Phương pháp dạy và học môn Ngữ văn: Nhìn từ kết quả thi tốt nghiệp THPT năm 2023 ở Hà Nam
Ngày 18/7, theo công bố của Bộ GD&ĐT về kết quả Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2023, ngoài việc tiếp tục giữ vững vị trí top 10 các địa phương có điểm thi cao nhất cả nước, tỉnh Hà Nam còn trở thành địa phương đứng đầu cả nước về điểm thi môn Ngữ văn với mức điểm 7,828 điểm.
Theo đó, với tổng số 9.520 bài thi môn Ngữ văn, có tới 97,18% bài thi đạt từ điểm 5 trở lên; trong đó có 57,89% bài thi đạt điểm 8 trở lên và 15,77% bài thi đạt điểm 9 trở lên.
Với điểm bình quân môn Ngữ văn đạt mức 8,47, Trường THPT A Phủ Lý chỉ đứng sau Trường THPT chuyên Biên Hòa về thứ tự xếp hạng. Thầy giáo Lương Văn Dương, Phó Hiệu trưởng nhà trường, cho biết: Thực tế những năm trước, trong các kỳ thi THPT quốc gia hay thi tốt nghiệp THPT, kết quả môn Ngữ văn của nhà trường chưa bao giờ đạt cao như năm nay. Có những lớp có tới 34/43 học sinh đạt điểm thi môn Ngữ văn từ 9 trở lên; trong đó có những lớp chất lượng đầu vào không cao nhưng cũng đạt điểm bình quân môn thi này ở mức trên 8 điểm. Đây là niềm vui lớn lao của tập thể nhà trường và của học sinh. Cùng với điểm số các môn thi khác cũng khá cao (trường xếp thứ 3/23 trường THPT về điểm bình quân các môn thi- PV), kết quả điểm thi môn Ngữ văn đạt cao như vậy sẽ giúp học sinh nhà trường có rất nhiều cơ hội tốt để đỗ vào các trường đại học top đầu.
Được biết, những năm qua, việc dạy môn Ngữ văn trong các trường THPT đã được xây dựng hướng tới mục tiêu lấy người học làm trung tâm, phát huy năng lực chung và năng lực đặc thù cho học sinh. Là giáo viên dạy môn Ngữ văn dày dặn kinh nghiệm, cô giáo Hoàng Kiều Vân (giáo viên Trường THPT A Phủ Lý), chia sẻ: Khi nhận thông báo về điểm thi, cá nhân tôi và các học sinh như vỡ òa cảm xúc vì đã đạt được một kết quả thực sự xuất sắc. Năm học qua, tôi được nhà trường phân công giảng dạy ở 3 lớp 12 và cả 3 lớp đều đạt thành tích thi tốt về môn Ngữ văn với điểm thi trung bình đạt từ 8,41- 9,02; có tới 60 học sinh đạt điểm 9 trở lên, trong đó có 13 học sinh đạt điểm 9,5. Có rất nhiều yếu tố làm nên thành tích này nhưng theo tôi, yếu tố quan trọng nhất chính là sự nỗ lực phấn đấu của các em học sinh dưới sự hướng dẫn tâm huyết, trách nhiệm của thầy cô giáo; sự quan tâm, tạo điều kiện của lãnh đạo nhà trường và gia đình các em. Đó là những nền tảng quan trọng để các em đã bứt phá ở bài thi cuối cùng - bài thi có tính chất quyết định đến việc đăng kí nguyện vọng vào đại học.
Chia sẻ thêm về kinh nghiệm cá nhân trong việc giảng dạy môn Ngữ văn, cô giáo Hoàng Kiều Vân cho biết, bản thân luôn đồng hành, động viên, khích lệ để học sinh yêu và thích học văn; không ngừng đổi mới chuyên môn, phương pháp giảng dạy, chú trọng học sinh mũi nhọn, hướng dẫn đạt điểm tối đa phần nhận xét nâng cao cũng như rèn thêm cách diễn đạt hay, ấn tượng cùng cách liên hệ, mở rộng, sáng tạo; thường xuyên đặt các câu hỏi mở để khám phá khả năng tìm tòi và kích thích sự sáng tạo của học sinh. Với học sinh có học lực yếu, kém, cô Vân chú ý hướng dẫn giải quyết câu hỏi phần đọc hiểu kĩ lưỡng và các bước làm bài cốt lõi cho các em, nhắc nhở các em về cách trình bày, cần cẩn thận trong mỗi phần, mỗi câu để không bị mất điểm. Để tránh nhàm chán trong quá trình ôn tập, cô đã chủ động đa dạng hóa các hình thức ôn tập; dành thời gian nhất định trong mỗi buổi ôn tập để kiểm tra học sinh nhằm nắm được thông tin phản hồi, điều chỉnh phương pháp ôn tập hiệu quả hơn.
Qua trò chuyện với một số học sinh đạt điểm cao môn Ngữ văn, các em đều cho biết: Muốn làm bài thi tốt thì phải có kiến thức sâu rộng về văn học như: tác giả, tác phẩm, chi tiết trong tác phẩm… từ đó liên hệ với các tác phẩm khác và liên hệ với đời sống xã hội. Về kỹ năng, nắm chắc quy trình làm bài, không viết theo bản năng và viết lan man. Đặc biệt, khi làm bài cần phải có cảm hứng, cảm xúc và phải đặt tâm huyết của mình vào tác phẩm, vào vấn đề mà đề bài yêu cầu, không viết qua loa, viết cho có…Hơn thế, viết văn phải có sự sáng tạo và cách nhìn nhận vấn đề riêng, không được lặp lại ý tưởng và cách nhìn của người khác. Đa số các học sinh này đều xác định được mục tiêu ngay từ đầu nên ngoài thời gian học và ôn tập trên lớp còn dành nhiều thời gian để đọc các loại sách tham khảo, có sự quan tâm nhiều tới các vấn đề thời sự, vấn đề mang tính xã hội để vận dụng và mở rộng kiến thức trong mỗi phần câu hỏi.
Kết quả thi môn Ngữ văn đạt mức cao đã không chỉ khẳng định được vị trí, tầm quan trọng của môn học trong các trường THPT mà còn đánh giá được năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên và sức học của học sinh hiện nay. Từ điểm thi nhìn rộng ra thực tế thấy rõ, đa số giáo viên môn học đã có sự chủ động, linh hoạt cao trong việc nghiên cứu, tìm hiểu, ứng dụng các phương pháp giảng dạy tích cực. Ở giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (đối với học sinh cấp THPT), môn Ngữ văn nhằm mục tiêu giúp cho học sinh nâng cao năng lực sử dụng tiếng Việt trong các hoạt động học tập, thực tiễn đời sống cũng như tiếp cận gần hơn với một số nội dung liên quan tới định hướng nghề nghiệp, đáp ứng sở thích và nhu cầu học tập của học sinh.
Như tại Trường THPT chuyên Biên Hòa, những năm học qua, nhà trường đã yêu cầu đội ngũ giáo viên tăng cường việc đổi mới phương pháp theo từng bài dạy, tiết dạy. Hằng tháng, hằng tuần giáo viên phải xây dựng và thực hiện được các tiết dạy đổi mới để các tổ nhóm chuyên môn dự giờ, đánh giá; trao cho giáo viên quyền được lựa chọn nội dung, ngữ liệu giảng dạy thích hợp và tạo điều kiện cho học sinh được phát huy một cách tốt nhất năng lực trong học tập. Đội ngũ giáo viên nhà trường đã xác định tốt trách nhiệm cá nhân trong thực hiện đổi mới và tiếp cận tốt các yêu cầu đổi mới môn Ngữ văn. Trên nền chương trình, giáo viên vẫn là người cung cấp kiến thức nhưng đồng thời còn phải tổ chức tốt được các hoạt động giáo dục khác nhằm thu hút học sinh tham gia có chủ đích vào việc học, hạn chế sự áp đặt trong dạy và học.
Môn Ngữ văn là môn thi duy nhất được thi và chấm thi theo hình thức tự luận. Đối với khâu chấm thi, vấn đề đảm bảo an ninh, an toàn được tỉnh quan tâm đặt lên mức cao nhất. Trong quá trình chấm thi, bên cạnh lực lượng giám sát tại chỗ, Bộ GD&ĐT còn tổ chức đoàn kiểm tra công tác chấm thi tại tỉnh. Qua đánh giá, công tác chấm thi của tỉnh Hà Nam đã đảm bảo đúng các quy định, an toàn. Riêng với môn Ngữ văn, do có sự lựa chọn đội ngũ chấm thi đều tay, được phân công nhiệm vụ rõ ràng, phát huy tốt năng lực chuyên môn, nêu cao tinh thần trách nhiệm nên việc chấm thi đảm bảo tiến độ, chấm đúng hướng dẫn biểu điểm, bám sát đáp án của Bộ GD&ĐT.
Ông Phạm Anh Tuấn, Giám đốc Sở GD&ĐT, Phó trưởng ban Thường trực BCĐ Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2023 tỉnh Hà Nam, cho biết: Kết quả của Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2023 nói chung và điểm thi môn Ngữ văn của tỉnh Hà Nam nói riêng đã phản ánh đúng chất lượng dạy và học của các trường THPT, các trung tâm GDTX và các cơ sở dạy nghề trên địa bàn. Một số trường đã có sự vươn lên khá tốt, từ vị trí cuối ở những kỳ thi trước, nay đã đứng trong top 10 các trường có điểm cao môn Ngữ văn thể hiện rõ sự nỗ lực, cố gắng của các nhà trường. Công tác chấm thi được thực hiện độc lập, 2 vòng; đảm bảo tính công tâm, minh bạch, đúng quy chế; điểm thi chính xác, không có vấn đề phát sinh. Việc duy trì được thứ hạng cao về kết quả chung, đặc biệt là vị trí dẫn đầu cả nước về điểm thi môn Ngữ văn sẽ là động lực giúp đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh có thêm động lực ở những năm học tiếp theo.
