồng ghép, tích hợp nội dung về khắc phục mất cân bằng giới tính khi sinh vào các hoạt động liên quan hàng năm của các cơ quan, đơn vị. Bên cạnh đó, chú trọng các hoạt động tuyên truyền, vận động, cung cấp thông tin kịp thời nhằm tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng và chính quyền các cấp; sự ủng hộ và tham gia của các tổ chức, cá nhân trong việc phòng ngừa và giải quyết tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh. Các ngành chức năng thường xuyên tổ chức các đợt thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất đối với các cơ sở sản xuất, buôn bán và lưu hành các tài liệu phổ biến phương pháp chọn tạo giới tính thai nhi, các cơ sở dịch vụ y tế liên quan đến lựa chọn giới tính thai nhi; kịp thời phát hiện, xử lý các trường hợp vi phạm theo đúng quy định của pháp luật./.

Bài và ảnh: Minh Tân