Quyết định ảnh hưởng tới cán cân địa chính trị ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương
Trong khi Mỹ đang tranh luận về chiến lược phát triển tàu ngầm lớp Virginia thì Trung Quốc tiếp tục tăng cường hiện diện tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Vào ngày 22/3 vừa qua, Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ (CRS) đã công bố một báo cáo nêu bật những mối quan ngại và thách thức chính liên quan đến chương trình tàu ngầm tấn công lớp Virginia và dự án AUKUS (Trụ cột 1) - thỏa thuận quốc phòng và an ninh ba bên giữa Australia, Vương quốc Anh và Mỹ, tập trung vào việc hỗ trợ Australia sở hữu năng lực tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân nhưng được trang bị vũ khí thông thường.
Theo chuyên trang phân tích quân sự Arm Recognition, báo cáo nhấn mạnh những khó khăn mà Hải quân Mỹ đang đối mặt trong việc chế tạo tàu ngầm và những tác động chiến lược, công nghiệp từ việc bán một số tàu ngầm cho Australia.
Hiện nay, tốc độ chế tạo tàu ngầm lớp Virginia đang chậm lại và khối lượng công việc tồn đọng gia tăng đã đặt ra những câu hỏi quan trọng về khả năng duy trì đội tàu ngầm của Mỹ trong khi vẫn thực hiện các cam kết quốc tế.
Thách thức trong sản xuất tàu ngầm lớp Virginia
Kể từ năm 1998, Hải quân Mỹ đã chế tạo tàu ngầm lớp Virginia nhằm thay thế dần dần các tàu lớp Los Angeles đã lỗi thời. Mặc dù đặt mục tiêu sản xuất hai tàu mỗi năm, nhưng mục tiêu này chưa bao giờ đạt được. Kể từ năm 2022, tốc độ sản xuất thực tế đã giảm xuống còn khoảng 1,2 tàu mỗi năm, gây ra tình trạng tồn đọng khiến các quan chức quốc phòng lo ngại.
Hiện tại, Hải quân Mỹ đang nỗ lực nâng tốc độ sản xuất lên hai tàu mỗi năm vào năm 2028, với mục tiêu dài hạn là 2,33 tàu mỗi năm.
Tàu ngầm lớp Virginia được thiết kế để thực hiện các nhiệm vụ như: Tác chiến dưới nước, trinh sát và giám sát, tấn công chính xác bằng tên lửa Tomahawk.
Được trang bị động cơ hạt nhân, các tàu lớp Virginia có tầm hoạt động gần như không giới hạn và có thể hoạt động bí mật tại các khu vực chiến lược.
Kể từ khi được đưa vào hoạt động năm 2004, tàu ngầm lớp Virginia đã được nâng cấp nhiều lần, bao gồm Mô-đun tải trọng Virginia (VPM), cho phép các tàu ngầm mới nhất mang thêm 28 tên lửa hành trình, tăng cường khả năng tấn công tầm xa.
Tuy nhiên, ngân sách quốc phòng năm 2025 chỉ cấp kinh phí cho một tàu ngầm, thay vì hai tàu như dự kiến trước đó. Quyết định này xuất phát từ: Hạn chế ngân sách, nhu cầu ổn định ngành công nghiệp, giải quyết khối lượng công việc tồn đọng.
Tuy nhiên, một số thành viên Quốc hội Mỹ lập luận rằng cấp kinh phí cho tàu ngầm thứ hai sẽ tăng cường sự ổn định của ngành công nghiệp và gửi thông điệp mạnh mẽ đến các đối thủ, đặc biệt là Trung Quốc.
Dự án AUKUS và những hệ lụy chiến lược
Dự án AUKUS, được công bố vào tháng 9/2021, đánh dấu sự thay đổi lớn trong hợp tác chiến lược giữa Mỹ, Anh và Australia. Mục tiêu của thỏa thuận là cung cấp năng lực tàu ngầm hạt nhân cho Australia.
Theo thỏa thuận này, bốn tàu ngầm của Mỹ và một tàu ngầm của Anh sẽ luân phiên hoạt động tại Australia từ năm 2027. Từ năm 2032 đến 2038, Mỹ dự định bán từ ba đến năm tàu ngầm lớp Virginia cho Australia và hỗ trợ xây dựng tàu ngầm lớp SSN AUKUS tại Australia với sự hợp tác của Anh.
Việc chuyển giao này nhằm tăng cường sự hiện diện quân sự phương Tây để đối phó với sự mở rộng của Hải quân Trung Quốc. Tuy nhiên, việc giảm tạm thời số lượng tàu ngầm Mỹ trước khi các tàu thay thế được bàn giao (quá trình này có thể kéo dài đến năm 2049) đã làm dấy lên lo ngại về khả năng duy trì ưu thế dưới nước của Mỹ tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Trong khi đó, việc Trung Quốc tăng cường năng lực hàng hải là mối quan tâm lớn đối với Mỹ và các đồng minh. Bắc Kinh đã gia tăng đáng kể số lượng tàu ngầm và khả năng triển khai sức mạnh, bao gồm: Mở rộng hạm đội tàu ngầm hạt nhân, quân sự hóa các đảo chiến lược ở Biển Đông.
Những động thái này được cho là nhằm thách thức quyền kiểm soát hàng hải của Mỹ và hạn chế hoạt động quân sự của phương Tây trong khu vực.
Thách thức đối với ngành công nghiệp tàu ngầm và tác động dài hạn đối với chiến lược của Mỹ
Ngành công nghiệp đóng tàu ngầm của Mỹ đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của Hải quân Mỹ và các đồng minh AUKUS.
Từ năm 2018, Quốc hội Mỹ đã chi khoảng 9,8 tỷ USD để nâng cấp cơ sở hạ tầng, mở rộng chuỗi cung ứng và đào tạo lực lượng lao động có kỹ năng.
Tuy nhiên, 70% nhà cung cấp chính trong ngành công nghiệp tàu ngầm hoạt động dưới điều kiện độc quyền, khiến chuỗi cung ứng dễ bị tổn thương và có thể ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất.
Quốc hội Mỹ phải cân nhắc nhiều ưu tiên, bao gồm: Duy trì cơ sở công nghiệp quốc gia, đảm bảo ưu thế dưới nước của Mỹ trước sự mở rộng của Trung Quốc, thực hiện cam kết với Australia.
Quyết định tài trợ một hoặc hai tàu ngầm lớp Virginia trong năm 2025, cùng với các khoản đầu tư công nghiệp và thực hiện AUKUS, sẽ có ảnh hưởng lớn đến cán cân quyền lực tại Thái Bình Dương.
Mặc dù AUKUS tăng cường quan hệ đồng minh chiến lược và củng cố ảnh hưởng của Mỹ tại khu vực, nhưng nó cũng đặt ra câu hỏi về khả năng duy trì đội tàu ngầm của Hải quân Mỹ ở mức cần thiết.
Các quyết định trong những năm tới sẽ có tác động lâu dài đến chiến lược của Mỹ trong việc đối phó với sự mở rộng của Trung Quốc và cán cân địa chính trị ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
