Tổng điều tra dân số và nhà ở lần này nhằm thu thập các thông tin cơ bản về dân số và nhà ở phục vụ công tác nghiên cứu, phân tích, dự báo quá trình phát triển dân số và nhà ở trên phạm vi cả nước và từng địa phương; đánh giá kết quả thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước trong giai đoạn 2000-2009 và định hướng xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội cho giai đoạn 2010-2020, đồng thời còn cung cấp các thông tin giám sát việc thực hiện "Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ" của Liên hợp quốc và Việt Nam đã cam kết.
Nội dung cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở được tập trung vào việc thu thập thông tin gồm: Dân số chia theo giới tính, độ tuổi, dân tộc, tôn giáo, thành thị, nông thôn; tình trạng di cư; trình độ học vấn; tình trạng khuyết tật; tình hình lao động, việc làm; tình trạng hôn nhân; mức độ sinh, chết và phát triển dân số; thực trạng về nhà ở; một số tiện nghi sinh hoạt cơ bản của các hộ dân cư. So với những lần trước, cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở lần này có nhiều điểm mới. Đó là: Lần đầu tiên, Tổng điều tra nghiên cứu tình trạng khuyết tật trong dân cư, đáp ứng nhu cầu thông tin về chất lượng dân số Việt Nam hiện nay. Bên cạnh đó, những vấn đề thị trường lao động và việc làm của người lao động cũng được đưa vào nội dung điều tra lần này. Cùng với đó là một số tiện nghi sinh hoạt, đồ dùng lâu bền như: đài, tivi…cũng được bổ sung thêm vào nội dung câu hỏi nhằm tìm hiểu về đời sống tinh thần của người dân. Ngoài tổng điều tra về dân số, còn bổ sung thêm điều tra về thực trạng nhà ở nhằm đánh giá chiến lược 10 năm liên quan tới quốc kế dân sinh. Trong nội dung điều tra về nhà ở lần này có 23 chỉ tiêu nhà ở, tăng 12 chỉ tiêu. Tỷ lệ điều tra mẫu từ 3% tăng lên 15%. Do vậy, nội dung điều tra lần này sẽ đảm bảo khách quan, khoa học, chính xác và định lượng cao hơn so với Tổng điều tra năm 1999. Kết quả của cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở lần này còn là cơ sở để hoạch định chiến lược cho giai đoạn 2010-2020 gắn với dân số, gắn với người dân, trong đó chỉ tiêu quan trọng là nhà ở.
Đối với tỉnh Ninh Bình, cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở đợt này là dịp khảo sát, đánh giá việc thực hiện các chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh trong những năm qua, đồng thời cung cấp thông tin, số liệu làm căn cứ để xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội cho những năm tiếp theo. Triển khai thực hiện cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở, ngày 6-8-2008, UBND tỉnh đã có Quyết định số 1475/QĐ-UBND về việc thành lập Ban chỉ đạo Tổng điều tra dân số và nhà ở cấp tỉnh do đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm Trưởng ban. UBND các huyện, thành phố, thị xã và UBND các xã, phường, thị trấn trong toàn tỉnh cũng đã thành lập Ban chỉ đạo ở cấp mình để triển khai nhiệm vụ tổ chức và chỉ đạo thực hiện cuộc Tổng điều tra tại địa phương. Các cấp, các ngành cũng đã lựa chọn, cử, bố trí, huy động hơn 2.000 người có đủ điều kiện làm tổ trưởng điều tra và điều tra viên. Các đồng chí tổ trưởng và điều tra viên đã được tập huấn, cơ bản nắm vững nghiệp vụ của cuộc Tổng điều tra. Các công tác chuẩn bị về tài liệu tuyên truyền, phiếu điều tra, điều kiện phục vụ cuộc Tổng điều tra được chuyển xuống cơ sở. Công tác thông tin tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng và bằng trực quan như panô, áp phích, băng zôn, khẩu hiệu… đã và đang được đẩy mạnh. Có thể nói, đến nay, mọi công việc chuẩn bị cho cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009 trên địa bàn tỉnh ta đã cơ bản hoàn thành.
Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009 tiến hành trên phạm vi rộng, thời gian ngắn, công việc nhiều và phức tạp, liên quan đến mọi người, mọi nhà. Để cuộc Tổng điều tra thành công, điều có ý nghĩa đặc biệt quan trọng là phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho mọi người về mục đích, ý nghĩa của cuộc Tổng điều tra, từ đó tích cực tham gia, cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về bản thân và hộ gia đình cho cán bộ, điều tra viên; giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi để các cán bộ, điều tra viên hoàn thành nhiệm vụ như: Tham gia tuyên truyền, cổ động, dẫn đường, chỉ nhà… Ban chỉ đạo Tổng điều tra dân số và nhà ở các cấp tranh thủ sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng, chính quyền, các tổ chức quần chúng và sự ủng hộ của nhân dân để triển khai thực hiện tốt các công việc của cuộc Tổng điều tra, đặc biệt quan tâm đến vùng sâu, vùng xa, khu vực có đông đồng bào theo đạo, đồng bào dân tộc ít người. Thường xuyên động viên đội ngũ tổ trưởng và điều tra viên, đồng thời tăng cường kiểm tra, đôn đốc thực hiện đúng phương pháp, quy trình và kế hoạch đã đề ra, tránh tư tưởng chủ quan, tùy tiện trong việc chấp hành các quy định, nghiệp vụ của cuộc Tổng điều tra.
Nguyễn Đông