Nỗ lực thực hiện tốt Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững

Chiều 22/6, tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị toàn quốc tổng kết các Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững; các phong trào thi đua “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới” và “Vì người nghèo - Không để ai bị bỏ lại phía sau” giai đoạn 2021-2025.

Đồng chủ trì có các đồng chí: Đỗ Văn Chiến, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng: Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà và Mai Văn Chính, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan; lãnh đạo các bộ, ban, ngành, cơ quan Trung ương. Hội nghị được truyền trực tuyến tới điểm cầu trụ sở Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Phát biểu ý kiến khai mạc hội nghị, nhấn mạnh vai trò, vị trí, tầm quan trọng của nông nghiệp, nông dân, nông thôn, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ, nông nghiệp là trụ đỡ của nền kinh tế; chúng ta lấy nông dân làm trung tâm, nông nghiệp làm động lực, nông thôn là nền tảng. Đa số người dân Việt Nam ở nông thôn, số lao động làm việc trong khu vực nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn.

Cùng với đó, Thủ tướng nhấn mạnh vai trò của nền văn minh lúa nước, đóng góp, dấu ấn của khu vực nông nghiệp, nông thôn với nền văn hóa dân tộc Việt Nam.

Do đó, đây là Hội nghị quan trọng, trong bối cảnh cả nước đang tích cực thi đua chào mừng, kỷ niệm các ngày lễ lớn; khẩn trương hoàn thành các nhiệm vụ theo các nghị quyết, kết luận của Đảng, Quốc hội, nhất là cuộc cách mạng về sắp xếp tổ chức bộ máy, sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, bỏ cấp huyện từ ngày 1/7/2025.

Thủ tướng nêu rõ, thời gian qua, chương trình xây dựng nông thôn mới có 79% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, 51% số đơn vị cấp huyện được công nhận đạt chuẩn hoặc hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới; đã có 12 tỉnh, thành phố được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới.

Tuy nhiên, hiện nay còn nhiều vùng có tỷ lệ nghèo trên 50%. Bên cạnh sự tích cực của các phong trào thi đua, công tác thi đua khen thưởng cũng còn những bất cập như chưa phát hiện, khen thưởng kịp thời các điển hình, nhiều cá nhân, tổ chức có nhiều đóng góp mà chưa được khen thưởng, biểu dương...

Thủ tướng đề nghị các đại biểu đánh giá về kết quả thực hiện, chia sẻ những cách làm, mô hình hay, sáng tạo, điển hình; tôn vinh, khen thưởng các tổ chức, cá nhân có thành tích nổi bật; thảo luận định hướng Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2030 (về sự cần thiết đầu tư Chương trình trong bối cảnh hiện nay; các quan điểm, mục tiêu; phạm vi và quy mô; nội dung thực hiện; giải pháp tổ chức thực hiện trong bối cảnh, yêu cầu mới; việc lồng ghép các chương trình; triển khai hiệu quả các chương trình OCOP…).

Thủ tướng cũng cho rằng, bảo đảm môi trường nông thôn, gắn với xóa bỏ các tập tục lạc hậu, như bảo đảm nước sạch, nhà vệ sinh hợp vệ sinh… là những vấn đề rất quan trọng cần bàn thêm để làm tốt hơn.

Phát biểu ý kiến kết luận hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, chúng ta xây dựng và tổ chức thực hiện Nghị quyết 26-NQ/TW của Trung ương về nông nghiệp, nông dân, nông thôn là “đúng, trúng”, đi vào cuộc sống, hiệu quả mang lại rất tích cực: góp phần cơ cấu lại kinh tế nước ta phát triển nhanh và bền vững; phát triển cơ sở hạ tầng về giao thông, thủy lợi, diện mạo nông thôn “điện, đường, trường, trạm”, đời sống vật chất, tinh thần của nông dân được nâng lên toàn diện. Việt Nam trở thành hình mẫu của thế giới về thực hiện các Mục tiêu Phát triển thiên niên kỷ của Liên hợp quốc.

Theo Thủ tướng, thành công của Chương trình là nhờ lãnh đạo của Đảng, thường xuyên, trực tiếp là Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đứng đầu là cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trước đây, Tổng Bí thư Tô Lâm hiện nay, sự vào cuộc tích cực, hiệu quả của cả hệ thống chính trị, sự giúp đỡ của bạn bè quốc tế; có sự chung sức, đồng lòng, đoàn kết của cả dân tộc, cả hệ thống chính trị; chúng ta biết phát huy sức mạnh tổng hợp của mối quan hệ giữa phát triển ngành nông nghiệp, xây dựng nông thôn, phát triển đời sống vật chất, tinh thần của người nông dân; người nông dân vẫn là nguồn lực vốn quý nhất.

Thời gian tới, Thủ tướng nhấn mạnh tiếp tục thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững, thực hiện 2 phong trào để xây dựng nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh; giảm nghèo toàn diện, bao trùm và bền vững.

Muốn vậy, theo Thủ tướng, đối với hệ thống chính trị gồm cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị thực hiện “4 đẩy mạnh”: Đẩy mạnh hoàn thiện thể chế để phục vụ phát triển nông dân là trung tâm, chủ thể; nông nghiệp là động lực; nông thôn là nền tảng cho sự phát triển.

Đẩy mạnh phát triển hạ tầng chiến lược cho nông nghiệp, nông dân và nông thôn gồm giao thông, năng lượng, y tế, giáo dục, văn hóa, thể thao và các hạ tầng phải phát triển xanh và bền vững để phục vụ phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh. Đẩy mạnh xây dựng yếu tố con người và cụ thể là xây dựng người nông dân phù hợp giai đoạn cách mạng mới, phù hợp sự phát triển mới, phù hợp chính quyền địa phương 2 cấp, phù hợp “bộ tứ trụ cột”. Đẩy mạnh đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp phù hợp nhu cầu và sự hưởng thụ; đa dạng hóa sản phẩm, chuỗi cung ứng, thị trường.

Đối với người nông dân, Thủ tướng đề nghị thực hiện “3 tiên phong”: Tiên phong thoát nghèo, làm giàu từ “bàn tay, khối óc, khung trời, cửa biển”. Tiên phong xây dựng người nông dân văn minh. Tiên phong trong sản xuất xanh, bền vững, chuyển đổi số, đặc biệt là phong trào “Bình dân học vụ số”, xây dựng nền kinh tế số, Chính phủ số, xã hội số, con người số.

Thủ tướng yêu cầu phải thực hiện nghiêm sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng, cụ thể là của Ban Chấp hành Trung ương, thường xuyên trực tiếp là Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Tổng Bí thư; huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị để thực hiện 2 Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững.

Cũng theo Thủ tướng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng Bộ Nội vụ từ hội nghị tổng kết này, phải tập trung nghiên cứu gộp 2 Chương trình này làm một, 2 Phong trào này làm một bảo đảm phù hợp trong bối cảnh hiện nay, bảo đảm nội hàm xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững.

Thủ tướng chỉ rõ, dân số Việt Nam ở khu vực nông thôn là chủ yếu; việc chuyển dịch sang đô thị và lĩnh vực công nghiệp phải mất thời gian; người nghèo chủ yếu ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Phát huy tinh thần cả hệ thống chính trị phải vào cuộc; quyết tâm phải cao, nỗ lực phải lớn, hành động phải quyết liệt; phân công “6 rõ”: “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ tiến độ, rõ kết quả, rõ thẩm quyền”.

Trong bối cảnh hiện nay còn nhiều khó khăn, Thủ tướng kêu gọi sự đoàn kết, chung tay của Nhà nước, doanh nghiệp; phát huy nguồn lực của Nhà nước là dẫn dắt, vốn mồi cho Chương trình mục tiêu này; huy động nguồn lực xã hội trong đó có nguồn lực của tư nhân, nguồn lực hợp tác công tư; phải giáo dục đào tạo con người; tiếp tục đầu tư cho hạ tầng giao thông, y tế, giáo dục, văn hoá, thể thao để nâng cao thể chất, sức khoẻ với tinh thần chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ, tính mạng cho nhân dân; giáo dục từ trang bị kiến thức sang giáo dục con người toàn diện.

Quá trình làm phải giải phóng từ cơ chế, chính sách, thể chế, tháo gỡ các điểm nghẽn, biến thể chế thành lợi thế cạnh tranh; thực hiện công bằng và tiến bộ xã hội; thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội, không để ai bị bỏ lại phía sau; không hy sinh tiến bộ và công bằng xã hội, môi trường ở nông thôn để chạy theo tăng trưởng kinh tế đơn thuần. Tinh thần nói đi đôi với làm, đã cam kết là phải thực hiện, đã nói, đã làm, đã thực hiện phải có sản phẩm, "cân, đong, đo, đếm" được; không nói sáo rỗng; phải để người nông dân cảm nhận thực sự thành quả mà Đảng, Nhà nước đem lại.

Thủ tướng cho rằng, quá trình thực hiện, cái chưa được cũng có; do đó phải có công cụ ngăn chặn tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, lợi ích nhóm; phong trào phải thực chất, hiệu quả rõ ràng, hưởng thụ của người dân là thực chất. Các cơ quan thông tấn báo chí tăng cường tuyên truyền về lĩnh vực này, tạo đồng thuận trong dư luận xã hội.

Tại Hội nghị, thay mặt Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã trao Huân chương Lao động hạng Ba tặng các huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và các huyện đạt chuẩn nông thôn mới giai đoạn 2021-2025.

* Ban Chỉ đạo Trung ương các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025 cho biết về kết quả thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ: Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới cơ bản là đạt và vượt các mục tiêu được giao đến hết năm 2025: Tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới đạt 79,3%/chỉ tiêu 80%, tăng 10,6% so cuối năm 2021; tỷ lệ xã đạt nông thôn mới nâng cao là 42,4%/chỉ tiêu 40%, tăng hơn 5 lần so cuối năm 2021; tỷ lệ xã đạt nông thôn mới kiểu mẫu là 12,3%/chỉ tiêu 10%, tăng hơn 17 lần so với cuối năm 2021; tỷ lệ đơn vị cấp huyện được công nhận hoàn thành nhiệm vụ đạt chuẩn nông thôn mới là 51%/chỉ tiêu 50% (tăng 53% so cuối năm 2021); tỷ lệ huyện nông thôn mới nâng cao là 20%/chỉ tiêu 20% (tại thời điểm cuối năm 2021 chưa có huyện nông thôn mới nâng cao). Đã có 12 tỉnh được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới/chỉ tiêu 15 tỉnh, tăng 8 tỉnh so cuối năm 2021.

Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững: Tỷ lệ hộ nghèo cuối năm 2024 là 1,93%, giảm 3,27% so cuối năm 2022, giảm bình quân 1,03%/năm (đạt mục tiêu giao giảm 1-1,5%/năm); tỷ lệ xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo thoát khỏi tình trạng khó khăn là 35,20% (19/54 xã)/chỉ tiêu 30%. Tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi của trẻ em dưới 16 tuổi, giảm còn 25,42%/chỉ tiêu dưới 34%. Đã triển khai trên 10.500 mô hình sinh kế/chỉ tiêu trên 1.000 mô hình (vượt xa mục tiêu). Hỗ trợ kết nối việc làm thành công cho trên 134.000 lao động thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo chỉ tiêu là tối thiểu 100.000 lao động.

Kết quả huy động nguồn lực, phân bổ, giải ngân vốn: Chương trình nông thôn mới: Tổng nguồn lực huy động đến hết tháng 5/2025 khoảng 3,7 triệu tỷ đồng (Vốn ngân sách nhà nước 8,8%; vốn lồng ghép các chương trình khác 7,4%; vốn tín dụng 60,8%; huy động doanh nghiệp và người dân 23,1%). Tổng vốn ngân sách trung ương giai đoạn 2021-2025 là 41.264 tỷ đồng (chiếm 1,1%), phân bổ 847 tỷ đồng cho các bộ, ngành và 40.417 tỷ đồng cho 47 tỉnh. Tỷ lệ giải ngân giai đoạn 2021-2024 đạt khoảng 80,6%.

Chương trình giảm nghèo bền vững: Tổng vốn ngân sách trung ương giai đoạn 2021-2025 khoảng 44.607 tỷ đồng. Tỷ lệ giải ngân giai đoạn 2021-2024 đạt 78,94%. Vốn ngân sách địa phương khoảng 2.882 tỷ đồng. Nguồn huy động khác khoảng 8.903 tỷ đồng, gồm 7.129 tỷ đồng vốn lồng ghép và 1.774 tỷ đồng từ người dân, cộng đồng.

Một số kết quả nổi bật: hạ tầng kinh tế-xã hội nông thôn giai đoạn 2021-2025 tiếp tục được đầu tư đồng bộ. Đến nay, 87,3% số xã đạt Tiêu chí 2 về Giao thông; 98,1% số xã đạt Tiêu chí 3 về Thủy lợi và phòng, chống thiên tai; 96,5% số xã đạt Tiêu chí 4 về Điện... Trên 4.966 công trình tại các huyện nghèo và xã đặc biệt khó khăn được xây dựng, duy tu. Bảo đảm nhà ở bền vững cho gần 90.000 hộ nghèo, hộ cận nghèo.

Chương trình OCOP được triển khai mạnh mẽ, cùng với chương trình du lịch nông thôn gắn với bản sắc văn hóa góp phần phát triển kinh tế nông thôn, với 16.543 sản phẩm đạt từ 3 sao trở lên và 8.924 chủ thể OCOP, Hệ thống hợp tác xã, tổ hợp tác tiếp tục được củng cố và phát triển với khoảng 22.162 hợp tác xã nông nghiệp đang hoạt động. Triển khai được 10.587 dự án hỗ trợ sinh kế với trên 205.585 hộ dân tham gia: 134.000 lao động được kết nối việc làm sinh kế.

Chất lượng giáo dục, y tế và chăm sóc sức khỏe cho người dân nông thôn được nâng cao. Đã có 87,5% số xã đạt Tiêu chí 05 về Trường học (tăng 7,3% so cuối năm 2021); 95,6% số xã đạt Tiêu chí 14 về Giáo dục và Đào tạo (tăng 1,3%). Tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi của trẻ em dưới 16 tuổi giảm còn 25,42%.

Tiếp tục xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, nâng cao đời sống tinh thần người dân. Cả nước có 85,7% số xã đạt Tiêu chí 06 về Cơ sở vật chất văn hóa (tăng 4,8% so cuối năm 2021); 95,2% số xã đạt Tiêu chí 16 về Văn hóa.

Công tác bảo vệ môi trường, xây dựng cảnh quan và kinh tế tuần hoàn tiếp tục là nội dung trọng tâm trong xây dựng nông thôn mới; nhiều địa phương đã có các tuyến đường làng, ngõ xóm “sáng-xanh-sạch-đẹp", nâng cao chất lượng sống và mỹ quan nông thôn. Đã có 70% chất thải rắn được thu gom, xử lý; 58% người dân sử dụng nước sạch theo quy chuẩn; 86,1% số xã đạt Tiêu chí 17 về môi trường và an toàn thực phẩm…

Lực lượng công an, quân sự cơ sở được kiện toàn, hoạt động hiệu quả; nhiều mô hình tự quản được phát huy, góp phần ổn định chính trị, bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Cả nước có 95,4% số xã đạt Tiêu chí 19 về Quốc phòng và An ninh.

NDO