Khoa học, công nghệ là động lực chính và trung tâm chiến lược phát triển

Cụ thể như: “Tập trung triển khai đột phá về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tạo nền tảng cho phát triển lực lượng sản xuất mới, hiện đại, ưu tiên phát triển một số ngành công nghiệp, công nghệ chiến lược, trọng tâm là trí tuệ nhân tạo”; “Xác lập mô hình tăng trưởng mới, cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chính”;... Điều này cho thấy, khoa học, công nghệ được đặt vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, chuyển từ mô hình tăng trưởng theo chiều rộng sang chiều sâu, chất lượng và hiệu quả, đảm bảo sự phát triển bền vững. Qua đó, thể hiện tư duy đi tắt, đón đầu, nhằm tạo ra lực lượng sản xuất mới, cạnh tranh bằng giá trị tri thức và công nghệ thay vì chỉ dựa vào lợi thế về chi phí lao động hay tài nguyên thiên nhiên truyền thống.

Tuy nhiên, để hoàn thiện Dự thảo văn kiện, tôi xin mạnh dạn đề xuất bổ sung một số nội dung:

Thứ nhất, cần có chính sách ưu tiên đặc biệt cho giáo dục và phát triển nhân lực chất lượng cao. Khoa học công nghệ chỉ có thể đột phá khi có nguồn nhân lực số và công nghệ chất lượng cao. Việc "chú trọng giáo dục" phải được nâng tầm thành "chiến lược ưu tiên hàng đầu". Đó là việc xây dựng một hệ sinh thái học tập suốt đời và tái cấu trúc chương trình giáo dục từ phổ thông đến đại học theo hướng tăng cường năng lực tư duy phản biện, sáng tạo, giải quyết vấn đề và thích ứng với công nghệ mới.

Thay vì dừng lại ở việc đào tạo "công nghệ thông tin phổ thông", cần có "chương trình đào tạo chuyên môn sâu và chuyên biệt" (ví dụ: AI, chip bán dẫn, dữ liệu lớn, an ninh mạng, v.v.). Đây là cách để tạo ra đội ngũ chuyên gia, các kiến trúc sư công nghệ có khả năng làm chủ, thiết kế và sáng tạo ra công nghệ lõi, chứ không chỉ là người sử dụng công nghệ.

Bên cạnh đó, một yếu tố bắt buộc khác là đầu tư cho cơ sở hạ tầng. Chuyển đổi số không thể thành công nếu không có hạ tầng kết nối đồng bộ, hiện đại, an toàn và có khả năng chống chịu cao. Việc ưu tiên đầu tư hạ tầng ở các "vùng sâu, vùng xa" là giải pháp then chốt để đảm bảo tính bao trùm của chuyển đổi số. Điều này giúp người dân và doanh nghiệp ở các khu vực này có thể tiếp cận được các dịch vụ số thiết yếu (giáo dục, y tế, hành chính công), tạo ra cơ hội bình đẳng trong phát triển và kinh doanh, góp phần quan trọng vào việc đảm bảo an sinh xã hội và an ninh quốc phòng.

Ngoài ra, cần có chính sách đột phá hơn để khuyến khích, ưu đãi doanh nghiệp đầu tư cho nghiên cứu - phát triển, đổi mới công nghệ và chuyển đổi số. Việc tỷ lệ doanh nghiệp đầu tư cho nghiên cứu - phát triển (R&D) còn thấp là một rào cản lớn đối với việc hình thành năng lực cạnh tranh quốc gia.

Cần có các chính sách tài chính, thuế và đất đai vượt trội để "kích hoạt động lực tự thân" của doanh nghiệp. Cụ thể hóa bằng:

- Cơ chế Vốn mồi và Quỹ đối ứng rủi ro cao cho các dự án R&D.

- Miễn/giảm thuế thu nhập doanh nghiệp ở mức cao nhất đối với phần chi phí đầu tư R&D và chuyển đổi số.

- Cơ chế mua sắm công ưu tiên (Public Procurement) đối với các sản phẩm, dịch vụ đổi mới sáng tạo do doanh nghiệp trong nước tạo ra. Điều này tạo ra thị trường ban đầu quan trọng, khuyến khích doanh nghiệp mạo hiểm đầu tư vào R&D.