Đến nay toàn tỉnh có 176.629 gia đình đạt chuẩn gia đình hiếu học, so với năm 2010 tăng 7.916 gia đình. Trong hàng vạn gia đình hiếu học của tỉnh mỗi gia đình có những hoàn cảnh khác nhau nhưng họ có chung một ý tưởng, một khát vọng là cố gắng lao động, sản xuất, công tác xây dựng cuộc sống ấm no hạnh phúc, tạo điều kiện cho mọi thành viên trong gia đình được học tập, nâng cao tri thức. Trong thực tế, có những gia đình hoàn cảnh khó khăn, nhưng các cháu đã không phụ lòng mong mỏi của cha mẹ, sự hỗ trợ của xã hội và Hội Khuyến học các cấp vươn lên và học giỏi.
Có những gia đình hàng tháng dành tiền tiết kiệm nuôi lợn nhựa, có bậc ông bà dành tiền lương hưu của mình hàng năm thưởng cho các cháu có thành tích trong học tập. Tiêu biểu như gia đình ông Trần Văn Hạp ở phường Đông Sơn (thị xã Tam Điệp); gia đình ông Lê Hoa Lư ở phường Đông Thành (thành phố Ninh Bình); gia đình bà Nguyễn Thị Tỵ ở xã Khánh Thủy (huyện Yên Khánh); gia đình bà Đỗ Thị Lan ở xã Ninh An (huyện Hoa Lư); gia đình ông Nguyễn Đức Hảo ở xã Yên Phong (huyện Yên Mô); gia đình ông Vũ Thanh Túc ở xã Phú Long (huyện Nho Quan)…
Phong trào xây dựng dòng họ hiếu học phát triển mạnh mẽ. Hàng năm, cứ đến ngày giỗ Tổ, ngày Thanh minh, ngày Tết đến, các dòng họ tập trung toàn gia tộc bái yết trước từ đường báo công trước tổ tiên về việc học hành của con cháu. Nhiều dòng họ đã ghi danh con cháu đỗ cử nhân, tiến sĩ, được Nhà nước phong học hàm Giáo sư, Phó giáo sư, sỹ quan cao cấp quân đội, công an, điều đó đã khích lệ con cháu không ngừng phấn đấu để báo công với tổ tiên. Tiêu biểu trong phong trào này là dòng họ Trần ở xã Lai Thành (huyện Kim Sơn), dòng họ Nguyễn Đình ở phường Ninh Khánh (thành phố Ninh Bình), dòng họ Nguyễn Xuân ở xã Gia Trấn (huyện Gia Viễn), dòng họ Đặng ở xã Ninh Hòa (huyện Hoa Lư), dòng họ Trịnh Duy ở xã Khánh Thịnh (huyện Yên Mô), dòng họ Trịnh Triệu ở xã Yên Bình (thị xã Tam Điệp), dòng họ Tạ ở xã Khánh An (huyện Yên Khánh), dòng họ Hà ở thị trấn Nho Quan (huyện Nho Quan). Đến nay, toàn tỉnh đã có 1.951 dòng họ hiếu học (tăng 297 dòng họ so với năm 2011).
Song song với phong trào xây dựng gia đình, dòng họ hiếu học thì phong trào xây dựng các chi Hội khuyến học thôn, xóm, bản, phố… cũng được cấp ủy và chính quyền các cấp quan tâm xây dựng. Nhiều tổ chức chi hội khuyến học hoạt động đều đặn và có chất lượng. Năm 2010, toàn tỉnh số hội viên đạt 22,5% đến nay đã có 253.360 hội viên, đạt 28,2%, tăng 43.173 hội viên. Phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập đã được phát triển sâu rộng ở từng cơ sở mà nòng cốt là Hội Khuyến học các cấp liên kết với các ngành, các cấp như giáo dục, Hội Cựu giáo chức, Ủy ban MTTQ, Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Liên đoàn lao động, Đoàn thanh niên các cấp… Nhiều xã có phong trào khuyến học tốt như Ninh Mỹ (Hoa Lư), Yên Thắng (Yên Mô), Thượng Kiệm (Kim Sơn), Gia Trấn (Gia Viễn), phường Tân Thành (thành phố Ninh Bình), phường Trung Sơn (thị xã Tam Điệp), thị trấn Yên Thịnh (Yên Mô), Đồng Phong (Nho Quan), Khánh Nhạc (Yên Khánh)…
Cùng với việc chăm lo xây dựng tổ chức Hội thì phong trào xây dựng quỹ khuyến học ở cơ sở cũng được đẩy mạnh. Ngoài Quỹ Khuyến học, khuyến tài Đinh Bộ Lĩnh của tỉnh phát động năm 2011 được trên 17 tỷ đồng, Quỹ Khuyến học Trương Hán Siêu của Hội Khuyến học tỉnh, các huyện có Quỹ Khuyến học Lương Văn Thăng (Nho Quan), Quỹ Khuyến học Nguyễn Công Trứ (Kim Sơn), Tạ Uyên (Yên Mô), Vũ Duy Thanh (Yên Khánh). Trong những năm qua, Hội Khuyến học các cấp đã trao tặng cho hàng chục nghìn học sinh có thành tích cao trong học tập, những học sinh nghèo vượt khó vươn lên. Ngày mùng 5 Tết âm lịch hàng năm, Hội Khuyến học tỉnh đã tổ chức trao học bổng Trương Hán Siêu cho những học sinh đỗ thủ khoa, đạt điểm cao vào các trường đại học và các cháu đỗ đầu vào các lớp chuyên Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy, các cháu đỗ thủ khoa vào các trường THPT các huyện trong toàn tỉnh. Hội Khuyến học huyện Kim Sơn tham mưu cho Huyện ủy, UBND huyện trao thưởng cho tất cả học sinh thi đỗ vào các trường đại học trong nước.
Đó là những nét điển hình về phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập của tỉnh nhà trong những năm qua. Do vậy Ninh Bình nhiều năm liền là địa phương thuộc tốp đầu trong toàn quốc có phong trào khuyến học xuất sắc, được Hội Khuyến học Việt Nam biểu dương, khen thưởng.
Nguyễn Khắc Thiệu
(Phó Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh)