Lễ hội phát lương Đức Thánh Trần-Nét đẹp văn hóa đầu xuân
Đã trở thành thông lệ hằng năm, vào dịp đầu xuân, tại Khu du tích đền Trần Thương (Lý Nhân) lại diễn ra lễ hội phát lương Đức Thánh Trần để tưởng nhớ công lao của Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn và các bậc tiền nhân có công với nước. Nghi lễ phát lương là hoạt động cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, nhân dân được ấm no, thụ hưởng thái bình. Qua đó, góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, giáo dục truyền thống yêu nước trong nhân dân...
Tương truyền, trên đường đi khảo sát địa hình, tìm kế đánh giặc Mông Nguyên, với nhãn quan của nhà quân sự, nhà chính trị lỗi lạc, Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn đã phát hiện ra vùng đất phía đông nam huyện Lý Nhân có thế phong thủy độc đáo Lục Đầu Khê (hội tụ 6 con ngòi) và cho xây dựng tại đây 6 kho cất giữ lương thảo, vũ khí phục vụ cuộc kháng chiến chống quân xâm lược. Chiến thắng trở về, ngài đã cắm sinh phần, lấy đây làm dân “tạo lệ” và từ đó xuất hiện địa danh thôn Trần Thương và các thôn khác như: Đội Xuyên, Hoàng Xá, Khu Mật… -những tên cổ gắn với việc đồn trú của quân đội nhà Trần.
Sau khi Đức Thánh Trần dời cõi trần, nhân dân trong vùng đã xây dựng ngôi đền để tưởng nhớ ngài. Ngôi đền có quy mô kiến trúc lớn, bề thế, tôn nghiêm, cổ kính, tọa lạc ở thế đất linh thiêng “hình nhân bái tướng ngọa nhân mỹ”. Từ hàng trăm năm nay, đền Trần Thương đã nhận được nhiều sắc phong của nhiều đời vua. Năm 1989, đền Trần Thương được xếp hạng là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia và đến năm 2015 được Nhà nước xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia đặc biệt.
Lễ hội phát lương Đức Thánh Trần là di sản văn hóa phi vật thể độc đáo, tái hiện tư liệu lịch sử về việc cấp phát lương khao đãi quân, dân sau khi đánh tan giặc ngoại xâm. Phần lễ gồm các nghi thức: lễ khai hội, rước kiệu Thánh, lễ rước nước, nhập lương, nghi lễ tâm linh, lễ phát lương. Trong đó, nghi lễ phát lương được diễn ra vào giờ Tý, ngày 14 tháng Giêng hằng năm. Dự lễ, nhân dân được nhận túi lương làm bằng vải điều màu đỏ in chữ Hán “Trần Thương” được linh thiêng hóa trở thành lộc Thánh tạo niềm tin tâm linh. Bên trong túi lương có dấu ấn của Đức Thánh Trần và các loại ngũ cốc là sản vật của vùng quê Lý Nhân, gồm: gạo nếp cái hoa vàng, đậu tương, ngô đỏ; mong muốn cầu cho một năm mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu đón linh khí trời đất, cho một năm sung túc, nhà nhà no đủ, hạnh phúc.
Việc thực hành nghi lễ phát lương đền Trần Thương thể hiện giá trị đạo đức truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc, ghi nhớ và tri ân các bậc tiền nhân có công với đất nước; đồng thời, góp phần định hướng nhân cách con người trong giai đoạn hiện nay, hình thành nên ý thức nhớ về nguồn cội của các thành viên trong cộng đồng.
Ông Nguyễn Đức Nhương, Chủ tịch UBND huyện Lý Nhân cho biết: Sức lan tỏa tích cực của lễ phát lương Đức Thánh Trần đã được khẳng định trong thực tế với lượng du khách tăng theo từng năm, công tác tổ chức chặt chẽ bảo đảm sự tôn nghiêm và an toàn. Từ năm 2024, nhân dân được vào đền chiêm bái đến phút cuối cùng, ban tổ chức chỉ dành ra khoảng 30 phút để làm nghi thức tâm linh. Đặc biệt, toàn bộ đại biểu và nhân dân tham gia đều được nhận túi lương từ trong cung cấm của đền để phát ra các cửa cho nhân dân, tạo sự bình đẳng.
Lễ hội phát lương đền Trần Thương Xuân Ất Tỵ 2025 được tổ chức từ ngày mồng 8 đến ngày 15 tháng Giêng âm lịch (từ ngày 5 đến ngày 12/2/2025). Theo đó, ngày 8 tháng Giêng, tổ chức lễ khai hội tại sân trong Đền; ngày 12 tháng Giêng tổ chức lễ rước nước và lễ nhập lương; từ 22 giờ đến 23 giờ ngày 14 tháng Giêng tổ chức nghi lễ tâm linh trong cung Đệ tam và sau đó, tổ chức phát lương tại các cửa phát lương bên ngoài Nghi môn ngoại.
Để lễ hội phát lương Đức Thánh Trần diễn ra trang trọng với đầy đủ các nghi thức và để đền Trần Thương thực sự là điểm đến hấp dẫn du khách thập phương, năm nay ban tổ chức không tổ chức phát lương phía trong đền và tại sân đền mà sẽ chuẩn bị 12 cửa phát lương phía ngoài Nghi môn ngoại với 18 vạn túi lương, bảo đảm cho nhân dân và du khách về dự lễ ai cũng nhận được lộc Thánh. Cùng với đó, tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao hấp dẫn như: biểu diễn trống hội, các chương trình nghệ thuật, giải cờ tướng, kéo co, giải bóng chuyền hơi, trưng bày triển lãm, giới thiệu các sản phẩm OCOP của địa phương…
Năm nay, do thời tiết thuận lợi, là điều kiện lý tưởng để mọi người du xuân, đi lễ, nên ngay từ đầu năm, đền Trần Thương đã đón hàng chục nghìn lượt khách tới chiêm bái. Bà Trần Thị Nga (xã Trần Hưng Đạo, Lý Nhân) cho biết: Đã thành truyền thống, hằng năm, vào đêm 14 rạng sáng 15 tháng Giêng, nhà tôi đều dành thời gian về đền để tham dự lễ phát lương. Mỗi lần đến đây, gia đình tôi được hòa mình vào không khí tâm linh của lễ hội. Người dân chúng tôi nhận thấy, mấy năm gần đây nhờ làm tốt công tác quản lý, tổ chức lễ hội nên khi đến tham quan, đi lễ ở đền mọi người đều cảm thấy khá hài lòng.
Vãn cảnh đền Trần Thương cùng gia đình ngày đầu năm, ông Trần Quang Trường (cư trú tại Đồng Nai) chia sẻ: Tôi quê ở Hòa Hậu, Lý Nhân. Tuy phải xa quê đi làm ăn nhưng hằng năm, tôi và gia đình đều cố gắng sắp xếp để gia đình về quê ăn Tết và dự lễ phát lương của đền Trần Thương. Đây là một lễ hội truyền thống, độc đáo, giúp tôi có thêm niềm tin vào một năm mới sung túc, no đủ.
Nhằm bảo đảm cho lễ hội phát lương Đức Thánh Trần đền Trần Thương diễn ra trang nghiêm, an toàn, lành mạnh, tiết kiệm, vui tươi, Thường trực Tỉnh uỷ, UBND tỉnh đã chỉ đạo, giao trách nhiệm cụ thể cho các ban, ngành, đơn vị có liên quan của tỉnh phối hợp với UBND huyện Lý Nhân triển khai thực hiện đồng bộ các công tác: an ninh trật tự, an toàn giao thông, y tế, vệ sinh môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm, phòng chống cháy nổ...
