Đối đầu Israel - Iran: 'Ngòi nổ' Trung Đông có bị kích hoạt thành cuộc chiến toàn diện?
Rạng sáng 13/6, Israel tung đòn phủ đầu vào Iran, khiến Trung Đông rơi vào trạng thái cảnh giác cao độ. Iran tuyên bố sẽ trả đũa tàn khốc. Liệu chiến tranh khu vực có bùng nổ?
Căng thẳng giữa Israel và Iran lại bùng phát thành cuộc xung đột trực tiếp vào rạng sáng 13/6, khi tiếng còi báo động vang lên khắp Israel lúc 3 giờ sáng và Bộ trưởng Quốc phòng Israel tuyên bố thực hiện "cuộc tấn công phủ đầu vào Iran". Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặt nguy hiểm trong tình hình an ninh khu vực, đặt ra câu hỏi liệu đây có phải là khởi đầu của một cuộc chiến tranh toàn diện hay không.
Cuộc tấn công chấn động và phản ứng dữ dội
Theo tờ Jerusalem Post (Israel), hàng chục mục tiêu hạt nhân và quân sự trên khắp Iran đã chìm trong biển lửa sau cuộc tấn công phủ đầu quy mô lớn của Israel vào sáng 13/6. Chiến dịch mang tên “Sư tử Trỗi dậy” (Rising Lion) này được Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) xác nhận là nhằm ngăn chặn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân, một mối đe dọa được Tel Aviv coi là "hiện hữu" đối với Israel và toàn thế giới.
Cuộc không kích diễn ra trong bối cảnh tình hình Trung Đông leo thang căng thẳng, khi Israel liên tục cảnh báo về tiến trình làm giàu uranium của Iran. Theo IDF, Iran hiện đã có đủ lượng uranium để chế tạo tới 15 vũ khí hạt nhân chỉ trong vài ngày tới. Thủ tướng Benjamin Netanyahu cũng nhấn mạnh rằng Iran có thể chỉ mất vài tháng nữa để thực sự chế tạo được vũ khí hạt nhân, ngoài việc sở hữu đủ uranium.
Văn phòng Bộ trưởng Quốc phòng Israel cho biết cuộc tấn công bằng tên lửa và thiết bị bay không người lái nhằm vào Israel cũng đã được dự kiến trước. Tờ Thời báo Israel dẫn thông báo của lực lượng Không quân nước này cho biết hiện họ vẫn tiếp tục hoạt động trên bầu trời Trung Đông để bắn hạ các thiết bị bay không người lái phóng từ Iran vào Israel.
Thiệt hại từ cuộc tấn công của Israel này rất nghiêm trọng. Các hãng thông tấn Iran (IRNA, Mehr) đưa tin rằng nhiều quan chức quân sự cấp cao và nhà khoa học Iran đã thiệt mạng, bao gồm Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Lực lượng vũ trang Iran Thiếu tướng Mohammad Baqeri và Tổng tư lệnh Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) Thiếu tướng Hossein Salami.
Phản ứng của Iran diễn ra ngay lập tức và dữ dội. Lãnh tụ Tối cao Cách mạng Hồi giáo Ayatollah Seyed Ali Khamenei đã cảnh báo rằng Israel sẽ phải chịu "hình phạt nghiêm khắc" vì cuộc tấn công này, nhấn mạnh Tel Aviv đã "tự định đoạt số phận cay đắng và đau đớn cho chính mình". Về phần minh, Chủ tịch Quốc hội Iran Mohammad Bagher Ghalibaf cho biết "Iran sẽ chấm dứt câu chuyện do chính quyền Israel bắt đầu".
Bộ Tổng tham mưu Lực lượng vũ trang Iran xác nhận rằng phản ứng của Iran sẽ "không có giới hạn và vô cùng tàn khốc". Một quan chức an ninh cấp cao Iran còn khẳng định với kênh Press TV rằng trong trường hợp bị tấn công, Iran sẽ "làm cả Mỹ và Israel bất ngờ".
Bối cảnh leo thang căng thẳng
Cuộc đối đầu này không phải là sự kiện đột ngột. Theo Jerusalem Post, Israel và Iran đã có những đòn đánh qua lại trong năm 2024, với Iran đã phóng hàng trăm tên lửa và thiết bị bay không người lái tấn công Israel trong hai lần, trong khi Israel trả đũa bằng các cuộc tấn công chính xác vào hệ thống phòng không Iran.
Iran dường như trở nên "táo bạo hơn sau ngày 7/10/2023", cảm nhận được cơ hội cho một cuộc đối đầu đa mặt trận với Israel. Điều này đã khiến Tehran cảm thấy có thể đáp trả trực tiếp các cuộc không kích của Israel, như vụ tấn công tại Damascus vào tháng 3/2024.
Trước bối cảnh căng thẳng leo thang, Mỹ đã có những tuyên bố nhằm nhấn mạnh lập trường của mình. Trong cuộc phỏng vấn với kênh Fox News sau khi Israel bắt đầu cuộc không kích Iran, Tổng thống Mỹ Donald Trump nói: "Iran không thể có bom hạt nhân và chúng tôi hy vọng sẽ quay lại bàn đàm phán. Chúng ta sẽ xem. Có một số người trong ban lãnh đạo sẽ không quay trở lại".
Theo kế hoạch, vào ngày 15/6, các cuộc đàm phán sẽ diễn ra tại Oman giữa đặc phái viên Trung Đông của Tổng thống Donald Trump, ông Steve Witkoff, và Bộ trưởng Ngoại giao Iran Araghchi. Đây sẽ là vòng thảo luận thứ 6 về thỏa thuận hạt nhân, được các nhà ngoại giao phương Tây mô tả là "quyết định". Ông Witkoff đã tuyên bố rằng Iran "không bao giờ được phép làm giàu uranium hoặc phát triển bất kỳ mối đe dọa hạt nhân nào".
Nguy cơ "tính toán sai lầm" và lo ngại của khu vực
Đầu năm 2025, với sự trở lại của Tổng thống Trump, Iran đã thận trọng hơn. Họ dường như cảm nhận được cơ hội cho một bình minh mới trong quan hệ với Mỹ, đặc biệt khi nước này cũng đang đàm phán với Nga và giải quyết lệnh ngừng bắn ở Gaza. Iran cũng chứng kiến cuộc bỏ phiếu của Liên hợp quốc vào ngày 12/6 về vấn đề Gaza, trong đó hầu như mọi quốc gia tại tổ chức này đều kêu gọi ngừng bắn và chỉ một số ít quốc gia bỏ phiếu ủng hộ Israel. Israel đã mất đi sự ủng hộ của các nước châu Âu và các nước khác.
Ngoài ra, Iran đã tiến hành 5 vòng đàm phán với Mỹ vào tháng 4 và tháng 5 năm nay, hy vọng đạt được một thỏa thuận và nới lỏng lệnh trừng phạt. Họ mong đợi sự hòa giải giữa Mỹ và Israel, dựa trên các báo cáo rằng Washington không muốn Israel tấn công Iran. Iran tin rằng họ có thể khiến Mỹ tiến tới đạt được một thỏa thuận. Tuy nhiên, các sự kiện rạng sáng ngày 13/6 đã cho thấy những tính toán này đã sai lầm.
Trong khi đó, các nhà ngoại giao phương Tây đã bày tỏ lo ngại với tờ Jerusalem Post về khả năng xảy ra "tính toán sai lầm" giữa Israel và Iran. Iran vẫn duy trì mạng lưới các lực lượng dân quân thân nước này như Houthi ở Yemen hay Hezbollah ở Liban, mặc dù các lực lượng này đã yếu đi đáng kể sau cuộc chiến ở Gaza. Đáng chú ý, Iran còn có sự hỗ trợ từ các đối tác gần gũi như Nga và Trung Quốc, những quốc gia "sẽ không muốn thấy Iran suy yếu".
Trước diễn biến bất ngờ này, các quốc gia Trung Đông đã từ hy vọng về việc hạ nhiệt căng thẳng chuyển sang trạng thái lo lắng cao độ. Các nước vùng Vịnh, vốn đã tiếp đón Tổng thống Trump vào tháng 5 và gửi thông điệp mong muốn ổn định, giờ đây phải đối mặt với viễn cảnh bất ổn kéo dài.
Trong khi đó, Iran hiện đang ở "ngã ba đường" trong cách phản ứng, cân nhắc giữa việc duy trì quan hệ tích cực với Qatar, cải thiện quan hệ với Saudi Arabia và các nước trong khu vực, với áp lực phải đáp trả mạnh mẽ để duy trì uy tín.
Như tờ Jerusalem Post nhận định, khu vực Trung Đông đang "ngồi trên một ngọn núi lửa, một ngọn núi lửa mà họ hy vọng sẽ không bùng nổ". Câu hỏi then chốt là liệu các cuộc tấn công mới trên của Israel sẽ dẫn đến phản ứng dữ dội từ Iran và mở rộng xung đột trên khắp khu vực, biến "ngòi nổ" Trung Đông thành một cuộc chiến tranh toàn diện hay không?
