Dòng họ hiếu học - lực đẩy cho phong trào khuyến học, khuyến tài ở Nho Quan

Theo lời giới thiệu của Hội khuyến học huyện Nho Quan, chúng tôi tìm về dòng họ Lương Phúc ở xã Phú Lộc. Khi chúng tôi đến cũng là lúc các cụ có uy tín trong dòng họ cùng các cháu có thành tích học tập tốt đang chuẩn bị lễ tại nhà thờ tổ họ Lương Phúc ở thôn Đông Khê, xã Gia Trung, huyện Gia Viễn.

Trên chuyến hành trình về nơi khởi thủy của dòng họ Lương Phúc, chúng tôi được nghe các cụ kể nhiều về truyền thống hiếu học của dòng họ. Phúc Ân là một ngôi làng nhỏ của xã Phú Lộc. Quanh năm, bà con mưu sinh bằng nghề trồng lúa, trồng ngô. Dòng họ Lương Phúc từ xa xưa đến vùng đất này để lập nghiệp, gây dựng cơ đồ. ở mảnh đất này, trải qua bao thăng trầm của lịch sử, nhưng dòng họ Lương Phúc vẫn phát huy truyền thống hiếu học, mỗi người con trong dòng họ ra sức học tập, rèn luyện thành tài để trở thành người có ích trong xã hội.

Ông Lương Phúc Tuần, một người con thành đạt của dòng họ Lương Phúc là một minh chứng sống động cho tinh thần hiếu học ấy. Cha mẹ ông Tuần sinh được 3 người con. Dù cuộc sống khó khăn, bản thân lại không biết chữ, nhưng mẹ ông Tuần lại chính là người động viên con cái ra sức học hành. Thời ấy, ăn thêm khoai, thêm sắn mà cũng chẳng đủ no. Bố mẹ thương con học hành vất vả, bữa nào cũng để dành phần con bát cơm trắng. Hiểu được tình cảm và kỳ vọng của bố mẹ, cậu bé Tuần miệt mài đèn sách, chăm chỉ đi bộ hàng chục cây số để đến trường mỗi ngày.

Lớn lên, ông Tuần khoác ba lô đi theo tiếng gọi của Tổ quốc. Thấy ông học giỏi, đơn vị tạo điều kiện để ông Tuần đi học tại Trường Đại học Kinh tế quốc dân. Ông Tuần xúc động: "Thấy tôi vẫn khát khao cầm súng sát cánh cùng đồng đội, các thủ trưởng của đơn vị nghiêm khắc nói, cậu đi học để kiến thiết, xây dựng đất nước cũng là cách thể hiện tình yêu với Tổ quốc". Ông Tuần đã học và mang những kiến thức ấy phục vụ quê hương đến tận ngay hôm nay, khi ông đã bước vào cái tuổi "thất thập cổ lai hy".

Những tấm gương hiếu học như ông Tuần đều được dòng họ biểu dương ở ngày giỗ tổ. Phần thưởng, có khi chỉ là củ khoai, củ sắn song đã tiếp thêm sức mạnh, nối chí cho biết bao thế hệ con em trong dòng họ Lương Phúc. Trong phạm vi gia đình, em noi gương anh, chị mà tiếp nối. Sự học xuất phát ngay từ chính mỗi gia đình. Để gìn giữ ngọn lửa hiếu học ấy, ngay từ năm 1988, khi cuộc sống còn bộn bề khó khăn, những người đứng đầu dòng họ Lương Phúc đã thành lập Ban khuyến học của dòng họ. Cụ Lương Phúc Toàn, Trưởng dòng họ Lương Phúc năm nay ngoài 90 tuổi tâm sự rằng, dù không phải ai đến trường cũng đều thành đạt, đều trở thành cán bộ. Song học tập là con đường duy nhất giúp con cháu trở thành người có ích, biết phân biệt lẽ phải, trái mà đối nhân xử thế.

Từ khi thành lập Ban khuyến học, chuyện học và khuyến khích con em học hành thành đạt luôn được dòng họ đưa vào làm chủ đề quan trọng của các cuộc họp họ. Để thu hút sự tham gia tích cực của mỗi gia đình, Ban khuyến học đến từng hộ gia đình để tuyên truyền, vận động thông qua việc giới thiệu những tấm gương sáng trong học tập, lao động.

Nhờ đó, 100% gia đình dòng họ Lương Phúc đều thể hiện quyết tâm chăm lo cho sự nghiệp khuyến học, khuyến tài, vận động học sinh không bỏ học, không mắc vào các tệ nạn xã hội. Đặc biệt, để có điều kiện chăm lo cho con cái học hành, trong dòng họ Lương Phúc còn phát động phong trào thi đua phát triển kinh tế. Những gia đình khó khăn sẽ được hỗ trợ vốn, chia sẻ kỹ thuật, bí quyết làm kinh tế để vươn lên thoát nghèo. Từ phong trào này, tình cảm trong anh em dòng họ được thắt chặt. Đến nay, trong dòng họ chỉ còn 1 hộ nghèo. Số tiền trong quỹ khuyến học của dòng họ luôn ổn định ở mức 100 triệu đồng.

Hàng năm, dòng họ đều tổ chức 2 đợt trao giấy khen và phần thưởng cho con cháu vào dịp đặc biệt. Đối tượng được khen thưởng là các học sinh giỏi, gia đình có con học giỏi và giáo viên dạy giỏi các cấp. Trong dịp giỗ Tổ hàng năm, giữa không khí trang nghiêm, trên từ đường của dòng họ, trưởng ban đại diện dòng họ đều thành kính đọc tên và báo công thành tích đạt được trong năm học vừa qua của con em trong họ. Những cá nhân có thành tích trong học tập và đỗ đạt sẽ được ghi danh trong sổ vàng của dòng họ.

Việc làm này đã góp phần thúc đẩy phong trào thi đua giữa các gia đình trong dòng họ, động viên con em mình phấn đấu vươn lên để báo công với tổ tiên và xác định lấy việc học là con đường tất yếu để có được cuộc sống ấm no hơn. Đến nay, dòng họ Lương Phúc có 15 thạc sỹ và hàng trăm cử nhân thành danh ở nhiều lĩnh vực công tác, nhiều học sinh đạt giải học sinh giỏi các cấp. 17 gia đình trong dòng họ cả nhà đều có bằng đại học.

Ông Đào Văn Ninh, chủ tịch Hội Khuyến học huyện Nho Quan cho biết: Trong những năm gần đây, phong trào khuyến học, khuyến tài ở các dòng họ đã phát triển rộng khắp và tạo thành động lực quan trọng thúc đẩy tinh thần hiếu học ở mỗi địa phương. Sự học của con em đã được các dòng họ đưa vào "chương trình nghị sự" ở mỗi cuộc họp họ. Việc noi gương sáng trong chuyện học hành luôn được dòng họ quan tâm thông qua việc tuyên truyền, vận động, lập quỹ khuyến học và tổ chức trao thưởng vào dịp tổng kết năm học, thi đại học, cao đẳng.

Với tầm quan trọng đó, trong quá trình xây dựng phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, Hội Khuyến học huyện đã rất chú trọng đến việc xây dựng gia đình hiếu học và dòng họ hiếu học. Theo đó, Hội khuyến học từ huyện đến cơ sở đã rất chú trọng việc xây dựng tổ chức Hội, phát triển hội viên gắn liền với xây dựng các chi hội ở các thôn, bản, dòng họ và các gia đình để trở thành cộng đồng dân cư khuyến học, dòng họ hiếu học và gia đình hiếu học.

Đến nay, toàn huyện đã xây dựng được 489 chi hội ở các làng, bản, khu dân cư, trường học, cơ quan, doanh nghiệp và các tổ chức chính trị - xã hội. Hội đã kết nạp được 38.185 hội viên, đạt 26,33% dân số. Nhiều xã có phong trào tốt như Đồng Phong (31%), Thạch Bình (34%). Đến nay, toàn huyện có gần 37 nghìn gia đình đăng ký trở thành gia đình hiếu học, đã có 19.859 gia đình đạt chuẩn gia đình hiếu học cấp xã, 8.124 gia đình hiếu học cấp huyện, 250 gia đình hiếu học cấp tỉnh (xuất sắc); có 190 dòng họ đăng ký trở thành dòng họ hiếu học, đã có 125 dòng họ đạt danh hiệu dòng họ hiếu học, trong đó có 36 dòng họ hiếu học xuất sắc. Tiêu biểu như dòng họ Hà (thị trấn Nho Quan), dòng họ Hoàng (xã Văn Phong)…

Sự phát triển mạnh mẽ của phong trào dòng họ hiếu học đã đóng góp to lớn vào phong trào khuyến học, khuyến tài của địa phương. Nhiều năm liền, Hội Khuyến học huyện được các cấp tặng giấy khen, bằng khen: năm 2009, 2010 được UBND tỉnh tặng Bằng khen; 2011 được Ttrung ương Hội Khuyến học Việt Nam tặng Bằng khen; năm 2012 được Trung ương Hội tặng Cờ thi đua xuất sắc, Bằng khen đơn vị xuất sắc giai đoạn 2000-2011; năm 2013 được UBND tỉnh tặng Cờ thi đua xuất sắc trong công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập.

Bài, ảnh:Đào Hằng