Trong suốt 84 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ DQTV đã hết lòng trung thành với Tổ quốc, với nhân dân, với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc, chiến đấu kiên cường, mưu trí, dũng cảm, lao động học tập, công tác hiệu quả, sáng tạo và đã lập nhiều chiến công to lớn, góp phần vào thắng lợi lịch sử Cách mạng tháng Tám năm 1945, hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc, xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN và sự nghiệp đổi mới hiện nay.
Cùng với sự phát triển và trưởng thành của lực lượng DQTV trong cả nước, lực lượng DQTV tỉnh Ninh Bình từng bước được củng cố và phát triển cả về số lượng và chất lượng. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, quán triệt đường lối quân sự của Trung ương Đảng, Bác Hồ kính yêu, ngay từ khi mới thành lập, từ các đội du kích tập trung, vũ khí thô sơ, lạc hậu nhưng trong quá trình vừa chiến đấu vừa xây dựng, lực lượng DQTV tỉnh đã trưởng thành nhanh chóng, với tinh thần "Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh", lực lượng DQTV tỉnh đã cùng các lực lượng chiến đấu và giành chiến công vang dội, cùng với thắng lợi trên các chiến trường cả nước, buộc địch phải rút chạy khỏi Ninh Bình vào ngày 30/6/1954.
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, lực lượng DQTV Ninh Bình cùng với bộ đội chủ lực đã anh dũng chiến đấu, đánh trả quyết liệt 2 cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ, bắn rơi 90 máy bay, tiêu diệt và bắt sống 5 giặc lái, riêng Trung đội dân quân Kim Đài bắn rơi 5 chiếc, được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.
Phát huy truyền thống vẻ vang, trong những năm gần đây, lực lượng DQTV trong tỉnh đã thể hiện rõ vai trò, trách nhiệm, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Các cấp ủy Đảng, chính quyền và toàn dân đã không ngừng chăm lo, xây dựng đội ngũ DQTV tỉnh vững mạnh và rộng khắp, tổ chức, biên chế tinh gọn, có số lượng phù hợp, chất lượng tổng hợp được nâng cao.
Cùng với các lực lượng khác, lực lượng DQTV đã góp phần làm thất bại chiến lược "Diễn biến hòa bình", bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, giữ vững ổn định chính trị, củng cố tăng cường quốc phòng - an ninh trên phạm vi cả nước cũng như ở tỉnh. Lực lượng DQTV đã phối hợp chặt chẽ với các lực lượng khác thường trực sẵn sàng chiến đấu, nắm chắc tình hình địa bàn, kịp thời xử lý các tình huống xảy ra, tổ chức tuần tra, canh gác giữ gìn ANTT...
Hàng năm, căn cứ chức năng, nhiệm vụ của lực lượng DQTV, cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương các cấp đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo cơ quan quân sự thường xuyên rà soát, bổ sung, điều chỉnh kế hoạch A, A2, A3, A4, kế hoạch phòng, chống lụt bão cho phù hợp với tình hình thực tế và tổ chức cho lực lượng DQTV luyện tập các phương án đã được xác định. 100% cơ sở DQTV đã tổ chức ký kết Quy chế phối hợp hoạt động với lực lượng công an xã, phường, thị trấn, lực lượng kiểm lâm và các lực lượng khác trong công tác giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, trong công tác bảo vệ rừng.
Chỉ tính từ năm 2010 đến nay, toàn tỉnh đã tổ chức gần 200 cuộc diễn tập khu vực phòng thủ cấp tỉnh, cấp huyện, diễn tập quốc phòng, an ninh các sở, ngành và diễn tập chiến đấu phòng thủ cấp xã, với hàng chục nghìn lượt DQTV tham gia. Thông qua các cuộc diễn tập, năng lực tổ chức, điều hành, chỉ huy của cấp ủy, chính quyền các cấp, ý thức trách nhiệm của DQTV và nhân dân đối với nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày càng được nâng lên. Song song với nhiệm vụ huấn luyện, diễn tập, lực lượng dân quân tự vệ đã tham gia có hiệu quả nhiệm vụ phòng, chống cháy nổ, cháy rừng, phòng chống lụt bão, cứu hộ, cứu nạn, giúp đỡ nhân dân khắc phục hậu quả thiên tai.
Đã có trên 80 nghìn lượt cán bộ, chiến sỹ DQTV tham gia đóng góp hàng chục nghìn ngày công lao động, đào đắp hàng chục nghìn m3 đất đá, giúp nhân dân thu hoạch hàng trăm héc ta lúa và tham gia công tác vận động quần chúng thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tích cực lao động sản xuất, xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới và làm tốt công tác chính sách hậu phương quân đội. Ngoài các nhiệm vụ trên, DQTV trong tỉnh cũng làm tốt công tác dân vận, thực sự là công cụ chủ yếu bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền, bảo vệ nhân dân ở cơ sở.
Để tiếp tục xây dựng lực lượng DQTV tỉnh Ninh Bình vững mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ mới, đòi hỏi các cơ quan, tổ chức và địa phương cần thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu:
Một là: Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy, quản lý, điều hành của chính quyền, vai trò tham mưu của cơ quan quân sự các cấp đối với công tác xây dựng lực lượng DQTV. Tiếp tục quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị, văn bản quy phạm pháp luật của Đảng, Nhà nước về DQTV, nhất là Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 (khóa XI) về "Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới"; Chỉ thị số 16-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa IX) về "Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới"; đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục để cán bộ, đảng viên, nhân dân nhận thức rõ vai trò, vị trí chiến lược của DQTV trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
Phát huy vai trò, trách nhiệm của cơ quan quân sự, cán bộ quân sự, nhất là của đội ngũ cán bộ chủ trì các cấp trong công tác làm tham mưu, phối hợp nắm chắc tình hình, đề xuất với cấp ủy, chính quyền địa phương trong lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý nhà nước về xây dựng lực lượng DQTV theo Luật, đáp ứng yêu cầu trước mắt và lâu dài.
Hai là: Tiếp tục xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh, rộng khắp, có chất lượng tổng hợp ngày càng cao, trước hết là chất lượng chính trị, đảm bảo để DQTV thực sự là lực lượng chính trị tin cậy của cấp ủy, chính quyền và nhân dân ở cơ sở; thường xuyên củng cố, kiện toàn và nâng cao chất lượng hoạt động của Ban CHQS các cơ quan, tổ chức và Ban CHQS cấp xã theo Luật DQTV.
Thực hiện nghiêm nền nếp chế độ đăng ký, quản lý lực lượng DQTV; thường xuyên rà soát, kiện toàn tổ chức biên chế DQTV theo hướng gọn, mạnh, có tỷ lệ và cơ cấu hợp lý, phù hợp với đặc điểm từng vùng, từng địa phương, cơ sở; chú trọng xây dựng lực lượng DQTV ở các địa bàn trọng điểm, vùng sâu, vùng xa; coi trọng lãnh đạo phát triển đảng viên trong DQTV, đáp ứng yêu cầu về chất lượng chính trị.
Ba là: Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng huấn luyện, diễn tập và hoạt động của lực lượng DQTV; kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục chính trị, phổ biến, giáo dục pháp luật, công tác vận động quần chúng với huấn luyện quân sự; chú trọng tập huấn, bồi dưỡng cán bộ, huấn luyện nâng cao trình độ, khả năng sẵn sàng chiến đấu cho lực lượng DQTV tại chỗ, cơ động và các binh chủng; tăng cường huấn luyện cho DQTV về nhiệm vụ phòng, chống, ứng phó với thiên tai, xử lý các tình huống bảo vệ an ninh trật tự ở địa phương, cơ sở.
Bốn là: Chăm lo thực hiện tốt chế độ, chính sách đối với lực lượng DQTV. Các địa phương cần thực hiện nghiêm Luật DQTV, nhất là quy định về ngân sách, nhằm bảo đảm kịp thời chế độ, chính sách đối với lực lượng DQTV. Đồng thời, chú trọng gắn công tác chính sách với công tác tổ chức, công tác tư tưởng; làm tốt công tác chính sách đối với những gia đình cán bộ, chiến sĩ DQTV có khó khăn, bảo đảm cho chiến sỹ DQTV yên tâm thực hiện và hoàn thành tốt nhiệm vụ khi được huy động.
Phát huy những kết quả đạt được, tiếp tục có sự đổi mới phương thức tổ chức, tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước đối với công tác DQTV; tổ chức tốt việc sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm. Đồng thời, đẩy mạnh công tác thi đua - khen thưởng gắn với thực hiện hiệu quả việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, nhân rộng điển hình tiên tiến, tiếp tục xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.
Đại tá Nguyễn Ngọc Thạch (TVTU, Chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh)