Gia đình, dòng họ hiếu học - Hạt nhân xây dựng xã hội học tập

Từ nền tảng giáo dục của gia đình, dòng họ

Gia đình ông Trần Văn Minh ở thôn Mỹ Xuyên, xã Nhân Hà từ lâu được bà con lối xóm nhắc đến như một tấm gương sáng về tinh thần đoàn kết, hiếu học. Ông Minh hiện là Bí thư chi bộ, Trưởng thôn Mỹ Xuyên; vợ ông là cán bộ quản lý giáo dục đã nghỉ hưu. Trong gia đình đông con cháu, cả hai ông bà đều thấm nhuần sâu sắc giá trị của tri thức, coi việc giáo dục bằng cả tấm gương và tình thương.

Chia sẻ về cách nuôi dạy con cháu, ông Minh bày tỏ: “Gia đình tôi luôn quan niệm rằng tri thức là hành trang quý báu nhất của mỗi con người trên hành trình trưởng thành và hội nhập. Vợ chồng tôi lúc nào cũng làm gương cho các con noi theo, từ cách ứng xử đến tinh thần học tập, luôn giữ gìn hình ảnh cha mẹ, ông bà mẫu mực, truyền cảm hứng cho các con, các cháu biết vươn lên”.

Chính từ cách nuôi dạy bằng tình thương và tấm gương sáng, các con cháu trong gia đình ông Minh đều trưởng thành, nghề nghiệp ổn định và có nhiều đóng góp cho quê hương. Hai con gái của ông Minh sau khi tốt nghiệp đại học, đã trở về gắn bó với ngành giáo dục địa phương. Với lòng yêu nghề được mẹ truyền dạy cùng tinh thần vươn lên từ tấm gương của bố, cả hai đều trở thành giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh, nhiều lần được UBND huyện Lý Nhân (trước sáp nhập) và UBND tỉnh khen thưởng.

Giữ vững mạch nguồn hiếu học, 4 cháu của ông Minh đều ngoan ngoãn, lễ phép, có ý thức học tập tốt, nhiều năm liền đạt danh hiệu học sinh xuất sắc, tích cực tham gia các kỳ thi học sinh giỏi và sân chơi trí tuệ. Tiêu biểu như cháu Trương Trần Tú Uyên (14 tuổi) đạt giải Ba Cuộc thi Olympic Tiếng Anh qua Internet cấp tỉnh, giải Nhì Cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc cấp tỉnh năm 2025; cháu Nguyễn Anh Khoa (7 tuổi) đạt giải Nhì Cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc cấp tỉnh năm 2024.

Từ tấm gương gia đình hiếu học như gia đình ông Minh, phong trào khuyến học tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ ở các dòng họ, điển hình như họ Đỗ Đại tộc Thanh Quang (xã Hải Hưng). Với phương châm “Lấy giáo dục làm gốc” và tầm quan trọng của khuyến học, khuyến tài trong sự nghiệp trồng người, từ năm 1998, dòng họ Đỗ Đại tộc Thanh Quang đã thành lập Ban Khuyến học nhằm động viên, khen thưởng con cháu hiếu học, hỗ trợ những học sinh vượt khó và duy trì truyền thống hiếu học của dòng họ qua các thế hệ.

Những năm qua, dòng họ Đỗ đại tộc luôn dựa trên 4 tiêu chí đánh giá về “Gia đình học tập”: học tập của trẻ em, học tập của người lớn, điều kiện học tập và hiệu quả của việc học. Để khích lệ tinh thần đó, hằng năm, dòng họ thường tổ chức các hoạt động giáo dục trực quan tại các di tích lịch sử - văn hoá: khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh, Mộ Tổ họ Đỗ Việt Nam, Văn miếu Quốc Tử giám,... hay bia học vị ghi danh 82 con cháu có học vị cao tại sân từ đường của dòng họ; trao thưởng cho các cháu học sinh có thành tích xuất sắc. Nhiều gia đình trong dòng họ đã phát huy được nền nếp học tập của thế hệ cha anh, tích cực rèn luyện và đạt tiêu chí “Gia đình học tập tiêu biểu”. Đến nay, dòng họ Đỗ có 2 Phó Giáo sư - Tiến sĩ, 9 Thạc sĩ, 32 Sĩ quan từ cấp tá trở lên.

Dòng họ Vũ (xã Phát Diệm) cũng có nhiều cách làm hay để khuyến khích con cháu học tập và trở thành một trong những dòng họ học tập kiểu mẫu, đi đầu trong công tác khuyến học, khuyến tài trên địa bàn. Trải qua 9 đời con cháu, hiện dòng họ có 121 hộ với 312 nhân khẩu, trong đó hơn 40 cháu đang trong độ tuổi đi học.

Ông Vũ Toàn Thắng, Trưởng Ban Khuyến học dòng họ Vũ, cho biết: Từ xưa, các bậc tiền nhân của dòng họ luôn quan tâm răn dạy con cháu: “Nên thợ, nên thầy nhờ có học. No cơm, ấm áo nhờ hay làm”. Vì vậy, để khuyến khích con cháu học tập, dòng họ Vũ đã vận động các con cháu là giáo viên đang giảng dạy tại các trường học trên địa bàn tổ chức dạy học miễn phí lớp học luyện chữ đẹp, luyện đọc vào dịp hè cho trẻ bước vào lớp 1, lớp dạy Tiếng Anh cho học sinh tiểu học, trung học cơ sở. Không chỉ dành cho con cháu họ Vũ mà con em trên địa bàn xã Phát Diệm có nhu cầu đều có thể tham gia. Hằng năm, tổ chức giao lưu với những tấm gương hiếu học, vượt khó lập nghiệp của dòng họ. Ngoài ra, dòng họ Vũ còn phát động phong trào “Gia đình phổ cập Đại học”; 100% các gia đình trong dòng họ ký cam kết thực hiện quy ước học tập, xây dựng gia đình học tập, công dân học tập.”

Với những cách làm sáng tạo, linh hoạt của dòng họ Vũ đã tạo nên không khí thi đua sôi nổi đến mỗi cá nhân, mỗi gia đình trong dòng họ về thực hiện phong trào xây dựng gia đình, dòng họ, cộng đồng học tập. Đến nay, dòng họ Vũ có 65 cử nhân, 12 Thạc sĩ, 4 Tiến sĩ, 1 Thiếu tướng, 35 giáo viên các cấp học; 6 gia đình phổ cập Đại học.

Xây dựng xã hội học tập

Từ những mô hình gia đình học tập như gia đình ông Minh, các dòng họ học tập tiêu biểu như họ Đỗ Đại tộc, họ Vũ, có thể nhận thấy một điểm chung: việc học không chỉ là trách nhiệm của cá nhân mà còn là niềm tự hào, trách nhiệm chung của cả gia đình, dòng tộc, là nền tảng để xây dựng một xã hội phát triển bền vững. Phong trào gia đình, dòng họ học tập đang thấm sâu vào từng cá nhân, góp phần hình thành một xã hội học tập theo đúng tinh thần mà Đảng và Nhà nước đã và đang định hướng.

Đặc biệt, từ khi Quyết định số 387/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chương trình “Đẩy mạnh phong trào học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ, cộng đồng, đơn vị giai đoạn 2021 - 2030” được ban hành với những tiêu chí cụ thể, đặt ra yêu cầu cao hơn so với giai đoạn trước đây, vai trò của gia đình và dòng họ trong quá trình hiện thực hóa mục tiêu xây dựng xã hội học tập càng trở nên quan trọng và cần được phát huy mạnh mẽ.

Ông Đỗ Văn Sáng, Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh, nhấn mạnh: “Gia đình và dòng họ chính là hạt nhân của phong trào học tập. Khi tinh thần hiếu học được vun đắp từ mỗi gia đình, lan tỏa qua các dòng họ, từ đó hình thành những cộng đồng học tập gắn kết, đóng góp trực tiếp vào việc xây dựng xã hội học tập bền vững, nâng cao tri thức và nhân cách của toàn cộng đồng.”

Theo thống kê, hiện toàn tỉnh có hơn 715.000 gia đình và hơn 7.600 dòng họ được công nhận là gia đình, dòng họ học tập. Có thể thấy, sức lan tỏa từ các gia đình học tập đã tạo nên những dòng họ học tập ở khắp các địa phương, vùng miền trong tỉnh, trở thành tiền đề, nền tảng quan trọng, thúc đẩy phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập không ngừng phát triển trong giai đoạn mới.