Quyết liệt khắc phục nạn "lúa cỏ" trong sản xuất nông nghiệp
Lúa cỏ (còn gọi là lúa ma, lúa lạ) xuất hiện trên đồng ruộng Hà Nam khoảng 5 năm nay, phát triển mạnh trong khoảng thời gian 3 năm trở lại đây. Diện tích bị nhiễm lúa cỏ mỗi vụ khoảng trên 100 ha. Vụ xuân 2022, toàn tỉnh có gần 220 ha bị nhiễm lúa cỏ, một số diện tích bị nhiễm gây thất thu hoàn toàn. Trước thực trạng trên, ngành nông nghiệp và các địa phương đang tập trung triển khai đồng bộ các biện pháp nhằm hạn chế lúa cỏ phát sinh, phát triển. Đặc biệt, thực hiện quyết liệt ngay trong vụ mùa này.
Nói về ảnh hưởng của lúa cỏ đối với diện tích lúa gieo cấy trong vụ Xuân 2022, ông Vũ Văn Trấn, Giám đốc HTX DVNN Nam Tân, Thanh Tân, Thanh Liêm cho biết: Vụ Xuân 2022, tổng diện tích gieo cấy của HTX đạt 110 ha. Tổng hợp từ thực tế, HTX có khoảng 20 mẫu bị nhiễm lúa cỏ, trong đó có khoảng 4 mẫu bị mất trắng, phải cắt bỏ.
Được biết, lúa cỏ bắt đầu xuất hiện trên đồng đất của HTX DVNN Nam Tân từ năm 2020, ban đầu thưa thớt, sau đó xuất hiện ngày càng nhiều. Để hạn chế tình trạng lúa cỏ phát sinh gây hại, thời gian qua, HTX đã tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện nhổ bỏ khi làm cỏ lúa, cắt bông tiêu hủy khi lúa mới trỗ chưa kịp vào chắc. Cùng với đó, ngay trong vụ Xuân 2022, thực hiện Đề án “Phát triển dịch vụ mạ khay, cấy máy giai đoạn 2020-2023” HTX đã thành lập tổ dịch vụ mạ khay, cấy máy nhằm tiết kiệm chi phí sản xuất, giảm ngày công lao động, nâng cao năng suất cây trồng, đồng thời hạn chế thấp nhất tình trạng lúa cỏ phát sinh, gây hại.
Do đã quen với phương pháp gieo sạ nhiều năm, để nông dân đồng thuận chuyển sang cấy máy, HTX đã tổ chức các cuộc họp dân, tập trung tuyên truyền về hiệu quả, lợi ích của cấy máy. Kết quả, vụ Xuân 2022 diện tích cấy máy của HTX đạt 20ha; khi thu hoạch, năng suất lúa cấy máy cao hơn gieo sạ từ 30-40kg/sào. Công lao động, chi phí vật tư nông nghiệp đều giảm. Trên diện tích cấy máy hầu như không còn lúa cỏ...
Ông Vũ Văn Trấn chia sẻ: Trước thực trạng lúa cỏ phát sinh gây hại, vụ mùa 2022 HTX nỗ lực chuẩn bị đầy đủ các điều kiện, phấn đấu mở rộng diện tích cấy máy lên 90ha. 20 ha còn lại là những diện tích nhỏ lẻ, đồng trũng, hầu như chưa có lúa cỏ, HTX sẽ vận động nông dân thực hiện gieo sạ bằng công cụ sạ hàng hoặc gieo cấy bằng tay bảo đảm thuận lợi cho việc diệt trừ lúa cỏ, nếu xuất hiện. Với cách làm trên, chắc chắn vụ mùa 2022 tình trạng lúa cỏ sẽ được hạn chế trên đồng đất Nam Tâm.
Theo tổng hợp của phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Thanh Liêm, vụ Xuân 2022 toàn huyện có 107 ha bị nhiễm lúa cỏ, trong đó có 12,7 ha bị nhiễm gây thất thu hoàn toàn. Ông Trần Quyết Thắng, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Thanh Liêm cho biết: Lúa cỏ bắt đầu xuất hiện từ cánh đồng thôn Nội, HTX DVNN Bắc Sơn, xã Liêm Sơn từ vài năm trước, sau đó xuất hiện ở Liêm Cần và rải rác ở các xã khác. Lúc đầu diện tích bị nhiễm lúa cỏ ít, sau tăng dần.
Để khắc phục tình trạng lúa cỏ gây hại, cùng với việc tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện các biện pháp kỹ thuật diệt trừ lúa cỏ, vụ Xuân 2022, thực hiện Đề án “Phát triển mạ khay, cấy máy giai đoạn 2020-2023”, huyện xây dựng được 3 mô hình với 75ha tại Thanh Hà, Liêm Sơn và thị trấn Tân Thanh; thành lập được 2 tổ dịch vụ mạ khay, cấy máy tại xã Thanh Tân và Liêm Phong. Toàn huyện đã tổ chức cấy máy được 407 ha, đạt 101,7% kế hoạch tỉnh giao...
Vụ mùa 2022, Thanh Liêm chuẩn bị các điều kiện tốt nhất, phấn đấu mở rộng diện tích cấy máy lên 1.000ha. Cùng với đó, tập trung tuyên truyền, vận động nông dân sử dụng các giống lúa đạt tiêu chuẩn chất lượng của các doanh nghiệp, công ty có uy tín trên thị trường. Bên cạnh đó, áp dụng phương pháp sạ hàng, cấy tay; điều tiết nước hợp lý tùy theo giai đoạn sinh trưởng của cây lúa; vệ sinh máy móc sạch sẽ trước khi di chuyển từ vùng lúa bị nhiễm sang diện tích chưa bị nhiễm ... nhằm hạn chế thấp nhất sự lay lan, phát sinh của lúa cỏ.
Không chỉ ở Thanh Liêm, những năm gần đây lúa cỏ đã xuất hiện trên đồng đất của tất cả các huyện, thành phố, thị xã trong tỉnh. Cụ thể, lúa cỏ xuất hiện trên đồng ruộng xã Mộc Bắc (thị xã Duy Tiên) từ trước năm 2020, lan rộng trong năm 2021. Vụ xuân 2022, lúa cỏ xuất hiện trên 20% diện tích gieo cấy của thôn Hoàn Dương và Dĩ Phố với tỷ lệ lúa cỏ trên ruộng chiếm 20 – 30%. Đặc biệt, có gần 2 ha lúa cỏ phát triển mạnh chiếm trên 70% lúa trên ruộng, gây mất mùa cục bộ.
Một trong những nguyên nhân chính dẫn tới sự lây nhiễm nhanh của lúa cỏ là do người dân Mộc Bắc áp dụng toàn bộ bằng phương pháp gieo thẳng. Đây là điều kiện thuận lợi để lúa cỏ phát sinh và gây hại trên đồng ruộng.
Được biết, khi lúa cỏ xuất hiện trên đồng ruộng, HTXDVNN Mộc Bắc đã hướng dẫn và tuyên truyền người dân không áp dụng lúa gieo thẳng; trong quá trình sản xuất kiểm tra, xử lý lúa cỏ theo đúng kỹ thuật. Tuy nhiên, theo ông Tống Văn Bính, Giám đốc HTXDVNN Mộc Bắc: Một bộ phận người dân đã không thực hiện đầy đủ khuyến cáo của HTX trong việc diệt trừ lúa cỏ. Ngay phương pháp cấy lúa người dân mới chỉ áp dụng khoảng hơn 7 ha trong tổng số gần 210 ha của toàn xã.
Trước tình trạng đó, vụ mùa năm nay HTX tổ chức cấy lúa bằng máy trên những diện tích nhiễm lúa cỏ nặng nhằm hạn chế lúa cỏ phát sinh. Đây cũng là biện pháp giải quyết khó khăn về nhân lực thời vụ.
Theo kế hoạch, HTX phấn đấu mở rộng diện tích cấy lúa bằng máy lên 85ha, chiếm 80% diện tích gieo cấy của 2 thôn Hoàn Dương và Dĩ Phố. Đây là vụ đầu tiên xã Mộc Bắc đưa máy cấy vào đồng ruộng thay thế cho các phương phức gieo cấy khác để hạn chế lúa cỏ phát sinh trong vụ mùa 2022 trên địa bàn.
Qua tìm hiểu từ thực tế được biết, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng lúa cỏ phát sinh, gây hại trên đồng ruộng, đó là: Vệ sinh đồng ruộng, làm đất không kỹ; lúa cỏ theo dòng nước, theo máy gặt từ những vùng bị nhiễm lan về… Lúa cỏ phát sinh không được xử lý triệt để, quá trình thu hoạch hạt rụng xuống ruộng (lúa cỏ rất dễ rụng hạt) lẫn vào đất, nảy mầm phát triển khi gặp điều kiện thuận lợi, nhất là trên các ruộng lúa gieo thẳng. Cùng với đó, thời gian chuyển vụ từ xuân sang mùa ngắn, trước khi gieo thẳng lúa mùa người dân chỉ làm đất một lần, không áp dụng việc cày lật đất, phơi ải dẫn đến lúa cỏ tồn tại trong đất.
Ông Nguyễn Hải Nam, Phó chi cục trưởng phụ trách Chi cục Trồng trọt, bảo vệ thực vật và Kiểm lâm (Sở NN & PTNT) cho biết: Lúa cỏ đang là đối tượng dịch hại cần quan tâm diệt trừ ở cả 2 vụ lúa. Để xử lý, hạn chế lúa cỏ phát sinh và gây hại, đơn vị đã xây dựng quy trình kỹ thuật tổng hợp phòng trừ lúa cỏ. Quan trọng nhất, ngay trong vụ mùa 2022 và những vụ tiếp theo, các địa phương cần quyết liệt chỉ đạo người dân thực hiện nghiêm các quy trình trình kỹ tổng hợp đã xây dựng.
Theo đó, trong quá trình sản xuất, người dân sử dụng các giống lúa xác nhận có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng; không để giống cho vụ sau từ những ruộng đã bị nhiễm lúa cỏ. Cùng với đó, hạn chế việc gieo sạ, chuyển sang cấy máy, cấy hiệu ứng hàng biên; nếu sạ nên sử dụng công cụ sạ hàng để thuận tiện cho việc diệt trừ lúa cỏ. Những vùng đã bị nhiễm lúa cỏ nhất thiết chuyển phương pháp canh tác sang cấy máy hoặc cấy tay, trên ruộng luôn giữ nước giai đoạn đầu để hạn chế lúa cỏ. Vệ sinh đồng ruộng, kênh mương, làm đất kỹ để diệt trừ hạn chế nguồn lúa cỏ.
Trong quá trình sản xuất, với những ruộng bị nhiễm lúa cỏ nặng (trên 70%) phải cắt sớm, tiêu hủy toàn bộ cây lúa, tránh để hạt lúa cỏ rơi rụng trên ruộng. Đồng thời, tiến hành các biện pháp kỹ thuật loại trừ triệt để lúa cỏ trên ruộng. Vào thời điểm thu hoạch, máy gặt cần được vệ sinh sạch sẽ trước khi xuống ruộng tránh làm lây lan lúa cỏ. Trong quá trình sản xuất, thường xuyên bám sát, theo dõi, kiểm tra đồng ruộng, nếu phát hiện lúa cỏ xuất hiện chủ động nhổ bỏ bằng tay, cắt bỏ những bông lúa cỏ lẫn tạp khi chưa chín đem tiêu hủy. Có thể dùng thuốc trừ cỏ tiền nảy mầm trong vòng 4 ngày sau khi gieo cấy...
Thực hiện tốt những biện pháp trên, chắc chắn tình trạng lúa cỏ phát sinh, lay lan, gây hại trên ruộng lúa sẽ được hạn chế, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả lúa trên diện tích gieo cấy.
