Phân luồng học sinh sau THCS và THPT

Mặt khác các cơ sở đào tạo "thợ" cũng chưa được đầu tư đúng mức cả về số lượng và chất lượng, khiến bài toán đào tạo nguồn nhân lực, nhất là phân luồng sau trung học cơ sở (THCS) và trung học phổ thông (THPT) gặp nhiều khó khăn, ách tắc. Vấn đề là cần có những giải pháp đồng bộ từ nhiều phía.

Chưa nhận thức đúng về phân luồng, hướng nghiệp

Hơn 20 năm qua, hệ thống giáo dục nước ta phát triển mạnh ở tất cả các cấp học, từ mầm non đến đại học. Tuy nhiên, việc giúp học sinh có những hiểu biết về nghề nghiệp để định hướng phát triển, lựa chọn ngành nghề phù hợp sở thích cá nhân cũng như năng lực bản thân và nhu cầu xã hội còn nhiều hạn chế. Việc phân luồng học sinh THCS và THPT, tạo nền tảng quan trọng cho việc chuẩn bị nguồn nhân lực có chất lượng theo yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và từng địa phương hầu như chưa được đáp ứng.

Theo Vụ trưởng Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ Giáo dục và Ðào tạo) Hoàng Ngọc Vinh, học sinh tốt nghiệp THCS sẽ vào học trong các trường THPT, các trung tâm giáo dục thường xuyên (TTGDTX), các trường dạy nghề, trường trung cấp chuyên nghiệp (TCCN) và một phần tham gia thị trường lao động mà chưa được đào tạo nghề.

Nhiều năm gần đây, tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS không tiếp tục học chiếm tỷ lệ cao. Chỉ tính riêng năm học 2007-2008, tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS vào học THPT là 70,7%, học bổ túc THPT là 7,5%, học trong các cơ sở dạy nghề và TCCN thấp, chỉ khoảng 1,8% đến 2,5%; còn lại  khoảng 17,5% (khoảng 1,4 triệu học sinh) không tiếp tục học. Một số tỉnh có tỷ lệ học sinh học xong THCS không tiếp tục học khá cao như Lào Cai, Yên Bái, Thái Nguyên, Nghệ An, Quảng Bình...

Thực tế cho thấy, phần lớn học sinh tốt nghiệp THPT thường dự thi đại học, cao đẳng; không đỗ mới chuyển sang học TCCN hoặc học nghề. Số còn lại có thể ở nhà ôn tập và chờ năm sau thi tiếp hoặc tìm kiếm việc làm khác. Theo con số thống kê, quy mô tuyển sinh vào các trường đại học, cao đẳng năm học 2007-2008 chiếm 43,8% học sinh tốt nghiệp THPT. Trong khi đó, học sinh tốt nghiệp THPT vào học TCCN chiếm 30,3%  và một số ít học nghề.  Tuy nhiên, chỉ trong năm học 2007 - 2008, cả nước vẫn còn hơn 156 nghìn học sinh tốt nghiệp THPT không học nghề nào? Mặt khác, số học sinh bỏ học và trượt tốt nghiệp  THPT còn khá nhiều, với khoảng hơn 224 nghìn em. Chính vì vậy, nếu cộng cả số học sinh tốt nghiệp THPT chưa tiếp tục học với số học sinh trượt tốt nghiệp và bỏ học thì hằng năm còn khoảng 400 nghìn em. Ðiều này gây lãng phí lớn vì nếu những học sinh này được học nghề từ sớm thì hiệu quả kinh tế, xã hội sẽ cao hơn nhiều.

Ða dạng hóa công tác hướng nghiệp

Việc phân luồng học sinh sau THCS và THPT sẽ tạo nền tảng quan trọng cho việc chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu  phát triển kinh tế - xã hội của đất nước nói chung và từng địa phương nói riêng. Phân luồng học sinh cần có định hướng của cơ quan quản lý nhà nước từ Trung ương đến địa phương vừa phù hợp nhu cầu chung, vừa phù hợp  điều kiện kinh tế - xã hội và nhu cầu nguồn nhân lực từng vùng, miền.

Kinh nghiệm cho thấy, cần thực hiện đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên hướng nghiệp trong trường phổ thông theo hướng chuẩn hóa; hạn chế số giáo viên làm công tác giáo dục hướng nghiệp không được đào tạo hoặc đào tạo không đúng chuyên ngành. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp thành lập các trung tâm đào tạo nghề, trường dạy nghề, trường TCCN; nhất là phát triển mạng lưới ở những vùng khó khăn, chất lượng giáo dục phổ thông nhiều hạn chế.

Có chính sách trợ giúp tài chính cho học sinh dân tộc, học sinh nghèo và những cơ sở đào tạo tuyển học sinh tốt nghiệp THCS để đào tạo nghề, TCCN từ sớm. Ðổi mới chương trình giáo dục hướng nghiệp và giáo dục nghề phổ thông theo hướng nâng cao năng lực tự đánh giá và kỹ năng tìm kiếm thông tin về ngành nghề và nhu cầu thị trường lao động cho học sinh phổ thông.

Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Ðào tạo TP Hồ Chí Minh Phạm Ngọc Thanh cho rằng, cần thống nhất hệ thống giáo dục, không còn phân định TCCN và trung cấp nghề. Nhà nước có chương trình cụ thể để phát triển giáo dục nghề nghiệp, trong đó có cả quy hoạch, xây dựng trường, chế độ chính sách, nhất là lập ban chỉ đạo hướng nghiệp phân luồng học sinh các cấp từ trung ương đến địa phương (xuống cả cấp xã).

Mới đây, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Giáo dục và Ðào tạo Nguyễn Thiện Nhân khẳng định: Hướng nghiệp giáo dục nghề nghiệp có vai trò quan trọng, xuất phát từ nhu cầu xã hội và năng lực của người học cho nên cần tăng cường tuyên truyền, đem những thông tin cần thiết rõ hơn cho mọi người về hướng nghiệp giáo dục nghề nghiệp. Cần hình thành một chương trình tổng hợp để không chỉ những người làm công tác giáo dục và đào tạo mà là toàn xã hội tham gia công tác hướng nghiệp.

Rà soát lại chương trình hướng nghiệp sao cho phù hợp đặc điểm chung cũng như với đặc thù riêng từng địa phương. Chuẩn hóa chương trình đào tạo trung cấp chuyên nghiệp và trung cấp nghề và có cơ chế liên thông trung cấp lên cao đẳng, cao đẳng lên đại học nhằm tránh tư tưởng chuộng bằng cấp, phát triển hướng nghiệp, giáo dục nghề nghiệp hợp lý. Các cơ sở đào tạo cần nâng cao chất lượng đào tạo nghề nghiệp, xác định nguyên tắc đào tạo theo nhu cầu, đào tạo có địa chỉ; công bố tỷ lệ học sinh học xong có việc làm.

Mỗi cơ sở dạy nghề cần xác định danh sách doanh nghiệp, đơn vị là đối tác chiến lược ổn định lâu dài trong việc tiếp nhận nguồn nhân lực đã được đào tạo.  UBND các tỉnh lên danh sách các đơn vị, doanh nghiệp tham gia hướng nghiệp với vai trò mỗi doanh nghiệp là một đơn vị hướng nghiệp. Ngoài ra, học sinh THCS học nghề cần được ưu đãi và vận động xã hội xây dựng quỹ hỗ trợ người học nghề, hỗ trợ trường đào tạo nghề.

Ngay từ cấp học THCS, THPT, ngành Giáo dục và Ðào tạo cũng như các trường, các địa phương  đẩy mạnh đánh giá việc hướng nghiệp, giáo dục nghề nghiệp cho học sinh; đồng thời dự báo nhu cầu xã hội về đào tạo nghề để tăng quy mô với cơ cấu hợp lý trong phát triển đào tạo nghề nghiệp, lấy đó làm căn cứ để phân luồng học sinh sau THCS và THPT, phục vụ  phát triển kinh tế - xã hội của đất nước...

Theo Nhandan