Gặp những nữ nghệ nhân làng nghề gốm Gia Thủy

Chính thức gắn bó với nghề làm gốm từ khi mới chỉ là thiếu nữ tuổi mười tám, đôi mươi, đến nay, nữ nghệ nhân Nguyễn Thị Mai dù đã lên chức bà nội, bà ngoại nhưng vẫn còn nặng lòng với nghề. Bà Mai bảo, cái nghề đã trở thành niềm đam mê, thậm chí là thú vui của tuổi già rồi. Ngày nào không ra lò gốm, là ngày ấy bà như … ốm dở. Không nhớ, không yêu làm sao được khi cái nghề ấy đi qua nhiều thế hệ, từ đời ông đến đời cha mẹ, rồi đến với cuộc đời bà như một điều tất yếu. Lò gốm mộc mạc này cũng là nơi gặp gỡ, xe duyên để vợ chồng bà gặp nhau, yêu nhau và gắn bó một đời với nhau. Vì vậy, bà luôn cố gắng gìn giữ, "truyền lửa" để thế hệ sau kế tiếp, phát triển những tinh hoa của làng nghề, và cũng là cách để bà hoài niệm về những ngày tháng vất vả nhưng tươi đẹp của cuộc đời mình. "Năm 2016, tôi và chị Phạm Thị Xuyến đã được UBND tỉnh công nhận là nghệ nhân làng nghề gốm Gia Thủy. Vẫn là những giờ phút hăng say bên chiếc bàn xoay để tạo hình sản phẩm, nhưng khi được công nhận là nghệ nhân, với tôi đó là niềm tự hào, thú vị và cả những trách nhiệm lớn lao đối với nghề. Niềm tâm huyết lớn của tôi là bên cạnh việc nghiên cứu, sáng tạo ra những sản phẩm vừa hữu dụng, vừa lột tả được sự đặc sắc, riêng biệt của làng nghề, còn là mong muốn tìm kiếm, đào tạo ra một lớp thợ gốm trẻ có đủ niềm đam mê để cùng thăng trầm với nghề như chính chúng tôi thuở nào"- bà Mai chia sẻ.

Chúng tôi tìm gặp nữ nghệ nhân Vũ Thị Xuyến đang làm tại bộ phận tạo hình cho loại sản phẩm cỡ lớn. Ngoài 60 tuổi, nhưng những động tác làm việc của bà vẫn điêu luyện, nhanh nhẹn và đầy say mê. Hỏi về tình yêu của bà đối với nghề, bà Xuyến cười tươi bảo, niềm vui lớn nhất bây giờ của bà, ấy là cả 4 người con đều thành đạt. Giờ đây, khi không phải nặng nề về kinh tế nữa, thậm chí các con muốn bà nghỉ ngơi khi đã bước vào tuổi 60, nhưng "bỏ nghề làm sao được, tôi vẫn yêu lắm cái nghề lấm lem bùn đất này. Không chỉ là say mê, mà đó còn là sự biết ơn đối với cái nghề đã nuôi dưỡng ước mơ của các con tôi thành hiện thực. Bây giờ sức khỏe kém đi, năng suất làm việc không còn được như xưa nữa. Nhưng tôi vẫn cứ làm, theo sức khỏe của mình thôi"- bà Xuyến nói vậy.

Cũng theo nghệ nhân Mai, nghệ nhân Xuyến, nghề gốm là đứa con tinh thần của bao thế hệ người dân Gia Thủy. Có những giai đoạn, lò gốm tưởng chừng phải tắt lửa, nhất là khi mặt hàng nhựa ra đời. Khi ấy, mọi người, mọi nhà đều lựa chọn đồ nhựa bởi tính tiện dụng, đẹp mắt của loại hàng hóa này. Những sản phẩm của làng nghề như nồi niêu đất, chum sành, nồi hông, vại… dường như phải … đắp chiếu, không thể bán nổi. Nhiều người thợ phải bỏ lò đi nơi khác tìm kế sinh nhai, chỉ còn lại một số ít người - trong đó có bà Xuyến, bà Mai là quyết bám nghề. Vậy là những người thợ gốm tìm cách để "cứu" lấy làng nghề. Cùng với việc sáng tạo ra những sản phẩm có tính ứng dụng cao, ngày nào cũng vậy, các thợ gốm lại đưa hàng xuống thuyền, xuôi đến những nơi thật xa xôi, hẻo lánh, nơi mà người dân ít có cơ hội tiếp cận với mặt hàng nhựa để chào bán hàng. Nghề không phụ công người, chỉ một thời gian sau, nhận thấy sự nguy hại đến sức khỏe khi sử dụng bình nhựa trong việc cất giữ rượu, muối dưa, đựng cà… người dân dần dần chuyển về dùng lại đồ gốm. Chẳng cứ người dân, các nhà hàng, khách sạn cũng bắt đầu trở lại đặt hàng. Lò lại rực lửa, thợ gốm lại ngày đêm hăng say, miệt mài cho kịp các đơn hàng.

Mặc dù có nhiều đối thủ cạnh tranh trên thương trường, song gốm Gia Thủy vẫn có chỗ đứng bởi nét độc đáo ít đâu có được, từ chất liệu đất, đến cách làm bằng thủ công. Gốm Gia Thủy được làm từ nguyên liệu là đất sét vàng. Mỗi sản phẩm đều được làm thủ công hoàn toàn từ khâu làm đất, thấu đất, nặn, chuốt đến trang trí, phơi nắng tự nhiên và nung trong lò củi truyền thống. Dáng của gốm mộc mạc, thô phác bởi không có men nhân tạo, nhưng khỏe khoắn, chứa đựng vẻ đẹp nguyên sơ của đất với lửa. Đó chính là thứ làm nên nét duyên đặc biệt của gốm Gia Thủy. Điều đáng trân trọng là dù làm ở những công đoạn khác nhau, nhưng mỗi người thợ đều có ý thức và tạo điều kiện tốt nhất cho nhau hoàn thành nhiệm vụ. Bởi với họ, mẻ sản phẩm ra lò thực sự là những "đứa con chung", ai cũng muốn nó hoàn hảo nhất. Gắn bó với nhau bởi tấm chân tình, bởi lòng đam mê vì thế không còn khoảng cách giữa các lứa tuổi người thợ gốm. Sự giao thoa giữa các thế hệ ấy tạo nên một sức sống mãnh liệt cho gốm Gia Thủy hôm nay. Nhìn những người thợ trẻ thoăn thoắt vuốt nặn gốm bên bàn xoay, hay miệt mài, tỉ mẩn từng nét vẽ trang trí sản phẩm dưới sự hướng dẫn chu đáo của các nghệ nhân… chúng tôi hiểu rằng tình yêu tha thiết với gốm đã giúp tâm hồn họ thăng hoa. Đất và nghề cũng không phụ người, mỗi tháng, thu nhập của những người thợ lò gốm Gia Thủy dao động từ 4-6 triệu đồng. "Gốm đã giúp chúng tôi có cuộc sống no ấm, gây dựng tương lai cho mình, dệt ước mơ cho con trẻ, bởi vậy, chứa đựng trong từng sản phẩm, không chỉ là kỹ thuật điêu luyện, mà còn là cả tình người lắng đọng. Có lẽ, đây chính là điểm hấp dẫn của gốm Gia Thủy, để làng nghề truyền thống mãi trường tồn"- nghệ nhân Vũ Thị Xuyến cho biết thêm.

Bài, ảnh: Đào Hằng