Ngăn chặn thông tin độc hại trên mạng xã hội

Các thế lực thù địch triệt để lợi dụng đặc điểm này để tiến hành chống phá Đảng, Nhà nước; thúc đẩy “diễn biến hòa bình” bằng các phương thức phi vũ trang, tinh vi và khó nhận diện.

Việc nhận diện rõ đặc trưng, biểu hiện và cơ chế lan truyền dạng thông tin độc hại này trong bối cảnh Việt Nam hiện nay là cơ sở quan trọng để đánh giá đúng mức độ nguy cơ đối với ổn định chính trị-xã hội. Việc xác lập không gian mạng như một “mặt trận tư tưởng mới” là cơ sở chính trị-pháp lý quan trọng để triển khai đồng bộ các giải pháp bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo đảm an ninh quốc gia và giữ vững ổn định chính trị-xã hội trong điều kiện mới.

Nguy cơ gây mất ổn định chính trị-xã hội

Trong môi trường mà bất cứ cá nhân nào cũng có thể trở thành “nhà sản xuất nội dung”, ranh giới giữa thông tin được kiểm chứng và thông tin bịa đặt trở nên rất mong manh. Các thông điệp dân túy thường được ngụy trang dưới dạng “sự thật bị che giấu”, “thông tin nội bộ”, “bóc trần sự thật”, đánh trúng tâm lý tò mò, nghi ngờ và dễ tin của một bộ phận người sử dụng mạng xã hội. Cùng với đó, thuật toán của mạng xã hội có xu hướng ưu tiên hiển thị những nội dung gây tranh cãi, tạo tương tác mạnh, bởi tương tác càng cao thì lợi ích kinh tế từ quảng cáo càng lớn. Trong khi đó, các thông điệp dân túy lại thường mang tính đánh mạnh vào cảm xúc, vì vậy rất dễ được thuật toán “ưu ái”.
Chưa kể, không ít cá nhân sở hữu lượng người theo dõi lớn đã vô tình hoặc cố ý tiếp tay cho các thông điệp dân túy thông qua việc bình luận, chia sẻ, “nhận định” các vấn đề chính trị-xã hội theo hướng cảm tính, thiếu căn cứ. Thay vì tiếp cận chính trị bằng lý trí, bằng các phân tích chính sách, dữ liệu và bằng chứng, nhiều vấn đề chính trị-xã hội bị “đẩy” sang khu vực cảm xúc. Khi cảm xúc trở thành “chìa khóa” tiếp cận chính trị, thì khả năng phân tích khách quan suy giảm, trong khi khả năng bị thao túng dư luận gia tăng. Nguy cơ này không biểu hiện một cách đột ngột, trực diện, mà chủ yếu thẩm thấu âm ỉ, lâu dài, từng bước tác động đến nền tảng tư tưởng, niềm tin chính trị, sự đồng thuận xã hội, trật tự-an toàn xã hội và môi trường an ninh chính trị của đất nước.

Thông qua việc liên tục khuếch đại các mặt tiêu cực, sai phạm cá biệt, hạn chế trong quản lý xã hội, các luận điệu dân túy dần hình thành một “bức tranh méo mó” về thực tiễn, trong đó cái tiêu cực bị tuyệt đối hóa, còn cái tích cực, thành tựu phát triển bị xem nhẹ hoặc phủ nhận. Hệ quả là niềm tin của một bộ phận quần chúng vào đường lối, chủ trương của Đảng và hiệu lực quản lý của Nhà nước bị suy giảm. Dân túy tác động theo con đường gián tiếp: Làm nhiễu loạn hệ giá trị, làm mờ ranh giới đúng-sai, thật-giả, từ đó phá vỡ nền tảng nhận thức chính trị của xã hội. Khi các chuẩn mực tư tưởng bị xói mòn, cảm xúc cực đoan được đề cao, lý trí và tính khoa học bị xem nhẹ, thì không gian tư tưởng chung của xã hội sẽ rơi vào trạng thái phân tán, thiếu điểm tựa ổn định.

Nguy hiểm hơn, thông qua việc gieo rắc tâm lý hoài nghi, bất mãn, phủ định sạch trơn, dân túy làm một bộ phận cán bộ, đảng viên suy giảm bản lĩnh chính trị, dao động về niềm tin, giảm sút ý chí phấn đấu. Khi niềm tin vào lý tưởng, vào con đường phát triển của Đảng bị lung lay, thì nguy cơ “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” không còn là khả năng trừu tượng, mà trở thành nguy cơ hiện hữu.
Trong bối cảnh Đảng ta đang đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, các thế lực cơ hội chính trị triệt để lợi dụng các vụ việc sai phạm để lái dư luận theo hướng phủ định bản chất tốt đẹp của chế độ. Nếu không kịp thời định hướng nhận thức xã hội, rất dễ dẫn đến tình trạng “đánh đồng”, “quy chụp”, từ đó làm suy yếu vai trò lãnh đạo của Đảng trên mặt trận tư tưởng-chính trị.

Bên cạnh đó, chủ nghĩa dân túy còn có thể bị sử dụng như một công cụ trong chiến lược “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hóa” quần chúng. Thay vì đối đầu trực diện với Nhà nước, các thế lực thù địch lợi dụng dân túy để từng bước làm suy yếu niềm tin chính trị, làm rạn nứt mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân. Khi niềm tin bị suy giảm, nhận thức xã hội bị nhiễu loạn, thì nguy cơ bất ổn không còn là nguy cơ từ bên ngoài, mà chuyển hóa thành nguy cơ mất ổn định từ bên trong, các chính sách đúng đắn đến đâu cũng gặp khó khăn trong tổ chức thực hiện, hiệu quả quản trị quốc gia bị suy giảm.

Trách nhiệm của toàn hệ thống chính trị

Trong bối cảnh bùng nổ truyền thông số và mạng xã hội, chủ nghĩa dân túy không còn là hiện tượng xa lạ của các nền chính trị phương Tây, mà đã và đang thâm nhập, tác động ngày càng rõ nét đến đời sống chính trị-xã hội ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Với đặc trưng dựa trên thao túng cảm xúc, xuyên tạc thông tin, kích động tâm lý đám đông và gieo rắc hoài nghi đối với thể chế, chủ nghĩa dân túy trên mạng xã hội đã trở thành một thách thức chính trị-xã hội mới, nguy hiểm, phức tạp và dai dẳng, đòi hỏi phải được nhận diện đầy đủ cả về bản chất lý luận lẫn tác động thực tiễn.

Trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV, Đảng ta xác định yêu cầu: Đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức công tác tư tưởng; nâng cao tính chiến đấu, tính giáo dục, tính thuyết phục trong tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng, phù hợp với đặc điểm của xã hội số và tâm lý công chúng hiện đại. Một trong những yêu cầu xuyên suốt được nhấn mạnh là phải tăng cường đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, cơ hội chính trị. Đây là trách nhiệm của toàn hệ thống chính trị, của mỗi cán bộ, đảng viên và của cả cộng đồng xã hội.

Trong điều kiện các thế lực thù địch đẩy mạnh chống phá trên không gian mạng bằng những thủ đoạn ngày càng tinh vi, sự nguy hiểm của dân túy càng bộc lộ rõ trong vai trò là một biến tướng mới của “diễn biến hòa bình”. Đối với Việt Nam, đấu tranh với chủ nghĩa dân túy không đơn thuần là xử lý một hiện tượng truyền thông lệch lạc, mà là một bộ phận quan trọng, hữu cơ của sự nghiệp bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, giữ vững ổn định chính trị-xã hội và bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa.

Đấu tranh tư tưởng trong điều kiện mới không còn dừng lại ở việc “phản ứng” khi xuất hiện các luồng thông tin sai trái, mà phải chuyển mạnh sang trạng thái “chủ động dẫn dắt”, “xây dựng thế trận phòng ngừa từ sớm, từ xa”. Phải chủ động cung cấp thông tin chính thống, kịp thời, minh bạch, có sức thuyết phục cao, nhằm chiếm lĩnh trận địa truyền thông từ sớm. Kinh nghiệm cho thấy, dân túy chỉ có “đất sống” khi xuất hiện khoảng trống thông tin hoặc khi thông tin chính thống chậm trễ, khô cứng, thiếu hấp dẫn. Do đó, nâng cao năng lực truyền thông chính sách, truyền thông chính trị hiện đại là giải pháp có ý nghĩa quyết định. Ngoài ra, cần đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận về an ninh tư tưởng trong môi trường số, làm cơ sở khoa học cho việc nhận diện, dự báo và xử lý các biểu hiện mới của dân túy. Nếu không có cơ sở lý luận vững chắc, công tác đấu tranh tư tưởng rất dễ rơi vào thế bị động, phản ứng tình huống, thiếu chiều sâu chiến lược.

Song song đó, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, pháp luật về không gian mạng, bảo đảm thống nhất, đồng bộ, khả thi, đáp ứng yêu cầu quản lý xã hội trong môi trường số. Trọng tâm là hoàn thiện các quy định về trách nhiệm của nền tảng xuyên biên giới, về xử lý tin giả, tin xấu độc, về bảo vệ dữ liệu cá nhân, về chế tài đối với các hành vi lợi dụng không gian mạng để xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội. Cần kết hợp chặt chẽ giữa công nghệ trí tuệ nhân tạo với nghiệp vụ an ninh để nhận diện sớm xu hướng dư luận, không để xảy ra tình trạng vượt tầm kiểm soát rồi mới xử lý. Việc tăng cường phối hợp với các quốc gia, các tổ chức quốc tế và các tập đoàn công nghệ toàn cầu trong chia sẻ dữ liệu, kiểm soát nội dung vi phạm, truy vết nguồn phát tán là hết sức cần thiết. Phải kiên quyết xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng mạng xã hội để kích động, xuyên tạc, gây rối, chống phá, đồng thời bảo đảm hài hòa giữa yêu cầu bảo vệ an ninh quốc gia với quyền tự do ngôn luận hợp pháp của công dân.

Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV tiếp tục khẳng định: “Nhân dân là trung tâm, là chủ thể”; đại đoàn kết toàn dân tộc là nguồn sức mạnh to lớn, quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Do đó, cần tiếp tục mở rộng và phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa một cách thực chất, bảo đảm quyền làm chủ của Nhân dân trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Cần đẩy mạnh xây dựng văn hóa chính trị và văn hóa số trong xã hội, hình thành thói quen tiếp nhận thông tin có kiểm chứng, có trách nhiệm và có chuẩn mực. Phải kiên quyết ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng dân chủ, nhân quyền để chống phá chế độ, gây chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Dân chủ phải gắn liền với kỷ cương và pháp luật; quyền tự do luôn phải đặt trong khuôn khổ lợi ích quốc gia-dân tộc.

Thực tiễn đặt ra yêu cầu cấp thiết phải kết hợp chặt chẽ giữa công tác tư tưởng-lý luận, bảo đảm an ninh mạng-chủ quyền số và xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, đạo đức như những “hàng rào chiến lược” bảo vệ quốc gia trong kỷ nguyên số. Chỉ khi toàn Đảng, toàn dân và cả hệ thống chính trị nhận thức đúng, hành động đồng bộ, chủ động và kiên quyết, thì mới có thể từng bước vô hiệu hóa các tác động tiêu cực của chủ nghĩa dân túy, giữ vững niềm tin xã hội, củng cố đồng thuận quốc gia và bảo đảm sự phát triển bền vững của đất nước trong giai đoạn mới.